Morgunblaðið - 10.11.1996, Qupperneq 26

26 SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 10. NÓVEMBER 1996 2 7
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
HÓPUR arkitekta á vegum
' húsverndarnefndar
Reykjavíkur hefur gert tillögur
um nýja húsverndarstefnu
borgarinnar. Samkvæmt tillög-
unum, sem kynntar voru á mál-
þingi í Ráðhúsi Reykjavíkur um
síðustu helgi, verða mun fleiri
hús í gömlu bæjarhlutunum
friðuð en nú er, auk þess sem
heillegar götumyndir skulu
friðaðar, heildarsvipur tiltek-
inna hverfa og „byggðamynst-
ur“ annarra.
í grein í Morgunblaðinu kem-
ur fram að með verndun af
þessu tagi sé leitazt við „að
tryggja heildarsamræmi og list-
rænt yfirbragð borgarinnar,
jafnframt því sem rækt sé lögð
við vandaða byggingarlist sem
hafi gildi fyrir komandi kyn-
slóðir.“
Tillögur af þessu tagi eru
mjög af hinu góða. Það er sjálf-
sagt og eðlilegt að varðveita
þann mikilvæga menningararf,
sem fólginn er í gömlum húsum.
Skilningur á því hefur vaxið á
undanförnum árum. Hins vegar
eru ýmis vandkvæði á fram-
kvæmd slíkrar stefnu. Þau má
sjá í hnotskurn í deilu bygging-
arnefndar Reykjavíkur og um-
hverfisráðuneytisins um hvort
leyfa beri að rífa tvo gamla
steinbæi, sem vissulega hafa
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
mikið varðveizlugildi, en eig-
endur þeirra telja sig ekki hafa
fjárhagslegt bolmagn til að
gera þá íbúðarhæfa.
í skipulagsmálum gamla
miðbæjarins togast nefnilega
margs konar hagsmunir á. í
fyrsta lagi eru það verndunar-
sjónarmiðin, sem áður er lýst
og hljóta að hafa forgang. Það
eru vissulega almannahags-
munir að gömul byggingarlist
sé varðveitt og henni sómi sýnd-
ur. Miðborgin er andlit Reykja-
víkur út á við, auk þess sem
svipur hennar og ástand er mik-
ilvægur þáttur í þeirri ímynd,
sem Reykvíkingar sjálfir hafa
af borginni sinni.
í öðru lagi eru einkahags-
munir eigenda gamalla húsa.
Ekki hafa allir metnað eða fjár-
muni til að halda merkum hús-
um við eða gera þau upp í upp-
runalegri mynd. Það er ekki
óeðlilegt að Reykjavíkurborg
styrki menn til slíkra hluta eða
kaupi af þeim eignir þeirra, sé
henni í mun að vernda húsin.
Það væri ekki úr vegi að þau
yrðu síðan endurseld öðrum,
sem áhuga hafa á að nýta þau
til íbúðar eða fyrir atvinnustarf-
semi, í stað þess að rífa þau.
Mörg fordæmi eru fyrir slíku
erlendis.
í þriðja lagi verður að taka
tillit til þarfa atvinnu- og menn-
ingarlífs í eldri borgarhverfum,
ekki sízt í Kvosinni svokölluðu.
Segja má að skipulagsslysin í
Kvosinni séu orðin svo mörg,
að erfitt sé orðið að bæta fyrir
þau og skapa miðborginni að-
laðandi heildarsvip, sem gæti
aukið aðdráttarafl hennar í
augum almennings. Viðleitni í
þá átt hlýtur þó að verða haldið
áfram. Nauðsynleg uppbygging
má ekki verða á kostnað gam-
alla menningarverðmæta.
í því sambandi er nauðsyn-
legt að einstakar ákvarðanir
einkennist af meiri yfirsýn, en
raun hefur á orðið. í Kvosinni
hafa verið byggð ný hús hér
og þar, við Lækjargötu, Hafn-
arstræti, Aðalstræti og Austur-
stræti. En jafnframt hefur
nokkur áherzla verið lögð á
varðveizlu gamalla húsa bæði
við Bankastræti og Lækjargötu
og eins í Grjótaþorpinu. Hins
vegar virðast engin tengsl vera
á milli þessara ákvarðana. Á
Lækjargatan að einkennast af
nýbyggingum, eins og ætla
mætti af sumum þeirra húsa,
sem þar hafa risið síðustu árin
eða er ætlunin að varðveita
gömlu húsin, sem standa þar
enn? Hver verður framtíð Aðal-
strætis? Þar hafa nú þegar ver-
ið byggð þrjú stór hús. Hvað
gerist með gömlu húsin í Aust-
urstræti? Svo virðist sem heild-
arstefnu hafa skort í langan
tíma, ekki bara síðustu ár. Hef-
ur borgarstjórn Reykjavíkur
kannski aldrei gert upp við sig
hvers konar byggð á að vera í
Kvosinni? -
En hvað sem því líður. Allt
kostar þetta fjármuni. Búast
má við að þegar borgarstjórn
Reykjavíkur tekur til við að
útfæra hina nýju húsverndar-
stefnu, verði eitt helzta álita-
málið hversu miklu af fé skatt-
greiðenda skuli veija til að
bæta yfirbragð gamla miðbæj-
arins.
HUSVERND OG
HAGSMUNIR
í LUNDÚNUM
RAKST ég á sjón-
varpsþátt í BBC sem
fjallaði um frum-
manninn og mér þótti
heldur eftirminnileg-
ur, enda vandaður
einsog mikið af efninu í þeirri
ágætu sjónvarpsstöð. í þættinum
var þess getið að vísindamenn eru
ekki á einu máli um hvort neander-
dalsmaðurinn hvarf með öllu eða
rann saman við cro-magnon-mann-
inn, eða hreinaveiðarann. Neander-
dalsmaðurinn varð semsagt undir í
baráttunni um umhverfi sitt. Af
hveiju? Helzt er talið að ástæðan
sé sú að hann kunni ekki að tala
og kynslóðirnar gátu því ekki varð-
veitt arfleifð sína. Ómmurnar og
afarnir gátu ekki talað við barna-
börnin og arfleifðin rann úr greipum
þessara hálfmenna. Það var ekki
hægt að koma arfleifðinni á fram-
færi við næstu kynslóðir. Öll reynsla
varð að engu með nýjum kynslóð-
um. Tungan réð úrslitum. Tungu-
laus arfleifð er einkenni dýraríkis-
ins, en ekki mannheima. Neander-
dalsmenn voru því af undirtegund
mannsins, en þeir lifðu í Evrópu,
Norður-Afríku og hluta af Asíu á
tveimur síðustu jökulskeiðum, fyrir
200-35 þúsund árum. Leifar þeirra
fundust fyrst 1856 í Neanderthal
við Diisseldorf, en þar er óvenjulegt
umhverfí og undurfagurt. Ég hef
verið þar í þrumum og eldingum
og það var harla eftirminnilegt að
upplifa þessi heimkynni neander-
dalsmanna með þessum náttúruöfl-
um sem minntu á Þór og aðra guði
i. ásatrúarmanna.
Elztu þekktu nútímamennirnir
voru cro-magnon-menn og er talið
að þeir hafi átt sér tungumál og
því getað varðveitt arfleifð sína.
Þeir komu til Evrópu
um miðbik síðasta
jökulskeiðs og voru
líklega upprunnir í
Asíu. Þeir komu fram
á sjónarsviðið um
5.000 árum áður en
neanderdalsmaðurinn hvarf úr sög-
unni og fundust leifar þeirra fýrst
1868 í Cro-Magnon í Frakklandi.
Þeir hafa borið svipmót nútíma-
manna, voru hærri en neanderdals-
menn og líklega á stærð við nútíma-
menn. Hellamálverk þeirra hafa
fundizt í Frakklandi og á Spáni og
bera vott um listfengi þeirra. Þeir
tjáðu sig semsagt einnig í mynd-
máli.
Neanderdalsmenn höfðu 1300-
1600 cm3 heilabú, gerðu betri áhöld
en áður þekktust og greftruðu
framliðna i hellisgólfum sínum. En
þeir áttu enga tungu. Það réð úrslit-
um.
Alexander Jóhannesson, kennari
okkar í háskóla, varpaði fram þeirri
umdeildu hugmynd, ef ég man rétt,
að frummaðurinn hefði myndað
hljóð í upphafi með því að laga tal-
færin eftir umhverfinu. Hver veit?
Einn helzti málvísindamaður okkar
tíma, Chomsky, telur aðvísu að ein-
hveijir frumenn hafí byijað að tala
fyrir 250 þús. árum einsog banda-
ríski vísindamaðurinn David Darl-
ing bendir á í stórmerkri bók sinni
Soul Search, sem fjallar um þessi
efni; sjálfið, líf og dauða. Eða öllu
heldur líf eftir dauða.
Frummenn hafa þá væntanlega
notað ýmisskonar hljóð, tákn eða
bendingar til að tjá sig í upphafí
(E.O. Wilson og C. J. Lumsden:
Promethean Fire).
Nútímamaðurinn tók við af cro-
magnon-manninum. Tungan var
skæðasta vopn hans til að lifa af;
Verða örlög hans
hlutskipti okkar?
þetta margflókna og óviðjafnanlega
tæki sem gerði hann að kórónu
sköpunarverksins. Með tungunni
hefur maðurinn varðveitt arfleifð
sína. Reynsla hans og hugsun kom-
ast til skila. Ein kynslóð hefur lært
af annarri. Nútímamaðurinn býr
þannig að ómetanlegum fjársjóði.
Mættum við ekki hafa þetta í
huga þegar við tölum um varð-
veizlu tungu okkar og arfleifðar?
Þegar við erum að býsnast yfír því
hvort einhver hreintungustefna hafi
áhrif á afstöðu ungs fólks til ar-
fleifðar okkar eða ekki, hvaða máli
skiptir það? Það sem skiptir öllu
máli er sú staðreynd að tungan er
það verkfæri sem við getum smíðað
með íslenzka framtíð. Án hennar
verður einhver allt önnur framtíð;
kannski framtíð einhverrar óþjóðar
sem hverfur inní alþjóðahafið eins-
og dropi í stórfljót. Án hennar verð-
ur saga okkar i samræmi við þá
tungulausu og arfleifðarlausu ne-
anderdalsmenn sem upplifðu þrum-
urnar og eldingarnar í dalnum
fræga við Dusseldorf.
HELGI
spjall
EITT helzta ÚR-
lausnarefni okkar nú
um stundir er lagfæring
á lögum um fiskveiði-
stjórnun og þá með
þeim hætti að þau full-
nægi réttlætishug-
myndum okkar eins og
ráðgert er með skýrri yfirlýsingu um að
fiskimiðin séu sameign þjóðarinnar, enda
langmikilvægasta auðlind hennar og raun-
ar undirstaða íslenzks sjálfstæðis og þess
velferðarríkis sem við viljum treysta og
varðveita. Þegar lögin voru sett héldu
margir að endanlegu takmarki væri náð,
en það hefur ekki reynzt svo í raun. Kerf-
ið hefur, að flestra dómi, kallað á við-
skipti sem margir hafa nefnt kvótabrask,
enda fráleitt að svo langt sé vikið frá
grundvallaratriði laganna um eignarrétt-
inn, að unnt hafi verið að framselja þessa
sameign eins og um eign einstakra aðila
hafí verið að ræða. Þannig hafa menn jafn-
vel getað lagt skipum og grætt á kvóta-
sölu, þeir hafa getað selt það sem aðrir
eiga, þ.e. þjóðin, veðsett það og jafnvel
erft. Og svo hefur raunar virzt að þessi
viðskipti séu löghelguð með dómum. Menn
eru farnir að tala um kvótaeign sína eins
og grundvallaratriði íslenzkrar löggjafar
skipti engu máli og hægt sé að fara með
auðlindina eins og hveijum og einum hent-
ar. Það var ekki markmiðið með lögunum
um fiskveiðistjórnun. Þau áttu að vísu að
vera einskonar hvati þess að þeir einstakl-
ingar sem bezt eru í stakk búnir til að
stunda útgerð fengju til þess tækifæri án
þess gengið væri á rétt þeirra sem auðlind-
ina eiga samkvæmt lögum. En aðalmark-
miðið var að sjálfsögðu verndun fiskstofn-
anna og hefur nokkrum árangri verið náð
í þeim efnum.
ÚTGERÐAR-
MENN hafa þurft
að kaupa veiðirétt-
indi dýrum dómum,
en þó ekki af eig-
endum þessa rétt-
ar, heldur aðiljum sem hafa „eignazt“
kvóta vegna galla í kerfinu. En þessir
aðiljar eiga ekki það sem þeir hafa verið
að selja. Af þeim sökum er kvótasala sið-
laus samkvæmt öllum skilningi okkar á
réttlæti, þótt hún sé ekki andstæð íslenzk-
um lögum eins og þau blasa nú við.
Ýmsir fræðimenn í hagfræðilegum efn-
um hafa fjallað um kvótakerfið án þess
að þetta réttlætisviðhorf hvarfli nokkurn
tíma að þeim og engu líkara en sumir
þeirra telji að nægilegt sé að færa þessi
viðskipti til bókar til þess að þau séu boð-
leg siðfræði og réttlætanleg gagnvart lög-
um. Bókhaldið ákveði eignarréttinn!! Þá
er einatt reynt að réttlæta kvótasöluna
með skírskotunum og samanburði við það
sem er ósambærilegt, jafnvel ijúpna- og
gæsaveiðar á jörðum sem bændur hafa
átt frá ómunatíð, hvað sem hver segir,
enda skal landið með lögum byggt. Og
lögin segja að auðlindin sé sameign þjóðar-
innar. Það er kjarni málsins, umbúðalaus
og án samanburðar við það sem er ósam-
bærilegt. Því verður ekki haggað, nema
með nýrri lagasetningu.
Framsalið er eitt viðkvæmasta atriðið,
þegar kvótinn er til umræðu. Það kom
ekki sízt í ljós í nýliðnum umræðum á
Alþingi, enda sá þáttur þessa máls sem
helzt hefur kallað á gagnrýni og samfélag-
ið sættir sig sízt við. Af þeim sökum verð-
ur sú krafa æ háværari að greitt sé fyrir
framsal kvóta og hann einungis viður-
kenndur sem leigukvóti en geti alls ekki
orðið nokkurs manns eign, einstakra aðila
eða útgerða. Fyrir þessa leigu eigi að
greiða eins og annan afnotarétt, t.a.m.
laxveiðar, en þá að sjálfsögðu réttum eig-
anda, sem er samkvæmt íslenzkum lögum
þjóðin sjálf. Einfaldara getur það nú ekki
verið þótt sýknt og heilagt sé reynt að
fela þetta grundvallaratriði laganna um
kvóta og aflamark með allskyns umbúðum,
jafnvel reynt að vefja ranglætið inn í „vís-
indalegt" hugmyndamynstur sem allt fer
Skiptir rétt-
lætið engu?
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 9. nóvember
á skjön við meginkjarna laganna um fisk-
veiðistjórnun og sameignina.
Og þá einnig réttlætið.
Einn af þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins, Kristján Pálsson, lýsir þessu kerfí svo
í grein hér í blaðinu sl. þriðjudag, Reykja-
víkurbréfí svarað: „Hvað varðar fyrsta atr-
iðið þá er það þekkt og útgerðarmenn hafa
kvartað yfír því í mín eyru, að kvótahafar
selji kvótann sinn ár eftir ár án þess nokk-
urn tíma að þurfa sjálfír að senda eigin
skip eftir þeim afla. Þeir eru sumir hveijir
í annarri vinnu eða lifa í vellystingum á
sólarströndum fyrir leiguna af aflahlut-
deildinni sem þjóðin hefur úthlutað þeim.
Það eru aðrir útgerðarmenn og sjómenn
eins og t.d. á Reykjanesi sem veiða þennan
kvóta og með loftfimleikum kemst kvóta-
eigandinn hjá því að veiða 50% kvótans
annað hvert ár eins og lögin um stjórn físk-
veiða gera ráð fyrir. Þetta er ólíðandi og
verður að breyta með strangari ákvæðum
í lögum. Annað atriðið er afieiðing af því
fyrsta, þeir sem sitja á aflaheimildunum
krefjast einfaldlega hæsta mögulega verðs
og skiptir þá engu hvort útgerðin er í stakk
búin til að mæta því verði eða ekki. Aðferð-
in hefur því verið sú að sjómennirnir hafa
verið „neyddir" til að greiða hluta launa
sinna til kvótakaupa svo þeir fái vinnu.“
Og enn:
„Hvað varðar síðasta atriðið þá er ljóst
að ríkisstjórn Steingríms Hermannssonar
heimilaði að aflahlutdeildina mætti færa
sem eign útgerðar og var það gert til að
mæta slæmri eiginfjárstöðu Sambandsfyr-
irtækja svo þau fengju úthlutun úr Stein-
grímssjóðunum. Erfðarétturinn var þar
með tryggður við skipti á fyrirtækjum og
verður ekki breytt öðruvísi en með því að
kaupa upp allar aflaheimildirnar. Ekki
mæli ég með sliku en vara við frekari fest-
ingu með því að heimila veðsetningu afla-
heimilda. Að tryggja í stjórnarskránni
eignarrétt þjóðarinnar yfir auðlindum
hafsins er einnig nauðsynlegt svo enginn
freistist til að fjarlægja sama ákvæði úr
lögunum um stjórn fískveiða."
Eitthvað er nú farið að molna úr kvóta-
stíflu Sjálfstæðisflokksins. Hvað skyldi
hún halda lengi eins og farið er að hækka
í Grímsvötnum almenningsálitsins?!
mmmmmmmm það getur
Ranglætið
Og réttlætið landi anno 1996 að
gera þessa alkunnu
fyndni Islandsklukkunnar um dönsk
stjórnvöld fyrr á öldum að einkunnarorðum
sínum: Vont er þeirra ranglæti, en verra
er þeirra réttlæti!! Meðan ranglætinu er
fullnægt með þeim hætti sem gengur og
gerist með kvótaframsali nú verða þessi
einkunnarorð nýlendustefnunnar einskon-
ar fleinn í þjóðarkvikunni og að því mun
koma, að samfélagið rís upp gegn ranglæt-
inu og eigendur heimta umbun fyrir afnot
af eigninni.
Þetta er sá veruleiki sem við blasir.
Ritstjórar Morgunblaðsins gerðu sér æ
betri grein fyrir þessu eftir setningu kvóta-
laganna 1984 og þrátt fyrir stuðning blaðs-
ins við meginatriði laganna um fiskveiði-
stjórnun urðu fyrrnefndir þættir því meira
áhyggjuefni sem reynslan leiddi vankant-
ana betur í ljós. Ritstjórn blaðsins ræddi
þessi atriði á fundum sínum og að því kom
að hún setti þann fyrirvara fyrir stuðningi
sínum við meginatriði laganna að fram-
sali kvóta fylgdi afnotagjald, nú kallað
veiðileyfagjald, sem rynni til samfélagsins
alls - og þá ekki sízt til að minna á hveij-
ir eru eigendur auðlindarinnar. Kvótabrask
væri óheimilt en afnotaréttur bundinn
leigugjaldi og væru menn þá samkvæmt
siðlegum viðskiptaháttum í fullum rétti,
ef þeir vildu framselja þessi áunnu réttindi
sem þeir hefðu greitt fyrir og greiðslan
fallið til hinna raunverulegu eigenda.
Um þetta var full samstaða með ritstjór-
um blaðsins allt frá því blaðið tók þessa
afstöðu til veiðileyfagjalds og fór að boða
réttlætishugtakið á 9. áratugnum. En þá
var m.a. sagt hér í blaðinu; t.a.m. í helgi-
spjalli: „Þá kæmi það sízt af öllu á óvart,
þegar fískimiðin verða komin á hendur
fárra útvaldra sem sleppa engu fyrr en í
fulla hnefana, þótt almenningi yrði ná-
kvæmlega sama hvort miðin yrðu grótta-
kvörn þeirra eða útlendinga. Og þá fyrst
sættust menn á að EB-mönnum yrði leyft
að nýta þessa friðhelgu auðlind. Það yrði
eftir öðru að fólk sætti sig fremur við
útlent auðvald en innlent.
Ranglæti kallar aldrei á réttiæti, heldur
röng viðbrög. Og meira ranglæti. Áb^rgð
kvótamanna gæti því orðið meiri en þeir
væru menn til að axla. Réttlæti þeirra
gæti orðið af svipuðum toga og lýst er í
Islandsklukkunni.“
Og ennfremur: „... aðrir en eigendur
eiga ekki að geta ráðskazt með auðlindina
eins og nú er... Aðalatriðið er ekki, hvern-
ig veitt er, heldur hvort réttlæti sé full-
nægt... Eignarrétturinn er friðhelgur og
það bijótast engir inn í eigur annarra nema
forhertir sósíalistar sem telja ríkisvaldið
einskonar heilagan anda eins og Hegel..
Ríkið getur ekki freistað manna til yfir-
gangs og lögverndað ráðstöfunarrétt fárra
aðila yfir eign okkar allra. Það jaðrar við
að svipta fólk þegnrétti... Og ekkert er
eðlilegra en byggðirnar taki höndum sam-
an og eignist veiðileyfi með eðlilegum
hætti og án haturs og illinda. Við þurfum
öðru fremur á sátt og samstarfí að halda.
Kvótakerfið hefur haft illdeilur í för með
sér. Byggðarlögin eru full af tortryggni,
en eðlilegt væri að þeim gæfist tækifæri
til að byggja þar upp blómlega búsetu-
kjarna sem arðvænlegt er. Það væri í anda
sjálfstæðisstefnunnar... Kvótakerfið er
eins og marxismi, óréttlátt í eðli sínu,
þótt tilgangurinn sé kannski ekki svo
slæmur. En hann er farinn að helga meðal-
ið. Kvótakerfið blæs á grundvallarhug-
mynd sjálfstæðisstefnunnar um eign
handa öllum. Og óskiljanlegt hvaðan svo-
kölluðum vinstri sinnum í öðrum flokkum
kemur sá hugsjónahiti að lífsnauðsynlegt
sé að mynda eign handa fáum, þvert ofan
í landslög. Þegar við fengum 200 mílna
fiskveiðilögsögu 1976, með sameiginlegu
átaki allra íslendinga, var aukið við eign
hvers og eins, en ekki fárra út-
valdra ... Séu fiskimiðin 400-500 milljarða
virði eins og sumir ætla, væri hlutur hvers
og eins í auðlindinni ekki undir 2 milljónum
króna og síhækkandi fiskverð eykur verð-
gildi hennar stöðugt...“
Og ennfremur: „En nú á að snúa öllu
við. Nú á að leggja fiskimiðin, sameigin-
lega eign íslenzku þjóðarinnar samkvæmt
lögum, útgjaldalaust í hendur örfárra
manna sem hafa haft skip á hendinni. En
þjóðin er þessu andstæð eins og könnun
Félagsvísindastofnunar og Gallup hafa
sýnt svo eftirminnilega. Hún leggur
áherzlu á sameign (95,2%) og vill fá greitt
í sameiginlegan sjóð fyrir afnot af fiskimið-
unum (66,8%). Fólkið, hvar í flokki sem
er, vill einnig tryggja byggðakvóta þar sem
hagkvæmt er að reka útgerð og sjálfsagt
að stuðla að því. En athyglisverðast er þó
að fólk hafnar þeim siðferðisbresti að út-
gerðarmenn geti selt físk sem þeir eiga
ekki öðrum fremur, eða þann veiðikvóta
sem þeim hefur verið úthlutaður án endur-
gjalds (allt að 86,9%), enda grundvallarat-
riði þessa máls að eignarréttur sé virtur
eins og lög gera ráð fyrir. Veiðitæknileg
atriði leysa menn í samræmi við reynslu
og hagkvæmni og þá væntanlega eins og
siðmenntað fólk en ekki villimenn; og án
þess að rugla saman óskyldum málum,
t.a.m. laxveiði í ám sem bændur eiga og
hafa átt í þúsund ár, og veiðum í sameigin-
legri auðlind á hafinu ... Kvótakerfið hefur
ekki ýtt undir auðsöfnun almennings, held-
ur eignatilfærslu til fárra, þótt sístækk-
andi hlutafélög eins og Grandi auki bjart-
sýni. Marxistar sögðu alltaf, og segja víst
enn, að kenningin sé ágæt en framkvæmd-
in röng. Það segja sumir kvótamenn einn-
ig. En þeir verða þá að lagfæra kerfið
með sannfærandi hætti... Fiskimiðin eru
eins og aðrar sameiginlegar auðlindir þjóð-
arinnar. Ein slík auðlind er orkan. Þess
vegna er það heldur fáránlegt þegar eig-
í REYKJAVÍK
Morgunblaðið/Golli
endurnir sitja ekki allir við sama borð og
greiða jafnhátt orkuverð hvar sem þeir
búa. Þannig eiga menn einnig sama rétt
til fiskimiðanna hvað sem búsetu líður, og
auðvitað ættu allir að greiða sama verð
fyrir aðgang að sameiginlegri auðlind þjóð-
arinnar ... Fátt er íhugunarverðara nú um
stundir en sú tilhneiging að færa mikið
vald á fárra hendur og safna auði undir
fámennisstjórnir. Það varð okkur dýrkeypt
reynsla á sturlungaöld þegar fé og mikil
völd féllu fáum en fyrirferðarmiklum og
þó umfram allt óvægnum höfðingjnm í
skaut sem glutruðu niður frelsinu í hendur
Noregskonungi þegar metnaður brazt í
milli þeirra ... Líklega er hægt að láta kól-
umbusaregg kvótakerfísins standa upp á
endann og gera áætlun um réttláta fram-
tíðarskipan fískimiðanna, svo að útgerðar-
félög eflist af áhuga almennings, þ.e. eig-
endanna. Við lagfæringu þarf að taka til-
lit til ólaganna undanfarið og veita útgerð-
inni nægilegan aðlögunartíma til að sætta
sig við sanngjarnan kostnað af nýtingu
miðanna. En afnotagjöld af þeim eiga að
vera skapleg og í samræmi við getu og
rekstur fyrirtækjanna. Þó er höfuðatriðið
að miðin séu ekki bókfærð eign eins né
neins eins og skattayfirvöld hafa krafízt,
heldur í umsjón þeirra sem eigendurnir
treysta bezt fyrir góðri nýtingu og hag-
kvæmum rekstri. Það verður farsælasta
lausnin ... En frumkvæðið að þjóðarsátt
um auðlindina verður að koma frá þorgeir-
um ljósvetningagoðum þessa mikilvægasta
atvinnurekstrar landsmanna, enda er það
ekki í stíl arftaka og erfíngja athafnaskáld-
anna að gera tilkall til þess sem aðrir eiga.“
Afstaða
Morgnn-
blaðsins
REYNT HEFUR
verið að halda fram
þeirri firru - og nú
síðast í grein eftir
fyrrum formann
Álþýðubandalags-
ins, Svavar Gestsson - að Jón Baldvin
Hannibalsson sé einskonar höfundur físk-
veiðistefnu Morgunblaðsins - og þá helzt
í samstarfi eða í samráði við annan rit-
stjóra blaðsins!! Slík fírra er að vísu ekki
svaraverð en þó ekki úr vegi að geta þess
hér, að Svavar hefur ekki verið einn um
þennan áróður, heldur hefur verið gripið
til hans á öðrum vettvangi einnig. „Fyrir-
tækja-sósíalistinn“, eins og Jakob F. Ás-
geirsson komst að orði í ágætri grein hér
í blaðinu nýlega, í formannsstóli LÍÚ,
Kristján Ragnarsson, hefur ekki sízt látið
hvína í tálknunum án þess að ritstjórar
Morgunblaðsins kippi sér upp við það,
enda á engan hátt ámæljsvert að formenn
í félögum reyni að ávinna sér traust samfé-
laga sinna og vinnuveitenda og vinna
þannig fyrir kaupinu sínu.
Morgunblaðið sækir ekki stefnu sína,
hvorki í þessu máli né öðrum, til Jóns
Baldvins Hannibalssonar né annarra for-
ystumanna á vettvangi stjómmálanna.
Stefna blaðsins er mörkuð af ritstjórum
þess í sameiningu - og um hana ríkir festa
og eindrægni. Morgunblaðið hefur aldrei
þurft að sækja réttlætiskennd sína til
stjórnmálaforingja sem eiga allt sitt undir
atkvæðasveiflum. En almenningsálitið er
valtastur vina eins og stjómmálamenn fá
oft að finna fyrir. Réttlætið sækir blað
allra landsmanna í eigin styrk og þá sam-
stöðu sem einkennir vinnubrögð á ritstjórn
þess.
NÚ ÞEGAR AL-
þjóðakommúnism-
inn hefur hrunið og
lýðræðisríkjum
stafar ekki sérstök
hætta af honum er það eitt helzta hlut-
verk okkar að rækta lýðræðishefðina.
Morgunblaðið hefur áfram haft það í fyrir-
rúmi og svo mun ávallt verða. Réttindi
þegnanna era ein helzta forsenda þessarar
hefðar, réttur þeirra og velferð. Og þá
ekki sízt sá þáttur hefðarinnar sem gerir
kröfur til þess að hver og einn njóti þess
réttlætis sem þessi hefð býður uppá. í
þessu réttlæti felst m.a. jafn réttur þegn-
anna til auðlindarinnar. Það er andstætt
lögum að einhveijir fáir útvaldir geti
skammtað sjálfum sér réttlæti umfram
aðra. Einn helzti höfundur kvótastefnunn-
ar, Halldór Ásgrímsson, virðist nú vera
farinn að átta sig á því. Fyrir lögum era
allir jafnir og jafn réttháir. Af þeim sökum
hlýtur það að vera skylda Morgunblaðsins
að beijast fyrir þessu réttlæti, hvort sem
er á sjó eða landi. Raunar færi bezt á
því, að þessu ágreiningsmáli yrði skotið
til þjóðarinnar sjálfrar. Hún tæki ákvörðun
um fyrirkomulag þessara mála í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Takmörkuð gæði era eftir-
sóknarverð verðmæti. Og auðsöfnun í
skjóli ranglætis getur aldrei orðið undir-
staða þeirrar framtíðar sem við óskum
þjóðinni til handa. Enginn mun líða til
lengdar að ranglæti komi í réttlætis stað.
Það er ekki sósíalismi, heldur grandvallar-
þáttur þeirrar sjálfstæðisstefnu sem Morg-
unblaðið hefur ævinlega boðað, bæði í
baráttunni við heimskommúnismann og
ekki síður nú eftir að hann hefur glatað
ógnarmætti sínum.
Lýðræði og
réttlæti
Morgunblaðið
sækir ekki stefnu
sína, hvorki í
þessu máli né öðr-
um, til Jóns Bald-
vins Hannibals-
sonar né annarra
forystumanna á
vettvangi stjórn-
málanna. Stefna
blaðsins er mörk-
uð af ritstjórum
þess í sameiningu
- og um hana rík-
ir festa og ein-
drægni.

M