Morgunblaðið - 14.03.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1991
ísland, Norður-
lönd og Evrópa
eftir Júlíus Sólnes
Þing Norðurlandaráðs, sem lauk
í Kaupmannahöfn laugardaginn 1.
marz sl., var haldið í skugga stríðs-
ins við Persaflóa og atburðanna í
Eystrasaltslöndunum, þar sem þijú
lítil þjóðríki beijast örvæntingarfullri
baráttu gegn hernaðarlegu ofurefli
og kúgun til að endurheimta frelsi
sitt og sjálfstæði. Þróun mála innan
Evrópu hefur að öðru leyti verið já-
kvæð, þar sem margar Austur-Evr-
ópuþjóðir hafa endurheimt frelsi sitt
og lýðræði komizt á í flestum fyrrum
leppríkjum Sovétríkjanna. Aukið
samstarf Vestur-Evrópuríkja heldur
áfram, bæði innnan Evrópubanda-
lagsins og EFTA, og samningar um
evrópskt efnahagssvæði eru langt
komnir. Það er því ekki úr vegi að
fjalla ítarlega um þessi mál fijá sjón-
arhóli eyjarskeggja langt út í Norð-
ur-Atlantshafinu.
Hvað munu samningar um hið
evrópska efnahagssvæði færa okkur
og hvað lokaniðurstaða fæst. Eitt
er víst, að það verður erfitt að sam-
ræma hagsmuni hinna þriggja smá-
þjóða í Norður-Atlantshafinu og
harðneskjulega og ósáttfúsa stefnu
Evrópubandalagsins í fiskveiðimál-
um. Islendingar, Grænlendingar og
Færeyingar eiga það sameiginlegt
að vilja slá skjaldborg um fiskimið
sín, sem lífsafkoma þeirra byggist á.
Afstaðan til EB
Afstaða Norðurlandanna til Evr-
ópubandalagsins og aukins sam-
starfs innan Evrópu er mjög mis-
munandi. Danmörk er eitt aðild-
arríkja EB, og danskir stjórnmála-
menn eru óþreytandi við að hvetja
hin Norðurlöndin til að fylgja þeim
eftir inn í EB. Líklega eru þeir ein-
mana í Evrópusamstarfinu. Svíþjóð
virðist hafa tekið þessari áskorun
og lítur á hið evrópska efnahags-
svæði sem eins konar biðsal fyrir
framan dyrnar inn í EB. Noregur
og Finnland fylgja sennilega Svíum
eftir, en full aðild íslendinga virðist
útilokuð svo lengi sem fiskveiði-
stefna ba'ndalagsins helzt óbreytt.
Sama er að segja um hin smáríkin
í Norður-Atlantshafinu. Sumir halda
því þó fram, að innan tíðar muni öll
Norðurlöndin vera kominn inn í EB.
Má vel vera, að svo fari að lokum.
Hvað þá um Austur-Evrópuríkin?
Er útvíkkað EB eina lausnin? Mun
EB lifa áfram óbreytt? Þessar og
margar aðrar spumingar leita óneit-
anlega á hvern og einn, sem veltir
þesum málum fyrir sér. Persónulega
efa ég mjög, að EB lifi áfram
óbreytt.
Júlíus Sólnes
„Er hægt að hugsa sér
Evrópubandalag, sem
myndi ná yfir alla Evr-
ópu frá Atlantshafinu í
vestri að Úralfjöllum í
austri? Jafnvel yfir Síb-
eríu að Kyrrahafi. Er
hægt að miðstjórna
slíku landsvæði frá
Brussel?“
Hvert stefnir
Evrópubandalagið?
Á fundi með háttsettum dönskum
embættismanni hjá Evrópubanda-
laginu í Brussel, sem haldinn var í
Kaupmannahöfn nýlega, kom fram
hjá honum, að stjórnunarleg vanda-
mái innan EB eru geigvænleg. Að
samhæfa skoðanir og hagsmuni 12
ólíkra ríkja virðist oft óyfirstígan-
iegt. Ef þijú tii fjögur ríki bættust
í hópinn myndi stjórnarnefnd EB í
Brussel líklega hrynja saman.
Hvemig ætti t.d. að ná samstöðu
19 mismundandi landa, (EB +
EFTA), í stjórnarnefndinni, án mót-
atkvæða? Hvernig ætti að leysa
tungumálavandræðin, sem eru ærin
fyrir? Með EFTA-ríkjunum bætast
nefnilega fjögur ný tungumál við
þau 12, sem fyrir eru.
Horfum lengra inn í framtíðina
og hugsum okkur, að Austur-Evrópa
sé nú öll komin í EB. Er hægt að
hugsa sér Evrópubandalag, sem
myndi ná yfir alla Evrópu frá Atl-
antshafinu í vestri að Úralfjöllum í
austri? Jafnvel yfir Siberíu að Kyrra-
hafi. Er hægt að miðstjórna slíku
landsvæði frá Brussel? Við erum að
tala um heimsálfu, þar sem um 800
milljónir manna eiga heima, er til
samans tala um 50 mismunandi
megintungumál og búa við ótrúlega
mismunandi aðstæður. Ég held, að
þetta sé óhugsandi. Þetta dæmi
gengur ekki upp eins og er.
Evrópsk framtíðarsýn
Hugmyndin um sameiginlegt evr-
ópskt efnahagssvæði er miklu raun-
særri. Vel er hægt að hugsa sér,
að hægt sé að ná samkomulagi með
tíð og tíma um samræmdar reglur,
staðla, lög og viðskiptahætti, sem
gildi um alla Evrópu. Evrópskt efna-
hagssvæði, sem spannaði yfir alla
Evrópu með sínum 800 milljón íbú-
um, getur vel gengið. Fijálsræðin
fjögur, þ.e. fijáls flutningur á fjár-
magni, vörum, þjónustu og fóiki um
allt svæðið, yrði sá grundvöllur, sem
efnahagssvæðið myndi byggjast á.
Sameiginlegur Evrópudómstóll í lík-
ingu við mannréttindadómstólinn í
Strasbourg myndi taka til meöferðar
klögumál og ágreiningsmál með
hliðsjón af hinum sameiginlegu regl-
um. Með þessum hætti er í raun
ekki þörf fyrir Evrópubandalagið,
sem gæti þess vegna lognazt út af
eða lifað áfram sem sérstakt menn-
ingarbandalag hinna 12 þjóða, sem
nú mynda EB.
Það er alveg ljóst, að fjölmörg
ríki Evrópu munu eftir sem áður
vilja hafa nánara samband og sam-
vinnu innan sérstakra menningar-
bandalaga í líkingu við Norðurlanda-
ráð. Þjóðir, sem eiga sér sameigin-
lega menningararfleifð, skyld tungu-
mál og aðrar sögulegar hefðir munu
leita saman í þjóðahópum eftir nán-
ara menningarsamstarfi. Benelux-
löndin þrjú, Belgía, Holland og Lux-
embourg, hafa haldið menningar-
samstarfi sínu áfram innan EB.
Samvinna Norðurlandanna þarf ekki
að riðlast og hefur ekki gert það,
þótt sum löndin séu í Evrópubanda-
laginu og önnur utan þess. Löndin,
sem í upphafi aldrinnar mynduðu
gamla austurríska keisaradæmið,
þe. Austurríki, Ítalía, Júgóslavía,
Ungveijaland og Tékkóslóvákía,
hafa nýlega tekið upp formlegt
menningarsamband. Sendinefnd frá
þessum ríkjum kom í vor sem leið í
heimsókn til norrænu ráðherraskrif-
stofunnar í Kaupmannahöfn til að
leita upplýsinga um Norðurlandaráð,
en Norðurlandasamstarfið hefur ver-
ið fyrirmynd margra þjóða, sem vilja
taka upp slíka samvinnu.
Á Norðurlandaráðsþinginu var
um það rætt, að Eystrasaltsríkin
fengju aðild að Norðurlandaráði. Ég
tel það óráðlegt, þar sem um er að
ræða lönd með allt aðrar hefðir og
sögulega- og menningarlega arf-
leifð. Vonandi verða Eystrasaltsríkin
ásamt Norðurlöndunum aðildarríki í
hinu sameiginlega evrópska efna-
hagssvæði. Eystrasaltsríkin ásamt
öðrum ríkjum við Eystrasalt, þ.e.
Skandinavíuríkjunum, Finnlandi,
Rússlandi, Póllandi og Þýzkalandi,
geta hins vegar myndað menningar-
samband ríkja við Eystrasalt án þess
að það þurfi að trufla Norðurlanda-
samstarfið.
Vestnorræna samstarfið
Tillögur eru nú uppi um aukið
samstarf vestnorrænu þjóðanna,
Grænlendinga, íslendinga og Fær-
eyinga. Yfirlýsing forsætisráðherra
og formanns grænlenzku lands-
stjórnarinnar, Jonathans Motzfeldt,
um nánara efnahagslegt og menn-
ingarlegt samstarf, var samþykkt í
íslenzku ríkisstjórninni fyrir nokkru.
Færeyingum hefur verið boðið að
gerast aðilar að þessu samkomu-
lagi, og hafa þeir lýst áhuga sínum
á nánari samvinnu þessara þjóða.
Þessar þjóðir eiga mikla sameigin-
lega hagsmuni svo sem fiskimiðin í
Norður-Atlantshafinu. Stefna EB
gagnvart vestnorrænu smáríkjunum
er augljóslega, eins og Rómveija til
forna, að deila og drottna. Þess
vegna er mikilvægt, að við stöndum
saman gagnvart EB. Sameiginlega
getum við náð betri samningum við
EB hvað varðar verð fyrir fiskinn,
tolla m.f., því við ráðum yfir auð-
lind, sem EB getur ekki verið án.
Á fundi samstarfsráðherra í
Kaupmannahöfn í upphafi þings
Norðurlandaráðs var samþykkt til-
laga mín um að styrkja vestnorræna
samstarfið og athuga hvort ekki
ætti að koma upp sérstakri skrif-
stofu í Reykjavík, útibúi frá ráð-
herranefndarskrifstofunni í Kaup-
mannahöfn, sem sinnti málefnum
Grænllands, íslands og Færeyja.
Hefur verið skipuð samnorræn nefnd
undir formennsku Jóns Júlíussonar,
sem er skrifstofustjóri skrifstofu
Norðurlandamála í utanríksiráðu-
neytinu, til að undirbúa tillögur í
þessum efnum. Samstarfsráðherra
átti nýlega fund með fulltrúum Fær-
eyinga og Grænlendinga á skrifstofu
grænlenzku heimastjórnarinnar í
Kaupmannahöfn, þar sem til um-
ræðu var m.a. áukið samstarf í
umhverfismálum. Var ákveðið, að
æðstu embættismenn umhverfis-
mála í þessum þremur löndum
skyldu hittast á fundi i Reykjavík í
lok maí til að festa slíkt samstarf í
sessi.
Að lokum má geta þess, að ráð-
herranefndin hefur samþykkt að
veija 20 milljónum danskra króna
til að byggja norræna menningar-
og upplýsingamiðstöð í Nuuk. Þessu
hefur verið vel tekið á Grænlandi,
en íslendingar hafa stutt þessa til-
lögu með ráðum og dáð. Hinn nor-
ræni útvörður í vestri má ekki
gleymast vegna tímabundinnar
hrifningar á vandamálum Eystra-
saltsríkja og Austur-Evrópu þótt
þróun mála þar sé vissulega spenn-
andi.
Höfundur er samstarfsráðherra
Norðurlanda.
Eyjólfur Kristjánsson
syngur nokkur góð lög.
Oanspör fró Nýja dansskólanum
sýna samkvæmisdansa.
Krýndar verða
Ljósmyndafyrirsæta Reykjavíkur 1991
og vinsælasta stúlkan í hópnum.
Krýning ó Fegurðardrottningu Reykjavíkur.
Stjórnín leikur fyrir dansi fil kl. 03.00
Kynnir völdsins verður Jóhann Sigurösson.
SimNTHom&w-i
iiiiiiiitinti
WorldClass

GM »«iwt!i.n iMLinnh höteiJi^iLAHO qnp
sduiAOSsror*
Hf/KM VlKUtl
oruuiwvioun —————
SEBASTIAN0
nuitm
IVIiðaverð aðeíns kr. 2.200,— Borðapantanir í síma 687111.