Morgunblaðið - 17.03.1987, Page 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. MARZ 1987
45
Yeruleikan-
um hafnað
eftir Trausta
Einarsson
Kvikmyndin Skytturnar leiðir
hugann að því hvers virði það er
að stytta sér stundir andspænis
persónum á breiðu tjaldi sem leika
sér að tungumáli okkar, hugrenn-
ingum og umhverfi. Myndin telst
til þeirra listrænu viðburða sem við
hljótum að fallast á að séu íslensk-
ir. Skytturnar vekja ófáar spurning-
ar, samt eru þær eins og hálfpartinn
utangátta í látlausu ijölmiðlastríði
þar sem svo margt er látið ósagt
þrátt fyrir endalausar samræður.
Kannski eru þær einum of íslenskar
í öllum alþjóðlegheitunum? Hér er
því haldið fram að Skyttumar séu
enn eitt dæmi um að veruleiki okk-
ar (jafn lágkúrulegur og hann oft
virðist) sé vel þess virði að um hann
sé fjallað af okkur handa okkur (og
öllum öðrum sem á honum hafa
áhuga).
Spumingin vaknar, hvaða sögu
er veVið að segja og til hvers?_
Hvalveiðimanninum Grími Úlfs-
syni er ekki hafnað af því hann
er hvalveiðimaður eins og við eigum
að venjast af fjölmiðlum. Grími
Úlfssyni er hafnað vegna þess að
sambýliskonan hefur tekið sinn
gamla kærasta aftur í sátt. Sá hef-
ur lofað öllu fögm, fara í meðferð
og hvaðeina. „Grímur minn,“ galar
hún í Gufunesið, „þú þarft ekkert
að koma aftur.“ Sú tragedía, sem
þarna fer af stað, hefur þann undra-
verða eiginleika að fá áhorfandann
til að hlæja. Þó kemur fljótlega í
ljós að það er ekki ætlun höfundar
að myndin verði innantómur farsi,
samferðafélagar myndarinnar,
Grímur og Búbbi, verða aldrei að
gamansömum fíflum — tragedían
heldur sínu striki. Þama liggur
styrkur myndarinnar.
Snemma í myndinni nýtur sín
einkar vel Volvo-eigandi (Karl Guð-
mundsson) sem sýnir meðborgurum
sínum, Grími og Búbba, þá velvild
að lofa þeim að fljóta með innan
úr Hvalfirði. Farþegana trakterar
hann svo á endalausri orðræðu um
það hve puttalingar gangi illa um
fína bílinn. Þegar Grímur biður
Volvo-eigandann að hætta þessu
rausi er þeim báðum vísað út, enda
hefur sá völdin sem heldur um stýr-
ið. í víðara samhengi má líta á
atriðið sem uppgjöf á því kurteisis-
lega hjali með sínu jái og hummi
við skoðunum sem áheyrandann
varðar ekkert um. Skírskotunin nær
langt út fyrir ramma myndarinnar
sem í mörgum öðrum senum. Önnur
eftirminnileg dæmi sem má nefna
eru samskipti Búbba við fatafellu á
diskóteki og síðar dömu á dansleik
í Glæsibæ og í framhaldi af því
útreið þá sem vísnasöngvarinn
Leonard Cohen fær í veislu í Breið-
holti.
Eftirtektarvert er að þessi sam-
fylgdarmaður Gríms, Búbbi, þarf
sífellt að leita ráða, fá utanaðkom-
andi úrlausn á því hvemig hann
eigi að hegða sér. Hvað á hann til
bragðs að taka fyrst vertíðinni er
Atriði úr kvikmyndinni
lokið? Það vefst fyrir honum hvort
hann í rauninni eigi að hirða þá
aura sem hann hefur unnið í Rauða
kross kassanum í Hvalfirði. Með
sakleysi sínu og einfeldni höfðar
hann því fyrst og fremst til samúð-
ar áhorfandans. Hann er líkastur
stóru lukkutrölli og ólíklegur til að
gera flugu mein. Samt á meinleysis-
greyið Búbbi í mestu vandræðum
með að sitja inni á kaffihúsi án
þess af því hljótist mestu vand-
ræði. Búbbi nær ekki að standa
uppréttur inni á heimili ömmu
Gríms án þess að velta um koll inn-
anstokksmunum svo þeim er fleygt
á dyr. Hann er hinn stóri klaufí í
mannlegum samskiptum — það er
Grímur alls ekki. Samspil þeirra
tveggia myndina á enda er ekki
síður eftirtektarvert fyrir þá sök
að óreyndir leikarar skuli ná að
halda uppi leik í heilli kvikmynd
með jafngóðum árangri og raun ber
vitni.
Hér er gengjð út frá því sem
vísu að Friðrik Þór Friðriksson sé
hugmyndasmiður Skyttanna. Þó
ætti nærvera Einars Kárasonar,
sem er þrautþjálfaður rithöfundur,
að vera augljós. Efnistök, én þó
sérstaklega samtöl, leiða oft hug-
ann að þeim góðu árum Holly-
wood-mynda þegar stórstjömur
létu sér um munn fara setningar
meitlaðar af rithöfundum. Kvik-
myndin var þá enn að rífa sig frá
bókinni, ritmálinu, þöglu myndinni.
Skyttumar boða því ánægjulega
endurfundi ritlistar og myndlistar.
Þetta er eitt af mörgum atriðum
sem hafa má til marks um metnað
þeirra sem að myndinni standa.
Höfundar gefast ekki upp fyrr
en þeir hafa náð því sem þeir ætl-
uðu sér í upphafi. Ná þeim tökum
á efninu, að líkt og sjálf myndin
ráði því hvert skal stefna. Útrásin
verður öfgakennd og verður vart
skilin nema í samhengi við fámenni
íslendinga og þann einhug sem oft
ríkir um það hvomm megin við
útidymar menn skulu standa.
Hveijir skulu éta það sem úti frýs.
Örlagaþræðir myndarinnar leiða
áhorfandann inn í einhvetja glæsi-
legustu höll landsins. Sundhöll
Reykjavíkur. Ótrúlegt en satt.
Bravó!
í aðdragandanum nær kvik-
myndavélin smám saman yfírhönd-
inni og vísar inn í sína eigin veröld:
heim kvikmyndarinnar. Orð verða
að lokum óþörf því filman talar sínu
máli.
Hægur öldugangur í lífríki hafs-
ins endar að lokum í hringiðu
mannlífs sem ekkert nær að stöðva.
Við eigum erfitt með að kannast
við slíka atburði, þetta er ekki Is-
land, kann einhver að segja, svona
verður ísland aldrei. Ef til vill ekki,
en við ættum óhrædd að kannast
þama við okkur í heimi kvikmynd-
arinnar. Endalokin þurfa því ekki
að koma á óvart því Skyttumar er
kvikmynd.
Mikil kvikmynd.
Friðrik hefur áður breytt um-
hverfi okkar á eftirminnilegan hátt
í kvikmynd. í Rokki í Reykjavík
iðaði bærinn af tónlist — sú mynd
ögrar umhverfi sínu ekki síður en
þessi.
Höfundareinkenni?
Að lokum: Skyttumar má telja
til efnilegri kandídata í hópi klass-
ískra sagna Islendinga og er
óskandi að áhorfendur hafni þeim
ekki á röngum forsendum.
Höfundur er sagnfræðingur og
hefur nýlega skrifað bók um sögu
hvalveiða viðísland.
Arh Pabbarnir fá
FRÁBÆR * FERMINGARFÖT
Viö erum svolítiö montin af
fermingarfötunum okkar í ár, sniöin eru
pottþétt, litirnir fallegir
og verö góö.
Einnig erum viö meö glæsilega ieöurjakka og
rúskinnsjakka
fyrir bæöi stráka og stelpur.
Jakkaföt kr. 7.900,-
Stakar buxur kr. 2.490,-
Leöurjakkar frá kr. 10.900,-
Líttu viö því sjón er sögu ríkari.
|U|/e|S)| aa 18)11 li^ll
Inl'slKI KHKIKI
SNORRABRAUT 56 SÍMI 13505