Morgunblaðið - 01.09.1992, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ VIÐSKDTI/AIVINNUIÍF ÞRIÐJUDAGUR 1. SEPTEMBER 1992
Afmæli
Framleiðsla á hús-
gögnum úr gleri
Glerslípun & Speglagerð hf. 7 0 ára
SJÖTÍU ár eru liðin í dag frá stofnun fyrirtækisins Glerslípun
& Speglagerð hf. en það var stofnað 1. september 1922. Stofn-
andi fyrirtækisins var Ludvig Storr sem kom hingað til lands
frá Kaupmannahöfn árið 1922 og nefndi hann fyrirtækið Lud-
vig Storr & Co. en arftaki þess varð síðan Glerslípun & Spegla-
gerð hf. árið 1937.
Úr vélarsal fyrirtækisins að Klapparstíg 16 fyrr á árum.
Fyrsta húsnæði fyrirtækisins
var á Grettisgötu 38 en það leigði
síðan húsnæði að Laugavegi 11
þegar fyrirtækið varð tveggja ára
og_ var þar næsta áratuginn. Þá
var lokið byggingu húsnæðis á
Laugavegi 15. Árið 1937 byggði
Ludvig Storr síðan húsnæðið á
Klapparstíg 16 þar sem fyrirtæk-
ið er enn til húsa.
Ludvig Storr andaðist árið
1979 og voru það tveir starfs-
menn fyrirtækisins sem síðan
ráku það til ársins 1984 þegar
dóttursonur Ludvigs, David Pitt,
keypti hlut í því. Arið 1989 var
það svo hlutafélagið David Pitt
& Co. sem keypti fyrirtækið og
rekur það í dag og er fram-
kvæmdastjóri þess Stefán Már
Jónsson.
Að hans sögn byggðist starf-
semi fyrirtækisins áður fyrr mest
á því að unnið var með einföld
gler í glugga og unnu þegar
mest var 7-8 starfsmenn við fyr-
irtækið. í tímanna rás hefur
vinnslan mikið breyst og þá sér-
staklega þegar sérsmíðun á borð-
plötum og speglum kom til sög-
unnar. Að sögn Stefáns er fyrir-
tækið nú að hefja framleiðslu á
húsgögnum úr gleri, í samvinnu
við-Hauk Harðarson arkitekt, til
að selja í verslunum. Þetta væri
nýjung hér á landi. Tildrögin
sagði Stefán vera þau að þeir
hefðu séð að á sýningum erlend-
is væru fyrirtæki, sem starfa í
þessari iðn, farin að framleiða
húsgögn sem aukabúgrein. Nýr
tölvuvæddur vélbúnaður gerði
þeim þesssa framleiðslu kleifa,
auk þess sem afköst myndu auk-
ast að sama skapi.
Það eru ekki margir sem
stunda nám í glerslípun og speg-
lagerð á íslandi. í raun er aðeins
einn sem farið hefur í nám af
þessu tagi frá árinu 1969 og það
var árið 1990. I dag eru starf-
andi hér á landi tveir meistarar
í iðninni þeir Jóhann Gunnarsson
og Halldór Halldórsson og sagði
Stefán það vera vegna þess að
það væru svo fá fyrirtæki sem
störfuðu í þessari iðn.
Stefán sagði að fyrirtækið
fengist aðallega við að afgreiða
sérpantanir á glerjum og spegl-
um og að þeir væru oft að gera
allt milli þess mögulega og
ómögulega. Þeir væru stöðugt
að prófa sig áfram, því með nýj-
um vélarkosti sköpuðust miklu
fleiri möguleikar.
Stutt er síðan að hætt var að slípa gler með slípisteinum en á
myndinni, sem fengin er úr myndasafni frú Svövu Storr, ekkju
Ludvigs Storr, má sjá hvar unnið er að þannig slípun.
Stefán Már Jónsson, framkvæmdasljóri Glerslípunar & Spegla-
gerðar hf., við nýja vélakostinn.
Sjónarhorn
Spákaupmennska ergóð
eftir Ottar Guðjónsson
Spákaupmennska er að að hafa
atvinnu af því að kynna sér ákveð-
inn eða ákveðna markaði með það
að markmiði að kaupa og selja á
markaðnum í þeim tilgangi að
hagnast. Þetta geta spákaupmenn
gert með því að sérhæfa sig í öflún
og úrvinnslu viðeigandi upplýsinga
um þann eða þá markaði sem þeir
sérhæfa sig í. Með því móti geta
þeir lagt mat á hvort það verð sem
á markaðnum býðst mun koma til
með að hækka eða lækka. Ef þeir
telja að verðið muni hækka þá
kaupa þeir og ef þeir telja að það
muni lækka þá selja þeir. Þeir geta
með þessu móti hagnast ef tilfinn-
ing þeirra fyrir þróun verðsins á
markaðnum er rétt.
Skoðun Karls Marx
á spákaupmennsku
Það er rótgróinn misskilningur
að spákaupmennska sé slæm og
eitthvað óhreint við hana. Meðal
þeirra manna sem hafa talið spá-
kaupmennsku slæma er Karl Marx.
Hann lýsti verslunarferli þannig að
í fyrstu hefði vara verið keypt og
seld fyrir aðrar vörur, seinna hefði
verið farið að selja vörur fyrir pen-
inga í þeim tilgangi að kaupa fyrir
þá aðrar vörur, lokastigið taldi hann
vera að vörur væru keyptar með
peningum í þéim tilgangi að selja
þær aftur fyrir peninga. Marx taldi
að þegar viðskipti á markaði væru
farin að fara fram peninganna
vegna þá væri markaðurinn orðinn
fírrtur og þar með slæmur. Engin
starfsemi á markaði fellur betur
undir skilgreiningu Marx á firringu
en spákaupmennska. Þess vegna
er eðlilegt að þeir sem hafa sömu
(eða svipaðar) skoðanir og Marx
telji spákaupmennsku af hinu illa
og að æskilegt sé að takmarka
hana og jafnvel banna. Skiljanlegt
er að Marx hafi ekki gert sér grein
fyrir því hversu gagnlegu hlutverki
spákaupmennska myndi koma til
með að þjóna á markaði tveimur
öldum eftir að hann var sjálfur á
lífi. Það er hinsvegar sorglegt hve
margir telja enn þann dag í dag
að spákaupmenn geri ekki annað
en að hagnast á vanþekkingu ann-
arra og þar með að arðræna al-
menning og séu því eingöngu til
óþurftar.
Kostir spákaupmennsku
Aðal ástæða þess að spákaup-
mennska er ábatasöm er að upplýs-
ingar eru kostnaðarsamar. Þess
vegna geta menn sérhæft sig í því
að afla upplýsinga og það er hag-
kvæmast fyrir þjóðfélagið og þegna
þess að þeir sem eru hlutfallslega
hæfastir í þeirri upplýsingaöflun
stundi hana, en ekki allir lands-
menn. Helsti kosturinn við spákaup-
mennsku er sá að með því móti
liggja meiri upplýsingar að baki því
verði sem er á markaðnum og þar
með er líklegra að það sé rétt verð,
þ.e. það verð þar sem framboð og
eftirspurn eru í jafnvægi. Spákaup-
mennska eykur líkur á réttu verði
vegna þess að ef ekki er rétt verð
þá gæta spákaupmenirnir hagnast
á viðskiptum uns rétt verð næst.
Þetta gera þeir með því að kaupa
ef verðið er of lágt uns það hækkar
og selja ef verðið er of hátt uns
verðið lækkar. Kostnaðurinn fyrir
þjóðfélagið af því að hafa ekki rétt
verð er sá að þá eru meiri líkur á
því að aðilar í þjóðfélaginu taki
rangar ákvarðanir. Rök á bak við
það eru þau að ef verð vöru er of
hátt þá telja framleiðendur vöru
meiri eftirspum eftir vörunnni en
raunverulega er, hið gagnstæða á
við ef verið er of lágt. Það er gefur
augaleið að ávallt þegar verðið á
markaðnum er rangt þá getur það
valdið sóun. Eftir því sem verðið
færist fjær því að vera rétt því
meiri verða líkurnar á því að aðilar
á markaðnum taki rangar ákvarð-
anir og sói þar með fjármunum.
Hversu mikla fjármuni þarna er um
að ræða er ómögulegt að segja
vegna þess að þær stærðir sem hér
um ræðir er ekki hægt að mæla.
Reynsla manna í austantjaldslönd-
unum sýnir, svo ekki verður um
villst, að hér getur verið um mjög
mikil verðmæti að ræða. Menn getá
eflaust deilt um það endalaust að
hve miklu leyti sóunin sem þar átti
sér stað átti orsök sína að rekja til
þess að verð vöru og þjónustu var
rangt. Öruggt er að hér getur verið
um verulega fjármuni að -ræða og
ef spákaupmennska getur komið í
veg fyrir sóun þá er hún góð.
Annar stór kostur spákaup-
mennsku er sá að oft eru spákaup-
menn tilbúnir til að taka áhættu
sem er samfara verðbreytingum á
markaði sem framleiðendur og eða
neytendur eru ekki tilbúnir að taka
á sig. Þetta er gert með því að
gerðir eru samningar fram í tímann
um kaup og sölu á vörum. Þessir
samningar hafa margir verið staðl-
aðir til að auðvelda verslun með þá
og ganga oftast út á að verðið er
ákveðið fyrirfram, þannig getur t.d.
appelsínuframleiðandi selt upp-
skeruna jafnvel löngu áður en app-
elsínurnar eru orðnar þroskaðar.
Þetta getur verið mjög til hagsbóta
fyrir þá aðila sem ekki eru í stakk
búnir til að taka á sig áhættu sem
er samfara verðsveiflum. Mikill
skaði væri fyrir þá framleiðendur
og eða neytendu sem ekki gætu
notið slíkra viðskipta. Vert er að
benda á að viðskipti á þessari teg-
und markaða fara að sjálfsögðu
ekki fram nema báðir aðilar telji
sig vera betur setta með viðskiptun-
um en án þeirra, þess vegna væri
það slæmt fyrir alla aðila ef við-
skiptin væru bönnuð.
Spákaupmennsku er þörf
Þeir sem fylgst hafa með hluta-
bréfamarkaðnum hafa tekið eftir
því að þeir aðilar sem mest ber á
á markaðnum virðast eingöngu
fjárfesta út frá langtímasjónarmið-
um. Það sem markaðinn vantar er
marga virka aðila sem stunda spá-
kaupmennsku og sjá til þess að
verðið á markaðnum á hverjum
tíma sé rétt. Það má segja að hlut-
verk spákaupmannanna sé að fín-
stilla verðið. Ef laða á að spákaup-
menn þá er mikill ókostur að lág-
marksupphæð viðskipta skuli vera
200 þúsund krónur. Það verður til
þess að spákaupmenn neyðast ann-
að hvort tilað taka meiri áhættu
eða að hafa minni viðskipti en þeir
kysu ef lámarksupphæðin væri
lægri. Af þessum sökum eru líkur
til að viðskiptin verði daufari en
annars væri og þar af leiðir að
möguleikar markaðarins til að
mynda rétt verð minnka. Ef verðin
á markaðinum eru ekki rétt þá
getur það valdið þeim aðilum, sem
nálægt honum þurfa að koma,
óþægindum.
Eg tel að mjög æskilegt væri
fyrir hlutabréfamarkaðinn ef spá-
kaupmennska á honum ykist. Leið
að því marki væri að lækka lág-
marksupphæð í viðskiptum. Einnig
er það spurning hvort ekki geti
verið hagkvæmt fyrir stóru aðilana
á markaðinum að stunda spákaup-
mennsku þó í litlum mæli sé. Með
því móti gætu þeir öðlast betri til-
finningu fyrir markaðnum.
Höfundur er hagfræðingur og
starfar hjá ráðgjöf Kuupþings hf.