Morgunblaðið - 16.10.1985, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR16. OKTÓBER1985
Varnir, almanna-
varnir og vegagerð
— eftir Valdimar
Kristinsson
Umræður um varnarmál á ís-
landi hafa í fjóra áratugi ein-
kennst af svörtu og hvítu. Mildari
blæbrigði hafa lítið verið inni í
myndinni, en nú eru horfur á að
Alþýðubandalagið sé hætt að fitna
á andstöðu við öryggi landsins og
þá gæti þessi umræða farið að
breytast. Eftirfarandi forystu-
grein í Mbl. frá 17. apríl sl. er þó
fremur í anda fyrri tíðar:
„Bandarísk vegagerð“
„Þær raddir heyrast alltaf af og
til, að það sé nú ekki mikill vandi
að koma vegakerfi íslendinga í
gott horf, hið eina sem þurfi sé að
fela varnarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli verkefnið. Á nýafstöðn-
um landsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins var þessu sjónarmiði hafnað.
Þeir sem bera vegina fram á
hinum bandaríska silfurbakka
reyna að færa mál sitt í þann bún-
ing, að vegna varna landsins sé
nauðsynlegt að hafa sem besta og
fullkomnasta vegi. Helst sé þetta
brýnt vegna almannavarna, því að
mestu skipti að geta flutt stóra
hópa fólks á milli staða á hættu-
tímum. Þessar röksemdir halda
ekki þegar á reynir.
í fáum löndum er vegakerfið
fullkomnara en í Sviss. Þar hefur
verið að því unnið að leggja lá-
rétta hraðbraut þvert í gegnum
Alpana. Svisslendingar sem huga
betur en flestir aðrir að hervörn-
um, þótt hlutlausir séu, hafa á
hinn bóginn einsett sér að eyði-
leggja þessa góðu vegi, ef á land
þeirra yrði ráðist, þar með hindr-
uðu þeir afnot óvinarins af þeim.
Almannavarnakerfi Svisslend-
inga, sem þykir hið fullkomnasta í
heimi, byggist alls ekki á því að
flytja tugi þúsunda manna úr ein-
um stað í annan á hættutímum,
heldur hinu að menn hafi örugg
skýli sem næst heimili sínu eða
vinnustað.
Talsmenn bandarískrar vega-
gerðar á íslandi verða að nota
önnur rök máli sínu til stuðnings
en þau er lúta að hervörnum eða
almannavörnum."
Fáir munu halda því fram, að
lítill vandi sé að koma vegakerfinu
hér í gott horf, ekki þurfi annað en
að fela varnarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli verkefnið, en í skoðana-
könnun hjá Sjálfstæðisflokknum,
samhliða prófkjöri fyrir nokkrum
árum, munu einhverjar hugmynd-
ir af þessu tagi þó hafa átt miklu
fylgi að fagna. Svo að ekki virðist
fylgdarliðið alveg í takt við foryst-
una.
Næst er vikið að Svisslending-
um í forystugreininni. Reynslan
sýnir, að við getum ekki tekið
hlutleysi þeirra okkur til fyrir-
myndar, og fáir vildu taka upp
áratuga herskyldu og þurfa að
geyma rifflana undir rúmunum
eins og gert er í Sviss. Hins vegar
ætla þeir að sprengja sína góðvegi
í loft upp, ef til ófriðar dregur og
þar er okkar fyrirmynd, að sögn
Mbl. Til skamms tíma hefðum við
reyndar lítið þurft að sprengja í
þessu skyni en það er önnur saga.
Snjallir eru frændur okkar
Norðmenn. Þeir hafa fengið að-
stoð við að leggja vegi víða um
Norður-Noreg og sporta sig lík-
lega bara á þessum vegum í góð-
ærinu. Á hættunnar stund mundu
þeir svo samkvæmt þessu
sprengja upp vegina og þakka
fyrir góðu árin.
Daginn eftir birtingu áður-
nefndrar forystugreinar, eða 18.
apríl, var frétt í Mbl. undir fyrir-
sögninni: Sauðárkróksflugvöllur
næsti völlur fyrir millilandaflug?
Þar segir m.a.:
„Ákvörðun um hvaða flugvöllur
á landinu verður valinn sem vara-
flugvöllur fyrir millilandaflug
verður tekin fljótlega, að sögn
Matthíasar Bjarnasonar sam-
gönguráðherra. Hann segir að af
þeim fjórum flugvöllum sem helst
koma til greina sé flugvöllurinn á
Sauðárkróki mjög ofarlega á
blaði. Þar séu aðflugsaðstæður
hvað beztar, ennfremur sé mögu-
legt að leggja heitavatnslagnir
undir flugbrautina þar, þannig að
miklar fjárhæðir sparist í snjó-
mokstri og sandburði."
Víst er bráðnauðsynlegt að fá
varaflugbraut í fullri lengd fyrir
millilandaflugið og einstök að-
staða að geta haft snjóbræðslu-
kerfi undir, því lítill tími getur
gefist til snjómoksturs ef stór vél
þarf á varavelli að halda. í þessu
sambandi má þó minnast þess, að
flugvellir hafa meira eða minna
gildi hernaðarlega og þá ekki síður
þeir sem eru óvarðir Hvað leggur
Mbl. nú til að gert yrði á hættunn-
ar stund? Flugbrautin sprengd
upp eða bara skrúfað fyrir heita
vatnið?
Grein Björns Bjarnasonar
Hinn 10. sept. sl. skrifar Björn
Bjarnason grein í Mbl., sem ber
heitið „Peningahyggjan og varn-
arsamstarfið". Þar er fjallað um
sömu mál og í margnefndri for-
ystugrein, en framsetningin er
önnur og mismunandi sjónarmið
ekki útilokuð.
Björn segir í grein sinni, að þær
reglur gildi innan Atlantshafs-
bandalagsins, að hver einstök þjóð
beri ábyrgð á almannavörnum
sínum. Gildir ekki hið sama um
hervarnirnar? Erum við ekki lítt
fær um hvort tveggja? Af hverju
þarf að leggja svona þunga
Valdimar Kristinsson
„Óshlíðarvegur: Jafn-
framt því sem starfs-
mönnum radarstödvar-
innar væri boðið upp á
fyllsta öryggi, þegar þeir
þyrftu að bregða sér á
milli byggðarlaga,
mundu aðrir íbúar Bol-
ungarvíkur njóta aukins
öryggis um leið. Myndi
slík ráðstöfun flokkast
undir peningahyggju?
Hverjir standa í vegi
fyrir að þessar tvær
framkvæmdir verði
tvinnaðar saman?
áherslu á, að fremur sé verið að
verja landið en þjóðina?
Vissulega fer það að miklu leyti
saman, en er þá engrar hjálpar að
vænta á þeim sviðum er á milli
kunna að skilja? Hverjir eru þeir
mórölsku meistarar, sem alltaf
vita nákvæmlega hvar mörkin
liggja? Aðstaða verktaka, skipafé-
laga, flugfélaga, olfufélaga og
jafnvel kjötsala er af hinu góða,
en ef minnst er á almannavarna-
vegi, þá flokkast það undir pen-
ingahyggju (notað sem skammar-
yrði jafnvel af Mbl.) og gott ef
ekki landráð.
Almannavarnavegir þurfa ekki
að miðast við þá fyrirætlan að
flytja fjölda fólks í skyndingu frá
einum stað til annars. Oftast er
látið nægja að flytja börn á viss-
um aldri og síðan reynt að tryggja
aðföng; ef hættuástand dregst á
langinn, en þá er einmitt hætta á
að umsvif varnaraðila trufli mjög
umferð á vissum leiðum og því
meiri líkur á að varavegir yrðu
áfram tiltækir almennri umferð.
En almannavarnavegir ættu einn-
ig að geta komið að miklum notum
á tímum náttúruhamfara. Á því
gæti orðið þörf hérlendis og virð-
ist ekki ástæða til að biðjast af-
sökunar á því.
Bolungarvík
og ÓshlíÖ
í þessu sambandi má minnast á
Bolungarvík og Óshlíð. Ákveðið
hefur verið að setja upp radarstöð
fyrir ofan bæinn þar vestra. Því
mun almennt hafa verið tekið vel
af heimamönnum og þar með
leggja þeir fram sinn skerf til
friðar og öryggis, en hver eru við-
horfin til þeirra eigin öryggis-
vandamála? Bolvíkingar eru í lífs-
hættu í hvert sinn, er þeir fara um
Óshlíðarveg. Til að gera veginn
fullöruggan þyrfti líklega 1—2
millj. dollara. Mætti ekki bæta
þeim við þær 30—35 millj. dollara,
sem radarstöðin er sögð munu
kosta? Jafnframt því sem starfs-
mönnum radarstöðvarinnar væri
boðið upp á fyllsta öryggi, þegar
þeir þyrftu að bregða sér á milli
byggðarlaga mundu aðrir íbúar
Bolungarvíkur njóta aukins
öryggis um leið. Myndi slík ráð-
stöfun flokkast undir peninga-
hyggju? Hverjir standa í vegi
fyrir að þessar tvær framkvæmdir
verði tvinnaðar saman?
Hagsmimir NorÖmanna
Stundum er sagt, að aðrar Atl-
antshafsbandalagsþjóðir séu ein-
göngu að hugsa um sig en ekki
okkur, þegar um varnarmál er að
ræða. Svona tal er annaðhvort
grunnhyggni eða blekkingar,
hagsmunirnir eru svo samtvinn-
aðir eða hvað halda menn að yrði
um ísland og íslensku þjóðina, ef
t.d. Bandaríkin gætu ekki varið
sig? Hitt er svo annað mál, að
hagsmunirnir eru ekki alltaf þeir
Verur þær sem Jyske Bank hefur pantað til Danmerkur í kynningarskyni fyrir bankann. Hugmyndin er unnin úr
sparibaukum Iðnaðarbankans hér á landi, en baukar eru þar til sölu sem bera nafnið „Óskar“.
Sviðsmyndir hf.:
„Stefnum á leikhúsa- og
auglýsingamarkaðinnu
— segja eigendur fyrirtækisins
I fyrsta skipti 100%greiðsla
til bænda fyrir innlagða mjólk
Ekki búið að skipta framleiðsluréttinum
á milli héraða og bænda
BÆNDUR áttu að fá mjólkurinnlegg
sitt í september að fullu greitt sl.
fimmtudag og er það í fyrsta skipti
sem staðgreiðsluákvæði nýju búvöru-
laganna taka gildi. Fengu bændur
rúmar 22 krónur fyrir hvern lítra,
að frádregnum sjóðagjöldum og
flutningi að mjólkurbúi. Getur þetta
munað miklu fyrir bændur því jafn-
framt hækkar útborgunarhlutfall
innlagðrar mjólkur sem alltaf er
hærra yfir vetrartímann. I sumar
fengu bændur greidd 75% af grund-
vallarverði, en fá nú 100%.
í lok ágúst gerðu bændur og
ríkisvaldið samning um það magn
búvara sem bændum verður tryggt
fullt verð fyrir á verðiagsárinu
sem hófst 1. september sl. Stað-
greiðsla búvara til bænda tak-
markast af þeim framleiðslukvóta
sem viðkomandi fær samkvæmt
þessum samningi. Landbúnaðar-
ráðherra hefur hins vegar ekki enn
gefið út reglugerð um skiptingu
búmarksins á milli héraða og
bænda vegna þess að Stéttarsam-
band bænda og Framleiðsluráð
landbúnaðarins hafa enn ekki skil-
að til hans álitsgerð um þessa
skiptingu. Nefnd á vegum þessara
samtaka vinnur að tillögum um
búmarkið og að sögn Gunnars
Guðbjartssonar framkvæmda-
stjóra Framleiðsluráðs er vonast
til að tillögur nefndarinnar verði
teknar til umræðu á næsta fundi
Framleiðsluráðs. Gunnar sagði
það ekki enn koma að sök þó bú-
marksreglurnar vanti, því fram-
leiðsluheimildirnar væru það rúm-
ar að menn færu ekki fram yfir
þær í mjólkinni i vetur. Hins vegar
yrðu þær að vera til áður en loka-
uppgjör haustgrundvallarverðs
sauðfjárafurða færi fram 15. des-
ember.
Mjólkurbú Flóamanna á Selfossi
er eina mjólkursamlagið sem allt-
af greiðir framleiðendum innlagða
mjólk inn á bankareikninga. MBF
átti nú í fyrsta skipti að inna
greiðsluna af hendi 10. október en
hefur áður gert það 20. hvers mán-
aðar. Önnur mjólkursamlög eru
flest rekin í tengslum við kaup-
félög og eru mjólkurinnlegg bænda
þá færð inn á verslunarreikninga
þeirra við kaupfélögin. Verður það
framvegis gert 10. hvers mánaðar
en var í flestum tilvikum gert í
byrjun hvers mánaðar. Bændur
eiga að geta náð í peninga fyrir
innleggið eftir 10. október, svo
framarlega sem þeir skulda ekki á
verslunarreikningum sinum.
Frumgreiðsla sauðfjárafurða í
haustsláturtíð átti að greiðast í
síðasta lagi í gær, 15. október, en
lokagreiðsla haustgrundvallar-
verðs þann 15. desember. Fram-
leiðsluráð hefur ákveðið að frum-
greiðslan eigi að vera 75% af
haustgrundvallarverði, eins og
verið hefur undanfarin ár. Svipað
form er á greiðslum sauðfjár-
afurða og mjólkur. Sláturfélag
Suðurlands og ýmsir aðrir slátur-
leyfishafar greiða innleggið að frá-
dregnum greiddum reikningum
inn á bankareikninga, en sláturhús
kaupfélaganna færa innleggið á
verslunarreikninga.
NÝTT fyrirtæki, Sviðsmyndir hf„
Smiðjuvegi 44, tók til starfa fyrir
fimm mánuöum en fyrirtækið sér-
hæfir sig í gerð leiktjalda, leik-
mynda, bakgrunna og smfði sýning-
ardeilda á vönisýningum. Einnig
tekur fyrirtækið að sér ýmis sérverk-
efni fyrir skemmtistaði, fyrirtæki,
verslanir og aðra aðila sem kynna
eða bjóða fram vöru eða þjónustu.
Eigendur fyrirtækisins hafa
áratuga reynslu í hönnun leik-
mynda, leikmyndagerða, lýsingu
og öðrum tæknilegum störfum á
þessu sviði. En eigendurnir eru:
Birgir Sveinbergsson, Sigurður Kr.
Finnsson og Snorri Björnsson.
Fyrirtækið býður upp á aðstöðu í
allt að 100 fermetra stúdíói.
Eigendurnir sögðu á blaða-
mannafundi sem haldinn var í gær
að þeir hygðust stefna starfsemi
sinni að leikhúsa- og auglýsinga-
mörkuðum í landinu. Einnig hefði
komið upp hugmynd á meðal
þeirra um útflutning á hugviti
þeirra félaga, og hefur Sviðsmynd-
ír hf. fengið beiðni um að gera
tvær brúður í tilraunaskyni fyrir
Jyske Bank í Danmörku. Sá banki
hefur um nokkurt skeið haft nána
samvinnu við Iðnaðarbankann á
íslandi og heimsótti markaðsstjóri
Jyske Bank Island í sumar og sá
þá m.a. öskar, sparibauk Iðnaðar-
bankans, í útfærslu Sviðsmynda
hf., stækkaðan upp í stóra brúðu
sem fullorðinn maður gat staðið
inn í og hreyft sig í. Þessi stóri
Óskar dró að sér mikla athygli á
nýafstaðinni heimilissýningu og
pantaði fulltrúi Jyske Bank tvær
slíkar verur til að nota í kynning-
arstarfi í Danmörku.