Morgunblaðið - 12.03.1987, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. MARZ 1987
Eyrir ekkjunnar feng-
inn að láni í Bangladesh
Viðskiptavinir bankans eru betl-
arar, blásnauðar ekkjur, fráskildar
konur og jarðnæðislaust sveitafólk;
bankastarfsmennimir koma hjól-
andi til lánþeganna; og 97% af
lánum eru greidd aftur á réttum
gjalddaga. Þeir sem eru vel stæðir
fá ekki lán.
Þannig er Grameen-bannkinn í
Bangladesh, banki fátæka manns-
ins. Hann varð til í háskólanum í
Chittagong árið 1976. Þar kenndi
Muhammad Yunus og nemendumir
höfðu örbirgðina í Bangladesh fyrir
augunum á hverjum degi því að
kringum háskólabyggingar vom
þorp þar sem landleysingjamir
bjuggu, þeir fátækustu meðal fá-
tækra. Til hvers var að kenna
háfleygar kenningar um þróun og
efnahagsmál ef það breytti engu
um hróplega eymdina allt í kring?
Byrjaði í háskóla
Yunus prófessor sendi því nem-
enduma út í þorpin til að kanna
aðstæður og vilja íbúanna. Þeir
komust m.a. að því að margar kon-
ur langaði að koma af stað ein-
hveijum heimilisiðnaði til að drýgja
heimilistekjumar. En þó að fyár-
þörfín væri lítil til að geta hafíst
handa var það konunum ofviða.
Lánastarfsemi var vissulega til, en
til hennar var gripið í algerri neyð
þegar mat skorti til heimilisins. Þá
var gengið til orkaranns í þorpinu
sem oft var jafnframt stærsti land-
eigandinn. Hann leit ekki við minna
en 10% vöxtum á mánuði en veitti
gjama gjaldfrest til að mjólka fá-
tæklingana sem allra lengst. Þetta
em raunar aðstæður sem em ekki
óalgengar í þróunarlöndum yfírleitt.
Fyrstu viðbrögð Yunus prófess-
ors vom þau að lána konunum til
heimilisiðnaðarins úr eigin vasa. í
dag er þessi lánastarfsemi, sem
prófessorinn átti upptökin að, orðin
að banka með útibú í 4.192 þorpum
og lánþegar em nær 200 þúsund.
Laily Begnm og
Maisuna
í þorpinu Rohola stofnaði Laily
Begum og fjórar konur aðrar lán-
þegahóp og vom samþykktar í
bankanum eftir strangar yfírheyrsl-
ur. Laily fékk 600 króna ián og
keypti sér hýðishrísgijón og geit til
að mala. Hún vinnur 13 tíma á dag
hjá jarðeiganda í grenndinni og fær
að launum morgunmat, sem er eini
málsverður dagsins, og hálft kfló
af afhýðuðum hrísgijónum. Mizan
maður hennar vinnur sem dag-
launamaður. Ef Laily getur bætt
hag sinn sleppur hún kannski við
að leita til okrarans fyrir næsta
uppskemtíma.
„Aður en við fómm að skipta við
Grameen-bankann spurðu eigin-
mennimir aldrei um ráðahag
bamanna eða umskurð," segir önn-
ur kona sem heitir Maisuna. „Nú
emm við áhrifameiri. Maðurinn veit
að ætli hann að beija mig verður
bið á því að hann sjái peninga frá
mér.“ Fyrir fjóram ámm bjó Mais-
una við svipuð kjör og Laily. Þá
fékk hún fyrsta lánið í bankanum
og keypti sér mustarðskom til að
mala. Með næsta láni keypti hún
sér kvöm og það þriðja og fjórða
notaði hún til að eignast naut til
að snúa kvöminni. Hún er búin að
endurgreina fyrstu þijú lánin og
hefur staðið í skilum með fjórða
lánið.
Konur eru bestu
lánþegarnir
Nálægt 70% af þeim sem fá lán
í Grameen-bankanum em konur.
„Hver banki veðjar á besta lántak-
andann," segir bankastjórinn
Muzammal Huq. „Það hefur komið
í ljós að konumar em skilvísastar
og lán til þeirra komu flölskyldun-
um mest til góða. Karlmennimir
nota peningana oft í eigin þágu,
Konumar veija sínu fé í fæði og
klæði á bömin og svo til að bæta
húsnæðið." Með því að lána einkum
konum fæst einnig betri hljóm-
gmnnur fyrir fjölskylduáætlunum
því konumar hafa mestan áhuga á
þeim.
Engin spilling
í Bangladesh er spilling í allri
starfsemi nema Grameen-bankan-
um, segja margir aðkomumenn sem
hafa kannað bankann. Hver er
Landbúnaðarstörf í Bangladesh.
skýringin á því að öreigamir standa
svona vel í skilum? Ýmlslegt kemur
til. Stofnun í Bangladesh sem fæst
við þróunarrannsóknir telur ástæð-
una vera vinnubrögðin sem ein-
kenna stofnandann og aðalforstjór-
ann, Yunus prófessor. Til þess að
fá lán í bankanum þurfa menn að
vera fímm saman í hóp, hittast fyrst
í nokkra daga til að læra að skrifa
nafnið sitt og kynnast hugmyndum
og reglum bankans. Eftir einn mán-
uð fá tveir í hópnum lán og standi
þeir sig fá hinir sömu þjónustu. Öll
lán em til eins árs og greitt af
þeim vikulega. Vextimir em 16% á
ári. Ekkert veð eða tryggingu þarf
fyrir lánunum.
Þó að bankastarfsmennimir þurfí
að búa við erfíð skilyrði úti í sveita-
þorpunum fá þeir svipuð laun og
aðrir bankamenn í Bangladesh og
geta fengið skjótan frama þar sem
bankinn stækkar ört. Yunus for-
stjóri heimsækir útibúin jafnan og
útibússtjóramir 234 senda honum
mánaðarlega skýrslu. Stjórendumir
hafa fíjálsar hendur um nýjungar.
Ef þið hafíð góða hugmynd skulið
þið reyna hana, er haft eftir Yun-
us. Ef tiltækið mistekst segið
engum frá. Ef vel tekst til skulið
þið segja mér frá svo hægt sé að
reyna hana annars staðar.
Margir styðja Grane-
em-bankann
Graneem-bankinn er rikisbanki í
Bangladesh en nýtur þess sjálf-
stæðis sem hér var lýst. Starfsemi
hans hefur vakið svo mikla athygli
og að svipuðu hefur verið ýtt á flot
í Indónesíu, Kenýu, Nepal og Mala-
ysíu. Erlend ríki og alþjóðastofnanir
veita bankanum stuðning. Stærsta
framlagið kemur frá IFAD, alþjóð-
legum sjóði til framfara í land-
búnaði, sem starfar í tengslum við
FAO. Norðmenn og Svíar hafa einn-
ig nýlega styrkt starfsemina með
300 milljóna kr. ársframlagi (ísl.
kr.)
Graneem-bankinn nær ekki enn
til nema 3,2% fátæklinganna í sveit-
unum. En bankinn er í ömm vexti
og er gert ráð fyrir að hækka þessa
tölu upp í 17% um 1990.
Unnið á vegnm Þróunar- og samvinnu-
stofnunar íslands, ÞSSÍ.)
Kjarvalsstaðir:
Tónleikar við opn-
un tveggja sýninga
OPNAÐAR verða tvær sýningar
á Kjarvalsstöðum laugardaginn
14. mars nk. kl. 14.00. Annars
vegar er það Guðrún Tryggva-
dóttir myndlistarkona sem opnar
málverkasýningu í vestursal
Kjarvalsstaða og hinsvegar
Hansína Jensdóttir sem opnar
skúlptúrsýningu. Jafnhliða opn-
un sýninganna verða tónleikar
sem hefjast kl. 15.30.
Guðrún Tryggvadóttir hefur
numið hér heima, í París og í Munc-
hen þar sem hún vann til verðlauna
skólans fyrir lokaverkefni sitt árið
1983. Guðrún hefur verið búsett
hérlendis síðastliðin tvö ár. Árið
1985 hlaut hún starfslaun ríkisins
í eitt ár og er með þessari sýningu
að þakka fyrir sig. Þetta er 6. einka-
sýning hennar og sú stærsta til
þessa. Verkin á sýningunni em
unnin á undanfömum fjómm ámm.
Hansína Jensdóttir er gullsmiður
að mennt og starfar hjá Jens Guð-
jónssyni gullsmið. Stundaði hún
nám við Myndlista- og handíðaskóla
íslands og við Myndlistaskólann í
Reykjavík. Hansína var einnig tvö
ár í skúlptúrdeild SAIT í Calgary,
Kanada. Hefur hún tekið þátt í
Qölda samsýninga.
Tónleikana halda Robert W. Bec-
ker baritónsöngvari og David
Knowles píanóleikari í tilefni opn-
unar sýningar Guðrúnar Tryggva-
dóttur. Fyrst á dagskrá tónleikanna
er „Ástir skáldsins“ eftir Robert
Schumann við texta Heinrich
Heine. Eftir hlé syngur Robert aríur
úr ópemm eftir Richard Wagner.
Robert er búsettur hér á landi
og hefur sungið m.a. með Sinfóníu-
hljómsveit fslands og í Þjóðleik-
húsinu, nú síðast sem Scarpia í
Tosca. David Knowles býr einnig
Hansina Jensdóttir gullsmiður. Guðrún Tryggvadóttir myndlist-
arkona.
Robert W. Becker baritónsöngvari og David Knowles pianóleikari.
hérlendis og er þekktur sem undir- Báðar sýningamar verða opnar
leikari auk þess að vera organisti daglega kl. 14.00 til 22.00 til 29.
í Kristskirkju. mars.
Ari Halldórsson, forstöðumaður TM-miðstöðvarinnar, í húsakynnum
hennar í Garðastræti 17.
Ný kennslumiðstöð
í innhverfri íhugun
NÝ kennslumiðstöð tók til starfa í Reykjavík um mánaðamót-
in. Þar verða haldin námskeið í svonefndri TM-tækni (Transc-
endental Meditation Technique) eða innhverfri íhugun eins
og tæknin hefur verið nefnd hér á landi.
Innhverf íhugun hefur verið
kennd nokkmm milljónum
manna um allan heim, en um tvö
þúsund íslendingar hafa sótt
byijendanámskeið á vegum ís-
lenska íhugunarfélagsins frá
árinu 1975. Einn veigamesti þátt-
ur í starfsemi miðstöðvarinnar
verður að kynna gildi TM-tækn-
innar í daglegu lífi og hafa
fjölmargar rannsóknir verið gerð-
ar á þessu sviði í háskólum og
rannsóknarstofnunum undanfar-
in ár. Þær hafa m.a. leitt í ljós
hið sérstæða hvíldarástand, sem
næst við ástundun tækninnar og
áhrif hennar á andlegt og líkam-
legt heilbrigði. Mætti þar nefna
aukið viðnám við streitu o.fl.
Læknar í flestum löndum Evr-
ópu og Bandaríkjunum • hafa
myndað með sér samtök til að
kynna TM-tæknina meðal heil-
brigðisyfírvalda og starfsbræðra
sinna. Ætlunin er að TM-mið-
stöðin í Reykjavík hafí samstarf
við hina alþjóðlegu hreyfíngu.
Á næstunni verður gengist
fyrir námskeiðum í fyrirtækjum
og stofnunum en víða erlendis
kosta fyrirtæki námskeið fyrir
starfsfólk sitt. Jafnframt því að
kynna og kenna TM-tæknina
mun hin nýja miðstöð halda upp
þjónustu við þá, sem lært hafa
tæknina á undanfömum árum.
Næsta byijendanámskeið á
vegum miðstöðvarinnar hefst
með kynningarfyrirlestri klukkan
hálf níu í kvöld. Þar verður fjall-
að um hvemig TM-tæknin stuðlar
að alhliða þróun vitundarinnar
og áhrif hennar á heilbrigði,
hegðun og mannleg samskipti.
Eins og áður segir er forstöðu-
maður kennslumiðstöðvarinnar
Ari Halldórsson.
(Fréttatilkynning