Morgunblaðið - 01.09.1992, Side 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞHipJUPAGUK 1. SEPTEMJBER, 1^2,
:
Fischer og Spasskí að tafli í Laugardalshöll 1972.
sýnt af sér óheiðariega framkomu
þegar hann tók við heimsmeistara-
titlinum baráttulaust frá FIDE árið
1975.“
Á milli þeirra Fischers og fjár-
málamannsins Vasiljeric hefur tekist
náinn vinskapur sem ætti að mati
Kubats að tryggja að einvígið fari
fram. „Þeir hittust fyrst þann 23.
júlí í sumar þegar Vasiljeric tók á
móti honum í Búdapest, af því að
ekki var hægt að fljúga til Belgrad
vegna viðskiptabannsins. Á 400 km
leiðinni frá Búdapest fóru þeir að
ræða saman og urðu strax vinir. Síð-
an hafa þeir hist á hvetjum degi og
síðustu dagana hér í Sveti Stefan
hafa þeir verið samvistum allt að
6—7 klukkustundir á dag og snæða
ávallt kvöldverð saman.“
Um það hvort Fischer hefði undir-
búið sig vel sagði Kubat þetta:_„Mað-
urinn hefur ótrúlega orku. Ég hef
engað séð hafa jafnmikinn áhuga á
skák. Hann getur setið við 10—12
klukkustundir á dag og jafnvel allt
upp í sextán." Júgóslavneski stór-
meistarinn Svetozar Gligoric hefur
sagt að Fischer sé reiðubúinn, en
ekki eins reiðubúinn og 1972.
Zdeska Krnic, alþjóðlegur meistari
og aðstoðarritstjóri hins virta tíma-
rits Informators, staðfesti í gær að
Fischer væri vel inni í málum. „Ég
ræddi við hann í nokkra klukkutíma
um skák og hann er frábærlega vel
heima í þeim upplýsingaritum sem
við höfum gefið út.
Kenndi Zitu
Zita Rajcanji, unnusta Fischers,
kom hingað til Sveti Stefan í morgun
og settist að í herbúðum Fischers.
Hún hafði þá rétt lokið við að sigra
á stúlknameistaramóti Ungveija-
lands. í dag, 1. september, á hún
nítján ára afmæli, en það var ein-
mitt 1. september 1972 að Spasskí
hringdi um hádegisbilið í Lothar
Schmid yfirdómara og gaf 21. einvíg-
isskákina. Bobby Fischer var þar
með orðinn heimsmeistari.
í viðtali við dagblaðið Politika í
Belgrad, sem birtist í dag, lýsir Zita
því hvernig hún komst í samband
við Fischer. „Ég var heilluð af skák-
um Bobbys og þegar ég var 16 ára
skrifaði ég honum fyrst til Amer-
íku.“ Meira'en ári seinna hringdi
hann síðan til hennar í Búdapest frá
Þýskalandi og afsakaði það hafa
ekki hringt fyrr. Það með var sam-
band þeirra hafið. Eftir sigurinn á
stúlknamotinu í Ungveijalandi á Zita
þátttökurétt á heimsmeistaramóti
stúlkna í Argentínu í október. Hún
hefur 2.110 Elo-skákstig og hefur
náð jafntefli við Sofiu Polgar, mið-
systurina í hinni frægu Polgarskák-
fjölskyldu í Ungveijalandi. „Ég hefði
aldrei beðið mann eins og Kasparov
að hjálpa mér í skákinni. Hann er
svo fráhrindandi. Öðru máli gegnir
um Bobby,“ sagði Zita Rajcanji í við-
talinu við Politika.
Sinfóníuhliómsveit íslands
44. starfsárið hefst með nám-
skeiðum fyrir hljóðfæraleikara
FERTUGASTA og fjórða starfs-
ár Sinfóníuhljómsveitar íslands,
sem nú er að hefjast, byrjar með
námskeiðahaldi fyrir hljóðfæra-
leikara. I fyrsta Iagi verður nám-
skeið sem kallast „The Art of
Performing under Pressure".
Þar mun norski læknirinn og
fiðluleikarjnn Aake Lundberg
leiðbeina. I öðru lagi verður, eins
og undanfarin ár, samhæfing-
arnámskeið strengjasveitar SI.
Að þessu sinni er það Guðný
Guðmundsdóttir konsertmeistari
sem þjálfar sveitina. Afrakstur
þessa námskeiðs gefst áheyrend-
um kostur á að heyra á tónleikum
sem haldnir verða miðvikudaginn
2. september kl. 20 í Selljarnar-
neskirkju. Þar mun strengjasveit-
in flylja Introduction og AUegro
eftir breska tónskáldið Edward
Elgar og Divertimento eftir ung-
verska tónskáldið Béla Bartók.
Á þessu starfsári lýkur Petri Sak-
ari starfi sínu sem aðalhljómsveitar-
stjori SÍ. en því starfi hefur hann
gegnt sl. fjögur ár.
Eins og undanfarin tvö ár er
áskriftartónleikum hljómsveitarinn-
ar skipt í gula, rauða og græna röð.
I þeirri gulu er áhersla lögð.á stærri
hljómsveitarverk, einnig leika ís-
lenskir einleikarar í gulu röðinni. í
rauðu röðinni er lögð áhersla á
þekkta erlenda einleikara en í þeirri
grænu er áherslan lögð á tónlist sem
höfðar til allra. Eins og sést við
yfirlestur efnisskrár ber þó nokkuð
á nöfnum tveggja sinfónískra jöfra,
hvor frá sinni öldinni, þ.e. Johannes
Brahms frá þeirri 19. og Dmitríj
Sjostakovítsj þeirri 20. Fluttar verða
tvær af sinfóníum Brahms nr. 3 og
nr. 4, Píanókonsert nr. 2 og Haydn-
Brahms tilbrigði. Eftir Sjostakovítsj
verða leiknar tvær sinfóníur nr. 6
Petri Sakari hefur nú sitt síðasta
starfsár sem aðalhljómsveitar-
stjóri Sinfóníuhljómsveitar ís-
lands.
og nr. 9 og sellókonsert nr. 1. Einn-
ig verða fluttar tvær af sinfóníum
Beethovens, nr. 5 og nr. 6, og tvær
af sinfóníum Tsjækovskíjs, nr. 4 og
nr. 5. Ekki má gleyma að minnast
á flutning á 5. sinfóníu Mahlers,
sem flutt verður 3. desember nk.
Orgeltónleikar
Orgeltónleikar verða í Selfoss-
kirkju öll þriðjudagskvöld í sept-
ember og hefjast klukkan 20:30.
Tónleikarnir eru um fjörutíu mín-
útna langir og er aðgangur ókeyp-
is.
Flytjendur eru allir innlendir. í
kvöld þriðjudaginn 1. september leik-
ur Árni Arinbjamarson, 8. september
leikur Kjartan Sigutjónsson, 15.
september Örn Falkner, 22. septem-
Frumflutt verða fjögur ný íslensk
verk, eftir þá Árna Egilsson, Hauk
Tómasson, Jón Ásgeirsson og Pál
P. Pálsson. Af þeim íslensku einleik-
urum/söngvurum sem koma fram á
tónleikum í vetur eru 8 manns sem
hafa ekki áður komið fram með SÍ.
í rauðu tónleikaröðinni ber nokk-
uð á einleikskonsertum frá tuttug-
ustu öld og er þar að finna einleik-
ara sem hafa unnið sér sess á al-
þjóðavettvangi. Á íslenskum tónlist-
ardegi 31. október verða tónleikar
sem helgaðir verða dægurtónskáld-
um Suðurnesja. M.a. verður á efnis-
skrá verkin „Lifun“, sem margir af
68 kynslóðinni muna.
Jólatónleikar verða haldnir í
Langholtskirkju. Þar verður m.a. á
efnisskrá jólakantata eftir Arthur
Honegger fyrir einsöngvara, barna-
raddir og blandaðan kór. Á tónleik-
um 7. janúar verður flutt nýtt verk
sem vakið hefur athygli, „The Con-
fession of Isobel Gowdie“. Höfundur
er ungur Skoti, James McMillan að
nafni, og verður hann væntanlega
viðstaddur tónleikana. 1. apríi verð-
ur flutt „Requiem“ eftir Verdi.
Flytjendur ásamt Sinfóníuhljóm-
sveit íslands verða fjórir íslenskir
einsöngvarar og kór Islensku óper-
unnar.
í Selfosskirkju
ber Guðmundur H. Guðjónsson og
29. september Hörður Áskelsson. A
tónleikunum í kvöld verða leiknir
tveir Kóralar eftir C. Franck og Fant-
asía og fúga í g moll eftir J. S. Bach.
í fréttatilkynningu segir að orgel
Selfosskirkju hafi verið stækkað um
þriðjung og endurhljómstillt fyrir
einu ári og verkinu hafi að fullu lok-
ið í sumar.
Ólafur G. Einarsson
Þá má nefna enn eina röksemd
sem beitt er gegn því að leggja fyr-
ir samræmd próf. Hún er sú að slík
próf leiði til óæskilegrar samkeppni.
Að mínu mati eru hér enn á ferðinni
óraunsæ viðbrögð og að hugarfars-
breytingar sé þörf. Það eru ekki
samræmdu prófin sem í sjálfu sér
leiða til óæskilegrar samkeppni held-
ur túlkun fólks og viðbrögð við niður-
stöðum þeirra.
Allir þeir sem að skólamálum
standa þurfa að leggja lóð á vogar-
skálarnar. Upplýst umræða um það
hvað tiltekin próf mæla og hvað þau
mæla ekki svo og hvernig nýta megi
niðurstöður þeirra er forsenda þess
að þau verði nemendum, kennurum
og skólastjórum leiðarljós í skóla-
starfinu. Slík umræða er einnig for-
senda þess að foreldrar átti sig betur
á því hvernig þeir geti best liðsinnt
börnum sínum og hvatt þau til dáða.
Það kann að hljóma þversagna-
kennt að færa rök fyrir því að sam-
ræmd próf séu réttlætismál þeirra
sem eru lakar settir, tryggi jafnrétti
til náms, eða með öðrum orðum, séu
hentugt tæki til að jafna aðstöðumun
nemenda. Ég er hins vegar þeirrar
skoðunar að svo sé. Nemendur eru
misjafnlega undirbúnir undir skóla-
göngu. Mörg þeirra barna, sem hafa
lakara veganesti í upphafí skóla-
göngu sinnar, ná því aldrei að jafna
þann mun í skólanum. Hlutlægt
mat, þar með talin samræmd próf,
hlýtur, ef rétt er á haldið, að geta
verið kennurum eitt besta tæki sem
þeir hafa til þess að grípa inn í náms-
feril nemandans honum til aðstoðar
ef þörf þykir. Það hlýtur því að vera
kappsmál að unnt verði að beita hlut-
lægum mælingum oftar á skólaferl-
inum og fyrr en í lok grunnskóla.
Ég hef hér lagt áherslu á mikil-
vægi samræmdra prófa sem hluta
af námsmati. Það má þó ekki skilja
það svo að ég telji að námsmat í
skplum eigi eingöngu- að vera fólgið
í samræmdum prófum. í farsælu
skólastarfi hlýtur að þurfa að beita
hvoru tveggja, hlutlægum mæling-
um og sveigjanlegu mati þar sem
tillit er tekið til þátta þar sem erfið-
ara er að koma við hlutlægum mæl-
ingum.
Mikilvægt er að námsmatið hafi
þroskavænleg áhrif á nemendur. Til
þess að svo megi verða reynir ekki
síst á hæfni kennara, skólastjóra og
annarra sem ráða ferðinni í skóla-
málum. Það þarf að ræða við nem-
endur um styrkleika þeirra og veik-
leika í námi, hvar þeir standa sig
vel og hvar illa. Nemandinn þarf að
vita um eigin framfarir og hvar hann
stendur í samanburði við aðra. Það
er enginn greiði gerður með feluleik
í þeim efnum. En það er að sjálf-
sögðu ekki sama hvernig staðið er
að því að koma þeim upplýsingum
til skila til nemandans. Nemandinn
þarf snemma á skólaferlinum á leið-
sögn að halda um það hvernig hann
stendur í samanburði við aðra. Það
„Ef við viljum teljast
gild meðai annarra
þjóða tel ég afar mikil-
vægt að hugað sé vel að
námskröfum og náms-
mati í grunn- og fram-
haldsskólum. Hlutlægt
mat á skólastarfi er ein
meginforsenda þess að
við verðum samkeppnis-
fær á alþjóðavettvangi.“
er of seint fyrir hann að komast að
því þegar komið er í háskólanám.
Dr. Sigurður Júl. Grétarsson dós-
ent í sálarfræði við Háskóla íslands
hefur skrifað grein um hlutlægt mat
í skólastarfi. Greinin ber yfirskriftina
Að vita vissu sína: Kennarastarfið
og hlutlægt mat. Mun hún birtast í
tímariti Kennaraháskóla íslands 1.
árg. 1. tbl. 1992 sem væntanlegt er
í nóvember. Dr. Sigurður segir:
....það er hvorki raunhæft né
skynsamlegt að hafna öllum saman-
burði milli einstaklinga. Það má
hreinlega ekki horfa framhjá ein-
staklingamun í skólum. Það er ein-
mitt hlutverk skólanna að huga að
þessum mun og freista þess að koma
öllum til þess þroska sem hæfileikar
þeirra standa til. Áhugamál eru mis-
munandi, þroski er mishraður, hæfi-
leikar eru oft bundnir tilteknum svið-
um. Nemendur eiga kröfu á því að
hugað sé að þessum mun og honum
sinnt fremur en að hann sé hunsað-
ur. Áherslan á að forðast sjúklegan
meting má ekki snúast upp i það
að breitt sé yfir allan einstaklinga-
mun og látið sem hann sé ekki fyrir
hendi.“ Þá bendir dr. Sigurður einn-
ig á það að hlutlægt mat sé forsenda
þess að fólki sé ekki mismunað.
Þannig verði nauðsynlegt að vita
hver staða hvers og eins sé svo að
taka megi tillit til hennar. Skólar
bregðist ekki eins við öllum börnum
og eigi ekki að gera það. Hann seg-
ir ennfremur: „I skólum eru teknar
mjög afdrifaríkar ákvarðanir fyrir
börn. Þau eiga rétt á því að þær
ákvarðanir séu eins vel grundaðar
og kostur er á og þar með að hlut-
læg viðmið séu lögð til grundvallar.
Ákvörðun sem er óbundin af ytri
viðmiðum og styðst einvörðungu við
huglægt mat er geðþóttaákvörðun.“
Mótun menntastefnu
Stjórnvöld í löndunum í kringum
okkur beina nú athygli sinni í vax-
andi mæli að menntamálum, inntaki
og framkvæmd menntastefnu. Það
færist í vöxt að stjórnmálamenn láti
þau mál til sín taka. Virðist það
ekki síst vera vegna þess að menn
átta sig betur á því en áður, nú þeg-
ar að kreppir og harðnar á dalnum,
að framtíðarmöguleikar þjóðanna
hljóta að byggjast að verulegu leyti
á frumkvæði og nýsköpun í atvinnu-
vegum. Þar hlýtur menntakerfí hvers
þjóðfélags að vera undirstaðq og
geta ráðið úrslitum. Það er athyglis-
vert að umræða um skóiamál í hinum
ýmsu löndum einkennast mjög af
sömu eða svipuðum áherslum. Mikil
áhersla er nú alls staðar lögð á rann-
sóknir og þróunarstarf í skólum.
Sjálfstæði skóla og fagleg forysta
eru ofarlega á baugi og í því sam-
bandi aukin áhersla á náms- og
gæðamat í skólastarfi svo og upplýs-
ingar um það starf sem fram fer í
skólum.
Ég hef eins og kunnugt er skipað
nefnd um mótun menntastefnu og
mun fyrstu tillagna frá henni að
vænta á næstu vikum. í nefndinni
er fjallað bæði um grunn- og fram-
haldsskólastig. Þar eru tekin til
umfjöllunar helstu skólapólitísk efni
sem þykja skipta sköpum í skólamál-
um víða um heim. Það hlýtur að
vera afar mikiívægt að tekið sé mið
af fræðilegri þekkingu á skólastarfi
við menntastefnu hverrar þjóðar.
Þær þjóðir sem nú skipa sér í fremstu
röð í mennta- og vísindamálum hafa
í auknum mæli tekið mið af fræði-
Iegri þekkingu í menntastefnu sinni
og lagt aukna áherslu á gæðamat,
rannsóknir og þróunarstarf. Nægir
hér að nefna Holland sem trúlega
má telja að hafi tekið forystu í þeim
efnum í Evrópu.
Umbætur í skólamálum taka
óumflýjanlega langan tíma, en
margt bendir til þess að íslenska
skólakerfið standi á krossgötum
þannig að endurskoðun sé brýn. Það
kemur m.a. fram í könnun sem
menntamálaráðuneytið lét gera á
námsferli nemenda í framhaldsskól-
um. Var könnunin unnin af Félags-
vísindastofnun. Mun nánar verða
gerð grein fyrir niðurstöðum hennar
á öðrum vettvangi, en þær eru um
margt athyglisverðar. Þar kemur
m.a. fram að munur á námsárangri
eftir skólum er vel merkjanlegur.
Er þar ekki fyrst og fremst um að
ræða að árangur skóla eftir umdæm-
um sé misjafn heldur er árangur
skóla innan hvers umdæmis misjafn.
Lokaorð
Ég hef hér drepið á þann þátt
skólastarfs, sem töluvert hefur verið
til umræðu undanfarið bæði hér á
landi og erlendis en það eru próf.
Hef ég þar einkum fjallað um sam-
ræmd próf, en ég hef ákveðið að þau
verði aftur fjögur, þ.e. í íslensku,
stærðfræði, dönsku og ensku.
Ef við viljum teljast gild meðal
annarra þjóða tel ég afar mikilvægt
að hugað sé vel að námskröfum og
námsmati í grunn- og framhalds-
skólum. Hlutlægt mat á skólastarfi
er ein meginforsenda þess að við
verðum samkeppnisfær á alþjóða-
vettvangi.
Höfundur er menntamálaráðherra.