Morgunblaðið - 14.03.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARZ 1991
DÓMUR BORGARDÓMS REYKJAVÍKUR í MÁLI BHMR GEGN RIKISSJOÐI
EHdssjóður sýknaður af
öllum kröfum BHMR
Viðar Már Matthíasson hrl, flytur mál BMHR fyrir Borgardómi. Fyrir miðri mynd eru dómararnir Allan Vagn magnússon, Friðgeir Björns-
son og Jón L. Amalds en lengst til hægri situr Gunnlaugur Claessen ríkislögmaður.
HÉR fer í heild sinni dómur
Borgardóms Reykjavíkur í máli
því sem félagi í BHMR höfðaði
gegn fjármálaráðherra og
menntamálaráðherra fyrir hönd
ríkissjóðs vegna setningar
bráðabirgðalaga sem afnámu
4,5% launahækkanir samkvæmt
kjarasamningum BHMR.
Ár 1991, miðvikudaginn 13. mars,
var í bæjarþingi Reykjavíkur í mál-
inu nr. 13059/1990: Bjarnheiður
Guðmundsdóttir gegn flármálaráð-
herra f.h. ríkissjóðs og menntamála-
ráðherra f.h. rannsóknardeildar fisk-
sjúkdóma við Tilraunastöð Háskól-
ans í meinafræðum kveðinn upp svo-
hljóðandi dómur:
Mál þetta höfðaði Bjarnheiður
Guðmundsdóttir, [...] gegn fjármála-
ráðherra f.h. ríkissjóðs, kt. 540269-
6459, Arnarhvoli, Reykjavík og
menntamálaráðherra f.h. Rannsókn-
ardeildar fisksjúkdóma við Tilrauna-
stöð Háskólans í meinafræðum, kt.
650269-4549, Keldum við Vestur-
landsveg, Reykjavík með þingfest-
ingu málsins fyrir bæjarþingi
Reykjavíkur 4'. október 1990. Málið
var dómtekið 29. janúar sl., endur-
upptekið 11. febrúar og dómtekið á
nýjan leik 25. febrúar sl.
I.
Endanlegar dómkröfur stefnanda
eru eftirfarandi: 1. Að stefndu verði
in solidum dæmdir til að greiða
stefnanda kr. 27.634,- með dráttar-
vöxtum samkvæmt III. kafla vaxta-
laga nr. 25/1987 af kr. 4.268,- frá
1. september 1990 til 30. september
s.á., en af kr. 8.548,- frá 1. október
1990 til 31. október s.á., en af kr.
14.832,- frá 1. nóvember 1990 til
30. nóvember s.á., en af kr. 21.233,-
frá 1. desember 1990 til 31. desem-
Bér s.á., en af kr. 27.634,- frá 1.
janúar 1991 til greiðsludags. Þess
er krafist að dráttarvextir leggist
við höfuðstól á 12 mánáða fresti, í
fyrsta sinn þann 1. september 1991,
en síðan árlega þann dag. 2.Þá er
þess krafist að stefndu verði in solid-
um dæmdir til að greiða stefnanda
málskostnað samkvæmt gjaldskrá
Lögmannafélags íslands, og að við
ákvörðun á ljárhæð málskostnaðar
verði tekið tillit til þess, að stefn-
anda er skylt að greiða virðisauka-
skatt á málflutningsþóknun lög-
manns síns.
Loks er þess krafíst, að dæmt
verði að málskostnaður skuli bera
dráttarvexti skv. III. kafla 1. nr.
25/1987 að liðnum 15 dögum frá
dómsuppsögu.
Endanlegar dómkröfur stefndu
eru þær aðallega, að þeir verði sýkn-
aðir af öllum kröfum stefnanda og
þeim tildæmdur málskostnaður úr
hendi hans að mati dómsins.
Til vara er þess krafíst að
stefnukröfumar verði lækkaðar og
málskostnaður felldur niður í því til-
viki.
II.
Stefnandi er ríkisstarfsmaður,
ráðin til starfa við Tilraunastöð
Háskólans í meinafræði með ótíma-
bundnum ráðningarsamningi, sem
staðfestur var af fjármálaráðuneyt-
inu 6. desember 1989.
Stefnandi telur að fjármálaráðu-
neytið hafi ekki greitt sér laun að
fullu fyrir vinnu sína frá 1. septem-
ber 1990 til 31. janúar 1991, á það
skorti kr. 27.634,-. Vangoldin dag-
vinnulaun í þennan tíma nemi kr.
21.608,-, vangoldin yfírvinnulaun
fyrir mánuðina september, október
og nóvember nemi kr. 5.331,- og
vangoldin ■orlofslaun af yfírvinnu
fyrir sama tíma kr. 695.
Stefnandi er félagi í Félagi ís-
lenskra náttúrufræðinga, en það fé-
lag á aðild að Bandalagi háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna,
BHMR. Félag íslenskra náttúru-
fræðinga er eitt af svokölluðum sam-
flotsfélögum BHMR, en þau félög
gerðu kjarasamning við fjármálaráð-
herra f.h. ríkissjóðs 18. maí 1989.
Kjarasamningurinn var gerður að
undangengnu sex vikna verkfalli
félaga í samflotsfélögunum. Önnur
aðildarfélög BHMR gerðu kjara-
samninga sama efnis við fjármála-
ráðherra f.h. ríkissjóðs næsta dag.
Aðildarfélög BHMR gerðu og hlið-
stæða kjarasamninga við aðra við-
semjendur sína.
Þar sem kjarasamningar þessir
eru sama efnis um þau atriði er hér
skipta máli, verða þeir eftirleiðis
nefndir kjarasamningur BHMR.
Samkvæmt 17. gr. kjarasamnings
BHMR skyldi hann gilda til 31. des-
ember 1994, en honum mátti segja
upp eftir 30. september 1990 með
eins mánaðar fyrirvara.
1. gr. kjarasamningsins er svo-
hljóðandi:
Endurskoða skal launakerfi háskól-
amenntaðra starfsmanna ríkisins með
tilliti til ábyrgðar, sérhæfni og mennt-
unar, sem nýtist í starfi. Skal þessi
endurskoðun hafa það að markmiði,
að háskólamenntaðir ríkisstarfsmenn
njóti sambærilegra kjara og menn,
sem gegna hliðstæðum störfum eða
hafa sömu eða svipaða menntun, sér-
hæfni og ábyrgð og ekki taka laun
skv. launakerfi ríkisstarfsmanna, enda
sé þá tekið tillit til hlunninda og ann-
arra atriða, sem hafa áhrif á starfs-
kjör. Standa skal að umræddum breyt-
ingum með þeim hætti, að ekki valdi
röskun á hinu almenna launakerfi í
landinu. Tímabundnar sveiflur og sér-
stakar aðstæður á vinnumarkaði skulu
ekki hafa áhrif á þessa endurskoðun.
Samkvæmt 2.-4. gr. kjarasamn-
ingsins skyldu þijár nefndir starfa
að þeirri endurskoðun sem um getur
í 1. grein hans. Ein þeirra var svo-
kölluð kjarasamanburðamefnd.
5. gr. kjarasamningsins er svo-
hljóðandi:
Endurraða skal starfsheitum í laun-
aflokka í samræmi við endurskoðun
launakerfisins skv. 1. og 2. gr. Að því
skal stefnt, að endurröðuninni verði
lokið á-ekki lengri tíma en þremur
árum.
Tilfærsla milli launaflokka skal ger-
ast í sem jöfnustum árlegum áföngum
er taki gildi 1. júlí ár hvert, sá fyrsti
árið 1990.
í hveijum áfanga skal þá miða við
að hækkun nemi einum launaflokki
hið minnsta að meðaltali, en einstök
starfsheiti og einstakir starfsmenn
hækki þó ekki meira en nemur 3 laun-
aflokkum. Er hér miðað við launa-
flokka skv. 10. gr. eða jafngildi þeirra,
verði launatöflu breytt.
Sé tilefni til endurröðunar takmark-
að, er heimilt að ljúka tilfærslu á
skemmri tíma en þremur árum. Reyn-
ist á hinn bóginn ekki unnt að ná
endurröðuninni í 3 árlegum áföngum,
er heimilt að fjölga áföngum um 2 og
falla þá niður ákvæði 3. mgr. varð-
andi þá áfanga.
Röðun í launaflokka skal taka mið
af menntun svo og faglegri, fjármála-
legri og stjórnunarlegri ábyrgð, sbr.
ákvæði 1., 3. og 4. gr.
Hafi nefnd skv. 3. mgr. 2. mgr.
ekki skilað lokaáliti hinn 1. júlí 1990,
skal greitt upp í væntanlega hækkun
þannig að tilfærslur milli launaflokka
skv. 3. mgr. verði að jafnaði 'h launa-
flokki meiri en lágmark skv. 3. mgr.
hefði verið frá 1. júlí 1990. Við endan-
lega ákvörðun áfangans skal þó eng-
inn lækka í launaflokki.
í stað tilfærslu milli launaflokka
skv. þessari grein er aðilum heimilt
að semja um önnur kjaraatriði, er jafn-
gildi þeirri launaflokkatilfærslu, sem
tilefni gefst til eða hluta hennar.
15. gr. kjarasamningsins er svo-
hljóðandi:
Verði almennar breytingar á launa-
kjörum annarra launþega eftir 30.
nóvember 1989, þannig að þau hækki
umfram launabreytingar skv. 12. gr.,
geta aðilar krafist breytingar á launa-
liðnum sem því nemur. Náist ekki
samkomulag um slíka breytingu innan
eins mánaðar frá því að krafa kemur
fram, getur hvor aðili um sig óskað
eftir, að ágreiningurinn verði úrskurð-
aður af nefnd skv. 9. gr. og skal hún
þá skila niðurstöðu innan þriggja
vikna.
Kjarasamanburðarnefnd mun
ekki hafa lokið störfum sínum fyrir
1. júlí 1990.
Með bréfi starfandi forsætisráð-
herra dags. 12. júní 1990 var fyrir-
svarsmönnum BHMR tilkynnt, að
ríkisstjórnin hefði ákveðið að launa-
hækkun sem kveðið er á um í 5. gr.
kjarasamningsins yrði ekki greidd.
Þessa ákvörðun töldu forsvarsmenn
BHMR ólögmæta. Félag íslenskra
náttúrufræðinga stefndi fjármála-
ráðherra f.h. ríkissjóðs fyrir Félags-
dóm hinn 5. júlí 1990 og krafðist
þess að viðurkennt yrði með dómi
Félagsdóms, að stefnda væri skylt
frá 1. júlí 1990 að hækka laun fé-
lagsmanna stefnanda, sem hjá
stefnda störfuðu og tækju laun sam-
kvæmt kjarasamningi aðila frá 18.
maí 1989, um IV2 launaflokk sem
jafngilti 4,5% hækkun.
í dómi sem upp var kveðinn 23.
júlí 1990 tók Félagsdómur þessa
kröfu til greina.
Pjármálaráðuneytið greiddi frá 1.
júlí til 31. ágúst 1990 þálaunahækk-
un sem Félagsdómur kvað á um að
greidd skyldi.
Eftir að dómur Félagsdóms var
fallinn hófust samningsumleitanir á
milli ríkisstjórnarinnar og forráða-
manna BHMR um breytingar á kjar-
asamningunum frá 18. og 19. maí
1989, en þær báru ekki árangur.
Hinn 3. ágúst 1990 voru sett
bráðabirgðalög sem gefín voru út í
Stjómartíðindum sama dag. í lögun-
um segir svo:
Forseti íslands gjörir kunnugt:
Forsætisráðherra hefur tjáð mér að
eftir akvörðun Vinnuveitendasam-
bands íslands og Vinnumálasambands
samvinnufélaganna frá 31. júlí sl. að
veita viðsemjendum sínum sömu
hækkun launa og félagar í Bandalagi
háskólamenntaðra ríkisstarfsmanna
hljóta og þar sem tilraunir til samn-
inga við BHMR hafa ekki borið árang-
ur, beri brýna nauðsyn til að grípa
þegar til ráðstafana til þess að koma
í veg fyrir yfirvofandi sjálfvirkar víxl-
hækkanir launa og verðlags og treysta
þau efnahagslegu markmið, sem ríkis-
stjómin og aðilar vinnumarkaðarins
hafa komið sér saman um og lögð
voru til grundvallar almennum kjara-
samningum í byijun þessa árs. Þá er
nauðsynlegt að jafnræði ríki í þróun
launataxta og kaupmáttar á milli
hinna ýmsu stétta í landinu.
Fyrir því eru hér með sett bráða-
birgðalög samkvæmt 28. gr. stjórnar-
skrárinnar á þessa leið:
1. gr.
Lög þessi taka til þeirra kjarasamn-
inga sem samkvæmt ákvæðum sínum
eru í gildi við gildistöku laganna. Lög-
in taka hins vegar ekki til þeirra kjara-
samninga sem þá eru lausir.
2. gr.
Frá 1. september 1990 til 15. sept-
ember 1991, sbr. þó 5. mgr., skulu
laun, þ.e. launataxtar og launatengdir
liðir þ.á.m. kauptrygging sjómanna,
samkvæmt þeim kjarasamningum,
sem lög þessi taka til breytast frá því
sem þau voru 30. júní 1990 sem hér
segir:
1. Hinn 1. desember 1990 skulu
laun hækka um 2,0%.
2. Hinn 1. mars 1991 skulu laun
hækka um 2,5%.
3. Hinn 1. júní 1991 skulu laun
hækka um 2,0%.
Ofangreindar breytingar koma í
stað ákvæða kjarasamninga um breyt-
ingar launataxta og launatengdra liða.
Ákvæði 1. mgr. raska ekki ákvæð-
um kjarasamninga um greiðslu sér-
stakra uppbóta á laun, svo sem orlofs-
uppbótar, desemberuppbótar og pers-
ónuuppbótar. Á árinu 1991 skal greiða
7.500 kr. orlofsuppbót eftir sömu regl-
um og með sama hætti og á árinu
1990.
Hafi laun samkvæmt ákvæðum
þessara samninga hækkað á tímabil-
inu 30. júní til 1. september 1990
skal sú hækkun falla niður frá og með
1. september 1990, enda koma launa-
hækkanir skv. 1. mgr. í stað hennar.
Með þeim breytingum, sem kveðið
er á um í 1.-4. mgr., skulu þessir kjara-
samningar gilda til 15. september
1991 og verða þá lausir án uppsagn-.
ar. Kveði kjarasamningur á um gild-
istíma til 31. ágúst 1991 skulu þau
ákvæði þó halda gildi sínu.
3. gr.
4. gr.
5. og 15. gr. kjarasamninga milli-
aðildarfélaga BHMR og ijármálaráð-
herra f.h. ríkissjóðs frá 18. og 19.
maí 1989 falla úr gildi. Með sama
hætti falla úr gildi hliðstæð ákvæði í
kjarasamningum aðildarfélaga BHMR
og annarra viðsemjenda þeirra. Þess
í stað skulu laun félagsmanna í aðild-
arfélögum BHMR taka þeim breyting-
um sem kveðið er á um í 2. og 3. gr.
laga þessara.
Með þeim breytingum, sem lög þessi
kveða á um, skulu kjarasamningar
aðildarfélaga BHMR og viðsemjenda
þeirra gilda til 31. ágúst 1991 og falla
þá úr gildi án uppsagnar.
5. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Fyrir dóminn komu og gáfu
skýrslur Steingrímur Hermannsson,