Morgunblaðið - 30.08.1994, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 30. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Klappað í steina
Orgelsláttur
MYNPLIST
Listhorn Sævars
STEINHÖGG
SUSANNE CRISTENSEN
Opið á verslunartíma. Lokað á
sunnudögum til 15. september. Að-
gangur ókeypis.
SUMAR sýningar koma manni
skemmtilega á óvart, sem verður þó
stöðugt sjaldgæfara og illu heilli í
jöfnu, en öfugu hlutfalli við fjölgun
sýninga, og stóraukinna athafna á
vettvangi myndlistar. Og þótt marg-
ur hafí rembst við frumleikann í list-
húsi Sævars Karls, hafa fæstir haft
erindi sem erfiði. Einfaldlega vegna
þess að menn leita ekki frumleikans
heldur kemur hann rökrétt innan frá
og er afkvæmi þrotlausrar vinnu, þar
sem minnst er hugsað um framúr-
stefnu. Þetta heitir að finna, og nýj-
ungarnar eins og spretta fram á
milli handa gerandanna, en verða
síður til í raddböndum kennisetn-
ingamanna og heimspekinga.
Þetta voru þeir að reyna að segja
okkur, sem ruddu brautina í upphafi
aldarinnar, t.d Matisse, Picasso,
Braque og Miro, og þeim var öllum
ljóst, að það tekur langan tíma að
verða ungur í listinni, og er fullkom-
lega óháð lífaldri. En svo er þetta
einmitt sá vísdómur, sem menn eru
fljótastir að gleyma, eins og menn
verða neyðarlega varir við á sýning-
um og hvers konar listrænum athöfn-
um allt um kring. Ekki vil ég halda
því fram, að verk Susanne Cristensen
séu tiltakanlega frumleg í sjálfu sér,
en þau hafa í sér neista fram-
kvæmdaviljans, og í honum búa ræt-
urnar. Það er svo engin tilviljun að
sýningin ber nafnið Re Cordis, sem
er latína og útleggst, að muna í
merkingunni að fara til baka í gegn-
um hjartað.
Það voru ekki einungis frumheij-
arnir, sem tóku upp list frumstæðra,
heldur hafa seinni tíma listamenn
eins og t.d. Anselm Kiefer sótt til
sögunnar og strangflatalistin sótti
heilmikið til gullna sniðsins og leiks
Grikkja og Rómveija við stærðimar
— lítið við mikið. Susanne heggur í
stein, aðallega rauðan sandstein úr
Hólabyrðu sem er fyrir ofan dóm-
kirkjuna á Hólum í Hjaltadal. Kirkjan
sjálf er hlaðin úrþessum steini. Einn-
ig heggur hún í móberg af Bláfjalla-
svæðinu, sem er samlímd gosaska
úr basalti og mynduð við gos undir
jökli eða vatni (sjó), — einnegin hvít-
an kalkstein frá eyjunhi Krít. Steinn-
inn sá hefur verið notaður í bygging-
ar og höggmyndir frá því um 7000
f.Kr. og var mikið hagnýttur á mín-
óska menningarskeiðinu í Knossos
2600-1425 f.Kr.
SUSANNE Cristensen
Maður tekur fyrst eftir fínlega
mótuðum verkum úr gríska kalk-
steininum eins og t.d. „Fæðing jarð-
ar“ (I) og „Hljómur kyrrðarinnar"
(IX) og hér er klappað af mikilli til-
fínningu í efniviðinn. En eftir að
hafa gengið um sýninguna um stund
em það líkast til verkin úr íslenzka
sandsteininum sem hafa vinninginn
og þá einkum Re-cordis I (VI), sem
gæti verið hugleiðing til bókmennta-
arfsins og svo Re-cordis II (VII), sem
er órólegasta en átakamesta verk
sýningarinnar.
Veigurinn við sýninguna er að
Suzanne hefur til að bera dijúga
formkennd í höndunum og þótt sum-
um muni finnast vinnubrögðin ekki
alveg í takt við nútímann, eru þau
sem kímið sem markar grunninn.
Dregið saman í hnotskum, er þetta
með athyglisverðustu sýningum á
staðnum. Frá upphafi.
Bragi Ásgeirsson
TONLIST
Hallgrímskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Katalin Lörincz leikur orgelverk eft-
ir Wagner, Liszt, Saint-Saens, Viv-
aldi, Bach, Franck, Vieme of Bonnet.
Sunnudagur 28. ágúst 1994.
SÍÐUSTU sumartónleikarnir við
orgelið í Hallgrímskirkju voru fram-
færðir af Katalin Lörincz, ungversk-
um orgelleikara er starfar við Akra-
neskirkju. Tónleikarnir hófust með
orgelumskrift (1860) Liszts á píla-
grímakórnum úr Tannháuser, eftir
Wagner. Liszt gerði slíka umskrift
einnig fyrir píanó, bæði tví- og fjór-
hent. Heldur ber nú á nokkurn
skugga, þar sem Liszt gerir á breyt-
ingar, eins t.d. í niðurlagi verksins,
eins konar „coda“, sem var vægast
sagt ömurlegur. Þá var raddskipanin
hjá Lörincz of þung, svo að varla
heyrðist nokkuð nema þrumandi
bassinn og verkið í heild, hvað varð-
ar vaxandi styrkleika og samheldni,
ekki vel útfært af Lörincz.
Annað verkið á efnisskránni var
brúðkaupsóður (1870) eftir Liszt og
þar eftir glaðleg og leikandi létt org-
elfantasía eftir Saint-Saéns, sem var
ágætlega leikin. Sálmforleikurinn
O, Mensch bewein dein Sunde gross,
er falleg tónsmíð og var hún fallega
útfærð. A-moll Vivaldi-Bach kon-
sertinn var ekki í jafnvægi og sama
má segja um Klukkur Westminster,
eftir Vierne, sem Lörincz náði ekki
að leika með þeirri reisn og tækni,
sem krafist er í þessum verkum,
hvað snertir skýrleika í mótun hend-
inga, auk þess sem raddskipanin í
„klukkunum“ var allt of gróf.
Verkin Upplyfting eftir Franck
og Draumar eftir Bonnet (1884-
1944) voru ágætlega leikin. Síðasta
verkið Finale nr. 6 op. 21, eftir Ces-
ar Franck er samið á því tímabili
er hann stældi Liszt og samdi mikið
af tónlist er þykir ekki hafa meira
gildi en æfíngar. Þau verk hans sem
njóta vinsælda og eru góð, samdi
Franck er hann var kominn vel und-
ir sextugt og þar í flokki eru nokkur
orgelverk.
Katalin Lörincz er dugandi orgel-
leikari en hvort sem það voru við-
fangsefnin eða ósætti hennar við hið
stóra orgel Hallgrímskirkju, er birit-
ist stundum í ofnotkun á raddstyrk
þess, eða eitthvað annað, vantaði
nokkuð á að sum tónverkin væru
nægilega vel mótuð, þó ýmislegt
væri þar fallega gert. eins og t.d. í
Bach og fantasíu Saint-Saéns.
Jón Ásgeirsson
Handfarangur
Alain Robbe-Grillet í Háskólabíói
Draumur og veruleiki
KYIKMYNDIR
Háskölabíó
„LA BELLE CAPTIVE"
Handrit og leikstjóm: Alain Robbe-
Grillet. Aðalhlutverk: Daniel Mesgu-
ich, Gabrille Lazure, Cyrielle Claire,
Daniel Emilfork, Roland Dubillald.
Enskur texti. 1983.
„LA BELLE captive" er nýjasta
mynd franska rithöfundarins og
kvikmyndagerðarmannsins Alains
Robbe-Grillets á sérstakri hátíð með
myndum hans í Háskólabíói. Hún er
gerð árið 1983 og er varla meira en
forvitnileg úttekt á mörkum draums
og veruleika á sögu af manni er
kynnist glæsilegri konu, sem er ekki
aðeins draugur heldur vampíra iíka.
Óhefðbundin frásagnartæknin
einkennist mjög af táknrænni fram-
setningu, kynferðislegum hugarór-
um, endurtekningum og dularfullum
persónum sem koma og fara án sýni-
legs tilgangs. Leðurklætt glæsi-
kvendi á risastórum mótorfáki eins
og tengir saman slitrótta frásögnina.
Hún er Sara Zeitgeist, leikin af Cyri-
elle Claire, yfirmaður Walters (Dani-
el Mesguich) við „Stofnunina".
Gabrielle Lazure ofleikur tálkvendið
Marie Ange van der Reeves sem er
ekki þessa heims. Hún lést fyrir
nokkrum árum en sækir nú að Walt-
er sem bæði kynbomba og vampíra.
Faðir hennar fæst við yfirskilvitleg
fyrirbrigði og það er víst ekkert nýtt
að menn verði hennar varir. Hann
ásamt lækninum Dr. Morgentodt
varpa draumum Walters á sjónvarps-
skjá og reyna að lesa úr þeim. Hvort
er þetta allt draumur eða veruleiki?
Hvar tekur veruleikinn við af
draumnum og öfugt? Skipir það ein-
hveiju máli?
Varla nema fyrir þá sem hafa sér-
stakan áhuga á verkum Robbe-Gril-
lets. Hann er ekki að festa sig í hefð-
bundinni leið kvikmyndarinnar til að
segja sögu heldur leitar nýrra að-
ferða með misjöfnum árangri. Frá-
sagnarháttur „La belle captive“ býð-
ur uppá margræðni og hugmynd-
auðgi í myndrænni útfærslu sem
hefur sannarlega yfir sér draum-
kennda eiginleika með sínum oft
drungalegu og eyðilegu sviðsmynd-
um. En það er fráleitt að maður finni
til með angist og örvæntingu aðal-
persónunnar, einkar dauflega leik-
innar af Mesguich, sem minnir helst
á alvarlegan leiðindapúka. Og leður-
klæddur kvenmaður á gljáandi mó-
torfáki virkar tilgerðarlegt og klisju-
kennt, jafnvel í draumi leiðindapúka.
Arnaldur Indriðason
MYNDLIST
Ú m b r a
SMÁVERK
ANNA MARIA OSSIPOW
Opið frá 12-18 virka daga 14-18 laug-
ardaga og sunnudaga. Lokað á
mánudögum. Aðgangur ókeypis.
FINNSKA listakonan Anna Mar-
ia Ossipow, qr vel þekkt í heima-
landi sínu og jafnframt hefur hún
tekið þátt í miklum fjölda sýninga
vestan hafs og austan. Þá hefur hún
haldið nokkrar einkasýningar, út-
fært mörg verkefni, hlotið verðlaun
og styrki og verk hennar éru víða
á söfnum, - stundað kennslu og
haldið fyrirlestra. Alllangt er síðan
síðan ég vissi af henni, því greinar
um list hennar og myndir af verkum
hennar hafa birst í ýmsum listtíma-
ritum, sem ég hef haft aðgang að.
Verkstæði Önnu-Mariu Ossipow
í Helsingfors er nafnkennt og hafa
ÍTALSKA söngkonan og söngkenn-
arinn Eugenia Ratti heldur nám-
skeið fyrir söngvara og söngnema t
Reykjavík sem hefst 26. september
nk. Hún kemur hingað á vegum
Jóhönnu G. Möller söngkonu.
Euenia Ratti kemur nú hingað til
námskeiðahalds í 10. skipti og í 6.
skipti á vegum Jóhönnu. Að þessu
sinni verður námskeiðinu þannig
háttað að annars vegar er um venju-
legt söngnámskeið með einkatímum
að ræða og hins vegar óperustúdíó.
Bresk ljóðskáld
á Sóloni Islandus
LJÓÐSKÁLDIN Simon Armitage
og Glyn Maxwell verða með upp-
lestur á efri hæð kaffíhússins Sól-
ons íslandus í kvöld kl. 21. Þeir eru
staddir hér á landi á vegum BBC
og vinna að sex útvarpsþáttum þar
sem þeir feta í fótspor kollega sinna
W. H. Auden og Louis MacNerce.
Aðrir sem lesa upp úr verkum
sínum í kvöld eru Bragi Ólafsson,
Kristín Ómarsdóttir, Sigfús Bjart-
marsson og Sjón. Aðgangur er
ókeypis.
ýmsir þekktir leirlistamenn unnið á
því, en hún hefur verið eins konar
brimbijótur nýrra hugmynda í fag-
inu, og verk hennar nálgast oftar
en ekki að vera hreinn skúlptúr.
Hún mun hafa tekið lærlinga og
fyrir það hafa _ ferskir listrænir
straumar náð til íslands, ekki síður
en áhrif frá fínnskri skúlptúrlist.
Einna þekktust mun Anna-Maria
vera fyrir stór og rúmfrek leirverk,
og það kemur mjög á óvart er hún
sýnir á íslandi í fyrsta skipti, að
einungis er um smáverk að ræða,
sem allt eins gætu verið molar eða
afgangar stærri heilda!
Er líkast því sem sýningin í list-
húsinu Úmbru hafí verið hugsuð
þannig, að allir einingar fram-
kvæmdarinnar kæmust fyrir í einni
ferðatösku, því naumhyggjan er
allsráðandi á veggjunum, en vel að
merkja naumhyggja stærðanna.
Þetta væri svo sem í besta lagi,
ef ljósmyndir af viðameiri verkum
lægju frammi, en því er ekki að
Söngvarar geta því valið hvort þeir
kjósa.
Á námskeiðinu síðastliðið haust
settu þær Eugenia og Jóhanna á
svið æskuverk Mozarts, Öndina frá
Kairó, með nokkrum þátttakendum
námskeiðisins og sýndu í Leikhúsi
frú Emilíu. Að þessu sinni er ætlun-
in að æfa og setja upp óperuna Nina
eða Hin ástsjúka eftir G. Paisiello.
í óperunni syngja tveir sópranar,
tveir tenórar og tveir bassar ásamt
kór.
Eugenia Ratti er þekkt í heima-
landi sínu og víðar, bæði sem söng-
kona og söngkennari og söng á sín-
um tíma við Scalaóperuna í Mílanó
og í óperuhúsum víða um heim. Hún
starfar nú sem prófessor við tónlist-
arháskólann Giuseppi Nicolini í Piac-
enza og tónlistarskólann Mario
Mangia í Fiorenzuola d’Arda.
Kennslugreinar hennar eru, auk
raddþjálfunar, túlkun á leiksviði og
leikræn tjáning. Síðustu ár hefur
hún einnig starfað sem prófdómari
kennaraefna hvaðanæva af Ítalíu
sem eru að búa sig undir kennslu í
söng og leikrænni tjáningu.
Innritun á námskeiðið, sem hefst
26. september og lýkur 25. október,
er þegar hafín.
heilsa, og þannig fáum við einungis
skyggnst inn í eina hlið athafna
hins dugmikla listamanns. Þessi hlið
kynningar á list erlendra, er mjög
mikilvæg, enda hefur listhúsið lagt
áherslu á að tímarit, bækur og ljós-
myndir séu við hendina, sem er
mjög þakkarvert og telst fátæktin
að þessu sinni óskilgreind hand-
vömm.
Þrátt fyrir smæðina má vera ljóst,
að Anna-Maria er einn af frumheij-
um leirskúlptúrs í Finnlandi, því hér
eru ekki farnar troðnar slóðir við
meðhöndlun rúmtaksins. Og þó
segja þessir hlutir manni ekki mjög
mikið og eru full einhæfír og brot-
kenndir á veggjunum.
Menn taka strax eftir krabba-
forminu, sem er áleitið í nokkrum
verkanna, en það sem leitar þó helst
á eru stef í kringum skugga og hér
er verkið „Skuggar Norðursins"
(14) sýnu heillegast, en einnig er
yndisþokki einfaldleikans aðall
verka eins og „Ágústskuggi" (15)
og „Undarleg er um allar nætur“
(24). Þá er lúmskur ástþrunginn
tónn í verkinu „Undur sumamætur"
(2).
Að sjálfsögðu er maður engan
veginn sáttur við að fá þessa mola
af borði hinnar orkumiklu Önnu-
Mariu Ossipow, en vonandi verður
sýningin til þess, að við fáum sem
fyrst að sjá stærri og átakameiri
verk frá hennar hendi.
Bragi Ásgeirsson
íslenska leikhúsið
Leikferð
um landið
ÍSLENSKA leikhúsið ætlar í leikferð
um landið með sýninguna Býr íslend-
ingur hér - minningar Leifs Muller
í haust og hefst leikferðin í septem-
ber. Islenska leikhúsið hlaut styrk
til þessa við síðustu úthlutun
Menntamálaráðuneytisins á styrkj-
um til starfsemi sjálfstæðra leikhópa.
Sýning íslenska leikhúsins á Býr
Íslendingur hér er unnin upp úr sam-
nefndri bók Garðars Sverrissonar
sem kom út fyrir jólin 1988, um
Leif Muller, sem var svikinn í hendur
Gestapó og eftir illa meðferð í Nor-
égi sendur í útrýmingabúðir í Þýska-
landi. í stríðslok komst Leifur að
lokum aftur til íslands, þá 24 ára.
Mörgum árum síðar sagði hann sögu
sína.
Leikarar í sýningunni eru tveir.
Pétur Einarsson leikur Leif Muller
og Halldór Björnsson leikur lækni
PÉTUR Einarsson sem Leifur
Muller í Býr íslendingur hér.
hans. Leikgerðin er eftir Þórarin
Eyfjörð sem einnig leikstýrir verkinu.
Leikmynd gerir Gunnar Bogason,
Elfar Bjarnason hannar lýsingu og
Hilmar Örn Hilmarsson gerir hljóð-
mynd.
Fyrstu sýningar verða á Akureyri
3. september, Húsavík 9. september
og á Egilsstöðum 11. september.
Allar sýningar hefjast kl. 20.30. Þeg-
ar leikferðinni lýkur er ráðgert að
hafa nokkrar sýningar á verkinu í
Reykjavík.
September-
tónleikar
Selfosskirkju
ÞRJÚ undanfarin ár hefur verið
boðið upp á röð stuttra orgeltónleika
í Selfosskirkju í septembermánuði
og verður svo enn að þessu sinni.
Tónleikamir em á þriðjudagskvöld-
um kl. 20.30 á tímabilinu 30. ágúst
til 27. september og er aðgangur
ókeypis.
A tvennum tónleikum, þeim síð-
ustu í röðinni, verður boðið upp á
söng auk orgelsins og er m.a. gert
til að minnast ákveðinna tímamóta
í tónlistarsögunni. Dagskráin verður
þessi: í kvöld Glúmur Gylfason Sel-
fossi, 6. september Marco Lo Musico
Róm, 13. september Haukur Guð-
laugsson söngmálastjóri Þjóðkirkj-
unnar, 20. september Björn Steinar
Sólbergsson Ákureyri og söngkonan
Margrét Bóasdóttir Skálþolti og 27.
september er það Hilmar Örn Agn-
arsson Skálholti og sönghópurinn
„Ensemble l’homme arme“.
Eugenia Ratti heldur
söngnámskeið