Morgunblaðið - 29.07.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ I.AUGARDAGUR 29. JÚIJ 1989 13
Veggteppi.
magnaða og myndræna. Hið
síðasta vissi Júlíana Sveinsdóttir
ósköp vel, enda var hún aldrei
vígreifari né í meira vinnuskapi,
en þá er rigndi eða dumbungur lá
yfir landinu — þá skynjaði hún
dýpt þess og litræna mýkt, flosa-
mjúka og áþreifanlega. En hún
kunni ekki við sig, er sól skein í
heiði, því að þá fannst henni rétti-
lega allt svo upplitað.
Kannski er það eðli einfarans
að elska slíka stemmningu sem
rigning og dumbungur framkalla
öfugt við það, að suma gerir hún
þunglynda. En í þessu tilviki þarf
það þó ekki að vera, þv'að öllum
má vera ljós sú fegurð, er slík
veðrabrigði framkalla á stundum,
og þau hafa ótal andlit, en hins
vegar hefur sól og heiðríkja ein-
ungis eitt. Ósjálfrátt eykur því
vætan andagift, eins og kemur
fram hjá heimspekingnum Im-
manúel Kant, sem greip alltaf
frakkann sinn og hljóp út, er tók
að rigna, því að þá sóttu hugmynd-
irnar að, og hugsun hans var aldr-
ei skýrari að eigin sögn.
Hér er ekki um neina sérgáfu
að ræða, heldur skynrænt næmi,
sem öllum er gefið en þarf viss
skilyrði til að þroskast.
Dumbungur og rigning eru
veðrabrigði mildinnar og þýðunnar
en einnig gróandans og jarðar-
magnanna, sem aldrei taka betur
við sér, og aldrei er loftið eins
mettað gróðurilmi og eftir rign-
ingu, né hollum loftefnum, sem
öllum grómögnum og lífi gera gott.
Júlíaría Sveinsdóttir má hafa
fundið samsvörun með skapgerð
sinni í úrkomu og þá einnig á
stundum roki, því að trúlega var
hún einnig skaprik, og þannig séð
var hún sönn eðli sínu í list og
athöfnum.
Þeirdýruvefir
Það er óhætt að fullyrða, að
Júlíana Sveinsdóttir hafi að vissu
marki verið brautryðjandi í
nútímavefnaði -í Danmörku og á
íslandi. Fordæmi hennar var
íslenzkum listakonum uppörvun og
hvatning, er þær fréttu um frama
hennar í Danmörku. Þessi kona,
sem bjó yfir svo formfastri „aka-
demískri" menntun, og átti bágt
með að meðtaka óhlutlæga mál-
verkið, skildi þó til hlítar lögmál
slíkrar listar i veijunum. Lögmál
einfaldra, ábúðarmikilla forma,
sem þó væru ekki beint skreyti-
kennd. Hér var hún einnig sjálfri
sér samkvæm, þótt vefir hennar
væru harla ólíkir málverkunum,
en hér var um að ræða mismun-
andi viðhorf til ólíkra aðferða, en
sjálf grunnhugmyndin var hin
sama, stór samræmd form i átaka-
mikilli hrynjandi.
Upphaflega mun Júlíana einkum
hafa lagt fýrir sig vefnað notagild-
is eða hreinan listvefnað, óf t.d.
áklæði og gluggatjöld og kenndi
slíkt, en seinna þróaðist þetta út
í hreinan listvefnað.
Vefir Júlíönu er sérstakur þáttur
í list hennar, er aflaði henni mikill-
ar frægðar í Danmörku og verð-
launa þar sem víða um Evrópu,
m.a. fyrstu verðlaun í Brussel þeg-
ar árið 1935 og svo á hinum
viðfræga Þríæringi í Mílanó 1951,
þau verðlaun, sem voru gullverð-
laun, — eru trúlega mesti sómi sem
íslenzkri veflistakonu hefur verið
sýndur til þessa.
Þá var Júlíana sæmd hinum
virta heiðurspeningi Ecksersbergs
árið 1947, sem er einn mesti sómi,
sem dönskum listamanni getur
hlotnazt og ávallt er getið sérstak-
lega í fjölmiðlum og held ég, að
hún og Siguijón Ölafsson, sem
fékk þau 1938, séu einu íslending-
amir sem hafa hlotið þann heiður.
Þau verðlaun hlaut hún vafalítið
fyrir hin margvíslegustu störf sem
listamaður, en það mætti álíta, að
brautryðjendastörf sem nútímave-
fari hafi átt hér nokkum hlut að
máli, enda bar mikið á henni ve-
fara á þessum áram, en þó fékk
hún þau öðra fremur fyrir glæsi-
legar myndir, sem hún á þessum
áram málaði í Vestmannaeyjum.
Júlíönu var falið að vefa teppi
fyrir Hæstarétt Danmerkur árið
1962, sem var mikill sómi og viður-
kenning — ígildi veglegra verð-
launa.
Af því, sem hér hefur verið rit-
að, má vonandi að nokkra marka
hvílíka listakonu Islendingar áttu
í Júlíönu Sveinsdóttur og hve víða
hún bar sóma þjóðarinnar á ævi-
ferli sínum. Að vísu bjó hún erlend-
is meginhluta starfsævi sinnar, en
það var öðra fremur vegna þess,
að hér heima átti hún þess engan
kost að marka list sinni þann far-
veg og svigrúm, sem henni var
jafn nauðsynlegt og lífsloftið —
ekki frekar en Jóni Stefánssyni,
sem einnig dvaldi nær alla sína
starfsævi í Kaupmannahöfn.
Júlíana Sveinsdóttir lést hinn
17. apríl 1966 og með henni var ~
burtgenginn einn gagnmerkasti og
einlægasti listamaður, sem
íslenzka þjóðin eignaðist á þessari
öld.
JÚLÍANA SVEINSDÓTTIR fæddist 31. júlí 1889 í Vestmanna-
eyjum. Nam í Kvennaskólanum í Reykjavík frá árinu 1905.
Hlaut þar „silfurskeiðina“ í verðlaun fyrir teikningu.
Árið 1905 stundaði hún listnám hjá Þórarni B. Þorlákssyni. Á
áranum 1909-10 gekk hún í undirbúningsskóla Gustavs Verme-
hren í Kaupmannahöfn og 1910-11 í einkaskóla Agnesar Jens-
en. Fékk inngöngu í Fagurlistaskólann í Kaupmannahöfn 1912
og stundaði þar nám til ársins 1917. Aðalkennari hennar var
P. Rostrap Böyesen. Hlotnaðist námsstyrkur frá skólanum 1915.
Júlíana vann fyrir sér jafnhliða listnámi við teikni- og veflistar-
kennslu allt til ársins 1927, m.a. á námskeiði Heimilisiðnaðarfé-
lags íslands haustið 1924.
Sýndi fyrst opinberlega á Haustsýningu listamanna í Kaup-
mannahöfn 1918.
Arið 1926 fer Júlíana í náms- og kynnisferð til Rómar og Flór-
enz og hefur nám í múrmálunardeild Fagurlistaskólans í Kaup-
mannahöfn. Námsferð til Þýzkalands árið 1927 og heimsækir
m.a. Berlín og Dresden.
Flyzt til íslands árið 1928 og reisti sér hús á Bergstaðastræti 72.
Fer á ný til Kaupmannahafnar árið 1931 og ílendist þar til
æviloka.
Heldur aftur til Ítalíu árið 1932 og nú til Rómar, Feneyja og
Padua.
Meðal viðurkenninga-, sem Júlíönu hlotnaðist um dagana má
nefna: Fyrstu verðlaun fyrir vefnað á sýningu í Brussel 1935.
Ferðastyrkur frá Reiserens Fond 1937. Tage Brandts-ferða-
styrkurinn 1946. Heiðurspeningur Eekserbergs 1947. Hlotnað-
ist styrkur Zacharias Jacobsens 1948 og aftur 1952. Hlaut
gullverðlaun á þríæringnum í Mílanó árið 1951. Trechows-
gjafþeginn 1958. Gerist meðlimur Iistahópsins Kammeraterne
1960. Vefur veggteppi fyrir Hæstarétt Danmerkur 1962. Átti
sæti í dómnefnd Charlottenborgar-sýninganna um fjölda ára.
Yfirlitssýning á Listasafni íslands árið 1957 og þemasýning
„Landslagsmyndir“ í tilefni aldarafmælisins á Listasafni íslands
í mars-apríl i ár.
Lést 17. apríl 1966 í Kaupmannahöfn.
Leiðangrar
lygabarónsins
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Sljörnubíó:
Ævintýri Munchausens - The
Adventures Of Baron Munc-
hausen
Leikstjóri Terry Gilliam. Hand-
rit Gilliam og Charles McKe-
own. Kvikmyndataka Giuseppe
Rotunno. Aðalleikendur John
Neville, Eric Idle, Sarah Polley,
Oliver Reed, Jonathan Pryce.
Bresk. Columbia 1989.
Hin takmarkalausu ævintýri um
lygabaróninn Munchausen era
kjörið efni fyrir háðfuglinn og
súrrealistann Gilliam sem getið
hefur sér einstakt orð fyrir Monty
Python myndimar og The Time
Bandits. En- eitthvað hefur farið
úrskeiðis að þessu sinni, að öllum
likindum peningaeyðslan sem var
gífurleg. Það hefur nefnilega
hlaupið greinilegur ofvöxtur í kvik-
myndagerðina sem minnir á íburð-
armikinn ramma utanum musku-
lega smámynd. Gilliam fer að sjálf-
sögðu frjálslega með hinar vel-
þekktu sögur af baróninum sem
leitar hér m.a. til tunglsins að
þjarga bæ umsetnum tyrkjum.
Árin hafa liðið , þegar hér er kom-
ið sögu er karl farinn að reskjast
og skrautlegir samstarfsmenn
hans orðnir örvasa gamalmenni.
Honum tekst þó að magna upp hjá
þeim nægilegan orrastumóð til að
bijóta umsátrið á bak aftur.
Myndin er ofdekrað af pening-
um. Þeir skila sér vel í feiknagóð-
um leiktjöldum og munum - sem
vora þó lítið siðri í hinni hræódýra
Time Bandits - afbragðs kvik-
myndatöku og óaðfinnalegum bún-
ingum. Þá er leikurinn til sóma
hjá Neville, Pryce og Reed hefur
ekki verið betri í háa herrans tíð.
Maður saknar þó Cleese og Palins.
En hin súrrealísku ævintýr ná ekki
til manns nema endrum og eins.
Fyndnin kafnar oft í oflátungsleg-
um umbúðunum, er upplífgandi
aðra stundina, niðurdrepandi hina.
Ævintýri Munchausens er fyrst og
fremst fyrir þá sem gaman hafa
að léttsturluðum furðusögum,
ferðalögum á mörkum súrrealisma
og raunveruleika.
Hvað er á seyði
í kjallaranum?
Laugarásbíó:
Geggjaðir grannar
Leikstjóri Joe Dante. Aðalleik-
endur Tom Hanks, Carrie Fis-
her, Rick Ducommun, Bruce
Dern, Corey Feldman.
Bandarísk. Universal 1989.
Eitthvað kyndugt er á seyði hjá
nýju íbúunum við litlu götuna í
Úthverfinu. Grannarnir, með þá
Dern og Ducommun í fararbroddi
fylgjast grannt með atburðum og
fá Hanks til að taka þátt í njósnun-
um. Þeir nýfluttu sjást helst á
nóttunni og óhuggulegur ljósa-
gangur úr kjallaranum lýsir upp
náttmyrkrið. Nú era góð ráð dýr
og verður úr að þremenningarnir
gera innrás í hús leyndardómanna
er hinir dularfullu nágrannar
bregða sér frá.
Til að byija með er létt yfir
Geggjuðum grönnum, góðlátlegt
grín gert að velþekktri forvitni
manna um hagi nágrannans og
smáborgaralegri hnýsni. En því
miður fellur myndin smá saman
niður á hálfgert fímmaurabrand-
araplan og endaspretturinn er
hreinasta ráðleysa. Dapurlegt, því
Dante hefur gert svo mikið betri
hluti í Gremlins og Innerspace og
ágætur leikhópur hefur úr litlu að
moða. Þó tvimælalaust bærileg-
asta afþreying fyrir unglinga í sól-
skinsskapi!
KallmótBÍKR
um helgina
BÍKR heldur rallkeppni laugardaginn 29. og sunnudaginn 30. júlí
í samvinnu við Japis og verða allir helstu rallökumenn landsins
meðal þátttakenda.
Hefst keppnin kl. 20.00 með
ræsingu fyrsta bíls frá Japis í
Kringlunni en hin eiginlega keppni
hefst 30 mínútum síðar með ræs-
ingu fyrsta bíls inn á sérleið við
Úlfarsfell. Síðan verður ekið sem
leið liggur að Þingvöllum og eknar
sérleiðir í Grafningi og Lyngdals-
heiði og verður Kili skipt i þijár
sérleiðir og endar sú síðasta neðan
Hveravalla, þar sem einnig lýkur
fyrri áfanga keppninnar.
Seinni áfangi hefst klukkán 6.00
að morgni sunnudags eftir endur-
röðun keppenda eftir árangri í fyrri
hluta, með ræsingu fyrsta bíls inn
á Kjöl og verða síðan eknar sömu
Sæludagar í
Skógarmenn KFUM boða til
Sæludaga í Vatnaskógi um
verslunarmannahelgina. Tilef-
nið er 90 ára afmæli KFUM svo
og 60 ára afmæli Skógarmanna-
flokksins.
Á Sæludögum verður Vatna-
skógur opinn öllum almenningi.
Margt verður á boðstólum fyrir
leiðir og í fyrri áfanga en nú í
gagnstæða átt og frá sérleið í
Grafningi að gamla veginum upp
Kamba og er þar áætluð ræsing
fyrsta bíls kl. 12.05. Síðasta sér-
leið keppninnar er í mynni Jósefs-
dals kl. 12.40 og er óhætt að
mæla með tveimur síðustu leiðun-
um fyrir áhorfendur öðrum fremur
vegna nálægðar þeirra við borgina
og tímasetningu þeirra, segir í
fréttatilkynningu frá BÍKR.
Keppninni lýkur svo við Japis í
Brautarholti kl. 15.00 þar sem
keppnisbílarnir aka í mark í öfugri
úrslitaröð, þ.e. síðasti bíll fyrst og
fyrsti bíll síðast.
Vatnaskóg’i
unga sem aldna. Aðgangur er
ókeypis, einungis þarf að greiða
fyrir hvert tjald, svipað og á al-
mennum tjaldstæðum.
Til Skógarmannaflokksins telj-
ast allir þeir karlmenn sem dvalið
hafa í sumarbúðum í Vatnaskógi.
I dag eru því þusundir í Skógar-
mannaflokknum.