Morgunblaðið - 16.10.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 1986
23
skóla eða í vinnu, en halda meðferð
áfram í göngudeild. Ef unglingur-
inn dettur langan tíma út úr
venjulegu lífi getur það haft ófyrir-
sjáanlegar afleiðingar í formi
röskunar á félagsþróun hans og
Qölskyldutengslum.
Fjölbreyttar aðferðir
Sem betur fer ráða unglingageð-
lækningar nú yfir næsta fjölbreytt-
um aðferðum til að bæta úr
geðtruflunum. Þær aðferðir eru
ýmsar tegundir samtalsmeðferðar,
kennslufræðileg meðferð, vinnu-
þjálfun, aðstoð við sjálfstæða
búsetu svo eitthvað sé nefnt auk
lyQameðferðar. Þótt lyf ráði einatt
baggamun við meðferð geðsjúkl-
inga er þeim yfirleitt lítið beitt við
unglinga og böm. Allavega eru
aðrar aðferðir oftast notaðar áður
en gripið er til lyfja. En þegar um
er að ræða djúpt þunglyndisástand
þarfnast sjúklingamir lyQ'a til að
komast sem fyrst úr lægðinni. Af-
leiðingin verður gjaman sú, að
sjúklingurinn kemst í gang með
sitt venjulega hversdagslíf mun fyrr
en ella. Geðklofi, sem einmitt bytjar
oft á unglingsárum, þarfnast lang-
varandi lyfjameðferðar. En því
skyldi ekki gleyma, að samtalsmeð-
ferð þarf einnig að beita við sjúkl-
ingana.
Þó er óhætt að segja, að grund-
völlur allrar meðferðar bama og
unglinga er þroskasálfræðilegt
sjónarmið, þar sem tekið er tillit til
alls, sem í dag er þekkt um það
hvemig einstaklingurinn þróast allt
frá getnaði og þar til fullorðinsaldri
er náð. Og síst skyldi gleyma þvi í
greiningu og meðferð, að sjúkling-
urinn er hluti af stærri félagslegri
heild, Qölskyldu, skólakerfi eða
vinnustað. Við meðferð vandamál-
anna þarf ávallt að veita þessu
nánasta umhverfi aðstoð. Oftast er
það í formi fjölskyldumeðferðar, en
á því sviði hafa miklar framfarir
orðið á undanfömum 10—20 árum.
Einnig er skólum og vinnustöðum
oft veitt aðstoð við að takast á við
vandamál unglinga, þar sem aðlög-
unin er ekki sem skyldi.
Sérhæfðir kennarar mikilvægir
Einn hluti unglingadeildar er sér-
hæfður skóli. Sérhæfðir kennarar
starfa bæði við könnun á vand-
kvæðum unglinganna í upphafi og
taka að sér mikilvægan þátt í með-
ferðinni. Námserfiðleikar og skóla-
þroski eiga afar oft þátt í
vandkvæðum sjúklinganna. Sér-
kennsla þarf oftast að koma til við
meðferð svo að unglingurinn geti
að nýju náð sér á strik í lífinu.
Aðlögun að atvinnulífi
Vinnuþjálfun er oft talin sjálf-
sagður hluti af meðferð unglinga-
geðdéildar. Henni er einkum beitt
við að koma eldri unglingum út í
atvinnulífið ef skólaganga er ekki
lengur talin henta. Við hana starfa
saman iðjuþjálfar og iðnaðarmenn
að því að finna unglingnum stað á
vinnumarkaði. Meðferðin er fólgin
í að gefa honum tækifæri til að
rejma ýmis verk í vemduðu um-
hverfi áður en tilraunir hefjast til
starfs í atvinnulífínu. Það reynist
einatt mögulegt að koma talsvert
trufluðum einstaklingum í starf á
þann hátt.
Ráðgjöf til annarra stofnana
Einn mikilvægasti þátturinn í
starfsemi unglingageðdeildar er
fólginn í sérfræðirannsóknum og
ráðgjöf til annarra stofnana, sem
fást við unglinga, sem hlekkst hefur
á í þroska sfnum. Slíkar stofnanir
eru til dæmis önnur sjúkrahús eða
deildir, dómsvald og fangelsi, skólar
og meðferðarheimili. Á ýmsar
sjúkrahúsdeildir leggjast unglingar
með líkamlega sjúkdóma eða skadd-
anir, þar sem geðrænar truflanir
eiga meiri og minni þátt í að hindra
fullan bata. Þar er ekki síst að nefna
fómarlömb hinna mörgu slysa með-
al unglinga. Slys geta lagt fullkom-
lega í rúst framtíðaráætlanir þeirra,
skólanám eða atvinnuhorfur. Marg-
ir unglingar lenda þá í þrengingum,
sem erfitt er að takast á við nema
með sérfræðilegri aðstoð geðlækna.
Sérhæft fóstur
Eins og flestum er kunnugt fara
afbrot unglinga vaxandi. Þeir aðil-
ar, sem fyrst verða að takast á við
afbrotaunglinga þurfa mjög á mati
geðlæknis að halda er ákvarða þarf
meðferð málsins. Með því að fá
strax aðstoð geðlæknis má oft kom-
ast hjá því að afbrotaferillinn verði
lengri. Því miður er það staðreynd,
að afskipti yfirvalda verða stundum
til þess að festa unglingana á af-
brotaferlinum með því að einangra
þá í félagsskap svipaðra unglinga,
sem dýpra em sokknir. Athyglis-
verðar tilraunir hafa verið gerðar
til dæmis í Danmörku og Banda-
ríkjunum þar sem sérþjálfaðir
fósturforeldrar taka að sér „vand-
ræðaböm" og tekst einatt með
faglegum vinnubrögðum að stöðva
öfugþróun betur en nokkrum stofn-
unum. En til þess að svo megi verða
þarf að vera kerfi fagfólks, sem er
tilbúið að grípa inn í ef vandkvæðin
verða fósturforeldrunum um megn.
Og að sjálfsögðu verður að vera
fyrir hendi þjálfun fyrir slíka fóstur-
foreldra auk þess sem þeir verða
að fá réttmæta greiðslu fyrir vinnu
sína með unglingana. Að sumu leyti
gildir hið sama um unglinga sem
byijaðir em á neyslu fíkniefna.
Áður en þeir em orðnir of langt
leiddir má stöðva öfugþróun þeirra
með sérhæfðum fósturheimilum.
Fíknisjúkdóminn má þá stöðva áður
en unglingurinn festist um of í hópi
unglinga sem eiga við sams konar
vanda að stríða.
Meðferð fíkni-
sjúkra unglinga
Eitt helsta áhyggjuefni við með-
ferð unglinga hefur lengi verið það,
hversu illa langt leiddir fíknisjúkl-
ingar taka meðferð og það hversu
lítill árangur einatt næst við með-
ferð þeirra. Fíknisjúklingamir em
oft fólk sem löngum hefur vanist
því að berjast fyrir að fullnægja
þörfum sínum og beita aðstandend-
ur sína og meðferðaraðila ýmiss
konar brögðum. Sjúkrahúsdeild og
meðferðarheimili hafa stundum
orðið að lýsa yfir vissri uppgjöf
gagnvart þessum erfíðu sjúkling-
um. Hins vegar hafa á undanföm-
um ámm verið að þróast aðferðir
sem virðast ætla að gefa betri_
árangur í ákveðnum tilvikum. Á
Norðurlöndum em þessar aðferðir
kenndar við Hassela, sem er með-
ferðarheimili í Upplöndum í Svíþjóð
þar sem byijunin átti sér stað.
Þangað vom tekin fíknisjúk ung-
menni sem framan af voru svipt
frelsi sínu og dvelja í meðferð
a.m.k. .m Vz—2 ár. Starfsmenn em
ekki endilega fagfólk, heldur fólk
sem er tilbúið að helga sig endur-
uppeldi unglinganna og eyða öllum
tíma sínum í þeirra þágu. Allur
hversdagurinn, allur sólarhringur-
inn, er notaður til að hjálpa
ungmennunum til að aðlagast fyrst
hinu litla samfélagi á heimilinu og
síðan samfélaginu I kring. Gagn-
stætt því sem áður tíðkaðist em
þessi meðferðarheimili ekki staðsett
í einangmn heldur á stöðum þar
sem unglingamir geta haft sam-
skipti við eðlilegt fólk í nágranna-
þorpi og skólum, sótt skemmtanir
og félagslíf þegar bati þeirra leyfir
slíkt. Þannig verður mögulegt að
aðlaga unglingana eðlilegu sam-
félagi stig af stigi.
Greining og afeitrun fíknisjúkra
unglinga
Ekki er ólíklegt, að meðferðar-
heimili af þessu tagi verði komið
upp hérlendis fyrir þá unglinga sem
ekki nægir meðferð af öðm tagi.
En ef af slíku verður má ekki
gleyma því höfuðatriði sem er að
val á sjúklingum fari fram á senx
faglegastan máta og að sem nán-
ustu samstarfi verði komið á við
unglingageðdeild, sem sæi annars
vegar um sjúkdómsgreiningu og
hins vegar um afeitmn sjúkling-
anna fyrir vistun. Hætt yrði við að
reksturinn ræki í strand ef þessa
yrði ekki gætt sem skyldi. Sem
betur fer er komin ríkuleg reynsla
. af þessari starfsemi á Norðurlönd-
um sem ætti að geta orðið okkur
stoð við að hrinda henni í fram-
kvæmd.
Lokaorð
í þessari grein hefur verið minnst
á margt sem fróðlegt getur talist
fyrir lesanda, sem áhuga hefur á
vandamálum unglinga og þeim
hætti, sem unglingageðdeild ætti
að geta átt þátt í að draga úr vanda-
málunum. Ekki er vafi á að ástæða
hefði verið til að minnast á ýmis-
legt fleira. En sviðið er stórt og
viðfangsefni unglingageðlækninga
víðtækt. Umræðunni er ekki lokið
þótt minnst hafi verið á sitthvað.
Vonandi hjálpa þessi orð þó ein-
hveijum lesendum við áframhald-
andi umræðu.
Höfundur er yfirlæknir við Bama
og ungUngageðdeiId Landspítal-
ans, Geðdeild Bamaspítaia
Hringsins við Dalbraut
PRÓFKJÖR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
SJÁLFSTÆÐISMENN
í REYKJAVÍK
Ágætí kjósandi,
Stuðningur þinn við Maríu E. tngva-
dóttur í prófkjöri sjálfstæðlsflokksins
i Reykjavík er viðurkenning á þeirrl
þekklngu og reynslu sem María hefur
aflað sér í gegnum störf sín sem
viðsklptafræðlngur. Sú þekklng og
reynsla mun nýtast vel við lausn
þelrra mála sem koma tll kasta
Alþlngls.
Máflutningur Maríu einkennist
af raunsæi og þekkingu:
Réttlát skattiagning
Skattar eiga ekki að vera byröi þeim
lægstlaunuðu, né eiga þeir að draga úr
vilja fólks til að afla sér tekna og verja fé
sínu til eignamyndunar.
Framhald átaks í húsnæðismáium
Nýja húsnæðismálalöggjöfin er stórt skref
i þá átt að auðvelda fólki að eignast þak
yfir höfuðið. Árangursríkara væri að lán
fylgdi lántaka og lánsupphæö veröi þaö
há að ungt fólk, sem er að byrja sinn
búskap, geti fest kaup á ibúð án þess
að sjá fram á strit og erfiðleika öll fyrstu
búskaparárin.
Einstaklingurlnn fál notlð sín
Sjálfstæðisflokkurinn setur traust sitt og
trú á einstaklinginn og telur að þannig fái
frumkvæði hans, framkvæmdaþróttur og
kapp best notið sín. Fólk verði að fá
notið ávaxta erfiðis síns og sjái tilgang í
þvi að leggja sig fram. Þannig miðar
þjóðfélaginu hraðast fram á veg.
María E. ingvadóttlr er traustur
máisvarí sjálfstæðlsstefnunnar og
verðugur fulltrúi SJálfstæðisflokkslns
á Alþlngi.
Tryggjum Maríu öruggt sæti
í prófkJörtnu 18. október.
Stuðningsmenn.
/