Morgunblaðið - 01.06.1999, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚNÍ 1999
I-
MORGUNBLAÐIÐ
!
í
i
i
Deilt um
korter af
Gorecki
London. Morgunblaðið.
PÁFAGARÐUR hefur reitt
pólska tónskáldið Henryk Gor-
ecki til reiði með því að fara
fram á það,
að hann stytti
tónverk, sem
hann hefur
samið í tilefni
aldamótanna.
Gorecki,
sem er 65 ára,
hefur að sögn
The Daily
Telegraph
unnið að verkinu í fimm ár.
Það er samið fyrir kór og
hljómsveit - Gleðimessa í til-
efni tvö þúsund ára kristni í
heiminum. Upphaflega ætluðu
menn í Páfagarði að verkið
yrði flutt á sérstökum tónleik-
um og var tónskáldinu þá sagt
að hæfilegt væri að verkið
tæki um 50 mínútur í flutningi.
Nú hafa menn þar á bæ hins
vegar skipt um skoðun og vilja
að verkið verði flutt í jóla-
messu í Péturskirkjunni. En til
þess má það ekki taka lengri
tíma en 35 mínútur. The Daily
Telegraph hefur eftir umboðs-
manni tónskáldsins, að Gor-
ecki hafi nær sprungið af reiði,
þegar honum voru færð til-
mælin um 15 mínútna stytt-
ingu á tónverkinu. Segir um-
boðsmaðurinn að tónskáldið sé
langt komið með verkið.
Lausnin gæti falist í því, að
hluti verksins, upp á 35 mínút-
ur, verði fluttur í jólamessunni
en síðan verði verkið flutt í
heild á sérstökum tónleikum.
Gorecki
LISTIR
Beckett á
einu bretti
Beckett
London. Morgiinbladiö.
ÖLL leikrit Samuel Beckett,
níyán talsins, verða sýnd á 18
daga hátíð í Barbicanlistamið-
stöðinni i
London í sept-
ember, en nú
eru 10 ár liðin
frá láti hans.
Verk Beckett
voru sýnd með
þessum hætti í
Gate Theatre í
Dublin 1991 og
síðar í New
York og með sýningunum í
London í haust lætur Gate
Theatre staðar numið við svo
umfangsmikinn flutning á leikrit-
um Beckett, að því er segir í frá-
sögn The Independent on
Sunday.
Blaðið segir Michael Colgan,
leikhússtjóra The Gate Theatre,
manninn á bak við þessa stórsýn-
ingu. Hann nefndi hugmynd sína
um sýningar á öllum verkunum
við skáldið 1987, sem fagnaði
henni, en lifði ekki að sjá henni
hrundið í framkvæmd. Colgan
segist hafa séð að hugmyndin
væri vel framkvæmanleg, þegar
hann fylgdist með öllum þeim
sviðsbúnaði, sem fylgdi tónleik-
um frsku hljómsveitarinnar U2,
sem vinur hans Paul NcGuinnes
sá um framkvæmd á.
„Það, sem gerir þetta svo ein-
stakt, er að hér um að ræða lífs-
starf manns, sem setti svip sinn á
öldina. Hann var vinur James
Joyce og Alberto Giacometti.
Þetta er menning 20stu aldarinn-
ar allrar," hefur blaðið eftir
Colgan.
Becketthátíðin hefst í Barbiean
1. september og verða Beðið eftir
Godot, Ljúfír dagar, Endatafl og
Síðasta segulband Krapps flutt á
sérstökum sýningum, en hin leik-
ritin 15 eru flutt á fímm sýning-
um; þrjú og þrjú saman. Meðal
leikenda verða Barry McGovern
og Johnny Murphy, sem báðir
hafa tekið þátt í fyrri Becketthá-
tíðunum tveimur. Þá verða með
leiksýningunum sýndar ljós-
myndir af Beckett að störfum í
leikhúsinu og fluttar dagskrár
um hann og verk hans.
Leikrit Becketts, Beðið eftir
Godot, var nýlega valið leikrit
aldarinnar í könnun brezka þjóð-
Ieikhússins. Það hefur þrívegis
verið tekið til sýninga á íslandi,
hjá Leikfélagi Reykjavíkur 1960
og Leikfélagi Akureyrar 1980 í
þýðmgu Indriða G. Þorsteinsson-
ar. í báðum sýningum fór Ámi
Tryggvason með hlutverk Estra-
gons. títvarpsleikhúsið flutti Beð-
ið eftir Godot 1976. Stúdentaleik-
húsið lék svo Beðið eftir Godot
árið 1992 í nýrri þýðingu Áma
Ibsens. Árni Tryggvason lék ein-
leikinn Síðasta segulband Krapps
í Þjóðleikhúsinu 1965. Endatafl
hefur tvívegis verið sviðsett af ís-
lenskum leikhúsum, af Þjóðleik-
húsinu l976 og af Gránufélaginu
1987. Önnur leikrit Becketts sem
leikin hafa verið á íslandi em
Komið og farið, Allir þeir sem við
falli er búið, Vögguþula, Ohio
Impromptu og Eimir. Flest þess-
ara verka er að flnna í bókinni
Sögur, leikrit, Ijóð sem er safn
þýðinga Árna Ibsen á verkum
Samuel Becketts og kom út 1987.
9 9
011 sund
lokuð
KVIKMYIVDIR
Háskólabfó
MY NAME IS JOE ★★★
Leikstjórn: Ken Loach. Handrit:
Paul Laverty. Aðalhlutverk:
Peter Mullan, Louise Goodall, David
McKay og Anne-Marie Kennedy.
Artisan Pictures 1998.
KEN Loach er þekktur fyrir
frumlegar kvikmyndir sínar sem
sækja efni sitt í dapurlegt þjóðfé-
lagsraunsæið. Eftir tvær stórar
myndir gerðai' á Spáni og í Suður-
Ameríku, heldur hann aftur heim
til Bretlands með minna,' en ekki
síður heillandi, verkefni um óvirk-
an alkóhólista í Glasgow.
Joe hefur verið þurr í tíu mán-
uði. Hann er fullur af lífskrafti og
ákveðinn í að njóta lífsins til hins
ýtrasta. Hann býr samt ennþá í
gamla hverfinu sínu, og það hefur
mikil áhrif á hann að horfa upp á
glæpagengi murka lífið úr félögun-
um sem skulda því peninga. Og
ekki bætir það andlegt ójafnvægið
að verða yfír sig ástfanginn af
Söru, sem tilheyrir öðrum heimi
samfélagsins.
Loach og Laverty stilla Joe og
Söru upp sem fulltrúum hinna
tveggja ólíku heima sem skoskt
samfélag byggist aðallega á. Joe
kemur úr heimi atvinnuleysis, fá-
tæktar og eiturlyfja. Sara er lærð,
meðvitandi og hefur, nema hvað,
atvinnu af því að hjálpa atvinnu-
leysingjunum. Þannig að þó að \
viljinn sé fyrir hendi að sameina t
þessa heima, að taka höndum sam-
an, þá gengur það ekki. Þeim, sem
eru fæddir í heimi atvinnuleysis,
eru öll sund lokuð þegar þeir vilja
koma sér þaðan, sama af hversu
miklum krafti og hversu lengi þeir
reyna.
Þessi saga af Joe er mjög sorg-
leg og áhrifamikil kvikmynd. En j
það er sama um hversu ömurlega
og niðurdrepandi hluti Loach fjall-
ar, alltaf tekst honum að gera
myndirnar heillandi fallegar.
Persónurnar eru látlausar og
mannlegar, en samt svo sterkar og
aðlaðandi. Rómantíkin skipar alltaf
stóran sess og Loach er lagið að
gera ástarsögur svo fallegar og
hrífandi en aldrei væmnar.
Peter Mullan er bara einfaldlega
Joe. Honum tekst frábærlega að
túlka þennan góða og kraftmikla
mann og alla þá innri baráttu sem p
hann á í, bara til að fá að halda því
jafnvægi og þeirri hamingju sem
honum hefur tekist að öðlast. Da-
vid McKay er líka mjög sterkur og
sérlega sannfærandi í hlutverki fé-
lagans, Liam, sem á í ógnarbasli
við allt sitt líf. Louise Goodall er
heillandi sem Sara sem kynnist nú
veruleiknum ag eigin raun, og
Anne-Marie Kennedy sem aumk-
unarverður fíkillinn Sabina.
Enn hefur Loach sýnt að hann P
er með allra bestu kvikmyndagerð-
armönnum Evrópu.
Hildur Loftsdóttir
Aðdragandi
að gleðskap
er votlendi?
KVIKMYIVDIR
lláskóla bíó
200 SÍGARETTUR
„200 CIGARETTES“ ★
Leikstjóri: Risa Bramon Garcia.
Handrit: Shana Larsen. Framleiðandi:
Siguijón Sighvatsson o.fl. Aðalhlut-
verk: Martha Plimton, Ben Affleck,
Cristina Ricci, Casey Affleck, Courtn-
ey Love. Paramount/Lightshore
Entertainment 1999.
í RÓMANTÍSKU gamanmynd-
inni 200 sígarettum er fylgst með
nokkrum pörum á leið í sama partí-
ið á gamlárskvöld árið 1981, þegar
diskóið var enn á lífi. Næstum eng-
an langar í þennan gleðskap en það
er gamlárskvöld og allir að
skemmta sér svo það er um að gera
að vera með. Þar á meðal eru gaml-
ir vinir, maður og kona, sem fínna
allt í einu þörfina til að sofa saman.
Einnig fólk sem er að byrja að
kynnast en konan er einstaklega
Skólavörðustíg 21 • sími 551 4050 • Reykjavík
klaufaleg og maðurinn lítið spennt-
ur. Tvær unglingsstúlkur flækjast
inn í myndina og leiðast inn í
skuggahverfi stórborgarinnar.
Skoskættað ungmenni, sem stend-
ur sig illa í rúminu, tvær gellur í
leit að glæsimenni, leigubílstjóri
sem hefur hlustað of mikið á diskó-
ið og barþjónn sem hefur óþolandi
álit á sjálfum sér. Og þá er ónefnd-
ur partíhaldarinn sem líður ömur-
lega því það er eins og enginn ætli
að mæta til hennar.
Líklega líður þó engum verr en
áhorfendum sem þurfa að hafa sig í
gegnum myndina. Hún er vita
óspennandi og ófyndin og uppfull
af óþolandi karakterum sem hafa
gersamlega ekkert fram að færa,
hvorki um samband karls og konu
né neitt annað. Skipt er á milli
þessa fólks þar sem það þvælist um
í gamlársnóttinni og er sjálfu sér
og öðrum til sárra leiðinda. Skotinn
er kannski sá eini sem eitthvert
lágmarkslíf er í, en aðrar persónur
eru litlausar með öllu, samtölin
þeirra á milli flöt og leiðinleg og
leikurinn þannig að maður fær
ekki samúð með nokkrum einasta
manni í allri myndinni.
Leikhópurinn er stór og má
finna kunn nöfn inni á milli, eins og
Courtney Love, Martha Plimpton,
Ben Affleck og Cristina Ricci, en
honum tekst ekki að kveikja líf
með myndinni. Hún á eflaust að
fjalla á öran og lifandi og kómískan
hátt um ástina og ástarsambönd og
leit að skyndikynnum á dögunum
fyrir alnæmisuppgötvunina, þess
vegna er líklega ártalið 1981 valið,
en henni tekst ekki ætlunarverk
sitt. Og munar miklu.
Arnaldur Indriðason
Hvað
BÆKUR
Náttúrufræðirit
ÍSLENSK VOTLENDI -
VERNDUN OG NÝTING
Ritstjóri Jón S. Ólafsson. 283 bls.
Háskólaútgáfan 1998.
FYRIR fimm árum héldu Fugla-
vemdarfélag íslands og Líffræði-
félag íslands ráðstefnu um vernd
og nýtingu votlendis á íslandi. Er-
indin eru nú komin út á bók, sum
hver endurrituð og fáein hafa
bætzt við.
Mörgum kann að koma á óvart,
að orðið votlendi táknar hér ekki
aðeins mýrlendi heldur er einnig
látið ná yfir ár, vötn, jarðhitasvæði,
fjörur og grannsævi að 6 metra
dýpi. Er það eftir fjölþjóða skil-
greiningu og hliðstæðum orðum í
ýmsum öðram málum, og nær
langt út fyrir það, sem menn kalla
votlendi. Það er því brýnt umhugs-
unarefni, hvort ekki sé til víð-
tækara orð og betra; sumir höfund-
ar nota votlendi aðeins í fram-
merkingu og oft er vandséð hver
merkingin á að vera. Hlýzt af
þessu nokkur vandræðagangur.
Mætti til dæmis velta fyrir sér orð-
inu bleytur (blautlendi) eða búa
hreinlega til nýtt orð eins og til
dæmis vatnslendi.
í ritinu era 25 gi-einir eftir 28
höfunda og er þeim skipt í þrjá
flokka: a) Yfirlit yfir votlendi (6), b)
rannsóknir (12) og c) vernd og nýt-
ing (7). Allar hafa greinimar nokk-
uð til síns ágætis, en ekki era þær
allar að sama skapi jafn árennileg-
ar fyrir hinn almenna lesanda, því
að víða era langar og þurrar upp-
talningar á tegundum.
Mikill kostur þessarar bókar er
sá, að hér er að mestu dregið sam-
an það, sem skrifað hefur verið um
lífríki í bleytum hin síðari ár. í yfir-
liti yfir þetta fjölbreytta búsvæði
kemur fram, að flestar athuganir
hafa verið gerðar í fjöram og vötn-
um og fuglum er þokkalega sinnt.
Við lauslega eftirgrennslun virðist
sem hlutur grasafræðinnar í
grunnrannsóknum sé minnstur.
I fyrsta hluta er einnig yfirlit yfir
ár og vötn, sjávarfitjar, vatnafræði
votlendis, flokkim mýra og jarð-
hitasvæði. Allir era þessir kaflar
vel unnir og læsilegir, og ekki kæmi
það á óvart, að lengi verði til þeirra
vitnað, því að bagalegur skortur
hefur verið á þessu efni. Mikill
fengur er að greinum þessum.
I öðram hluta bókar er sagt frá
ýmsum athugunum, sem enn
standa yfir eða er nýlokið. Af tólf
greinum fjalla sex um fugla, ein um
smáliðdýr í mýri eftir sinubrana,
tvær um gróður og þrjár almennt
um votlendi á ákveðnum stöðum.
Öll era verkefnin forvitnileg, hvert
á sínu sviði, og án efa mikilvægt
framlag til áframhaldandi athug-
ana.
Þriðji og síðasti hluti bókarinnar
er um vernd votlendis, hættur, sem
vofa yfir, nýtingu þess, endurheimt
og alþjóðlegar skuldbindingar og
samninga.
Hér hefur fljótt verið farið yfir
sögu og ekki staldrað við margvís-
legan fróðleik eins og vert væri.
Hins vegar leynir það sér ekki,
hvað mikið er ógert í rannsóknum
þessum, og í því efni stöndum við
langt að baki öðram þjóðum. All-
margt í lífríkinu verður út undan í
ritinu og má þar til dæmis nefna
mosa, sem varla er minnzt á, en
þeir era nær alls staðar í mýram.
Enn er því mikið starf óunnið við
athuganir á lífveram, háttum
þeirra og kjörlendi. Á meðan svo
er skortir flesta skilning til þess að
umgangast lífríkið af tilhlýðilegri
ræktarsemi.
Rétt er að geta þess, að sumir
höfunda vanda mál og stíl en aðrir
hafa ekki sinnt því sem skyldi. AIl-
víða era misbrestir. Ritstjóri hefði
mátt samræma yfirbragð greina,
latnesk tegundaheiti, fræðiorð og
heimildaskrár; viðumafn á hálm-
gresi er ýmist neglecta eða stricta
og til að mynda í stutta heimilda-
skrá (bls. 141) vantar að tilgreina
ívitnað rit, ártölum í meginmáli og þ
skrá ber ekki saman og Björn heit- fy
inn Jóhannesson jarðvegsfræðing- f
ur er rangt feðraður. Ósanngjamt
er að skella allri skuld á ritstjóra,
því að gera verður kröfur til höf-
unda um að þeir vandi frágang
greina; leitt er að sjá slæmar beyg-
ingarvillur (t.d. bls. 137 neðst) og
ljótar slettur (t.d. í feltinu bls. 154).
Örðalag er víða ófagurt:... mæling-
ar unnu.....landslagsverndarrök-
um er beitt..., ... notendur nátt-
úra... og mýrlendi er þáttur í
landslagi, svo að fátt sé nefnt. Þá
hafa smáorð fallið niður sums stað-
ar, raglast er á sögnunum heyra e-
m til og heyra til e-s og margt smá-
legt annað hefði mátt laga.
Þó að hér hafi verið fundið að
einstökum atriðum er skylt að
árétta, að engu að síður er Islensk
votlendi þarft rit til þess að minna
á mikilvægi þessa einstaka bú-
svæðis, stuðla að frekari athugun
um og hvetja til aukinnar aðgæslu.
Því miður hefur viðhorf okkar
gagnvart gróðri og dýralífi ein-
kennzt af fádæma skammsýni í
aldanna rás. Enn er víða pottur
brotinn, enda er almennri þekk-
ingu á náttúra landsins í mörgu
mjög ábótavant. Sem kunnugt er
hefur vatnslendi verið raskað mik-
ið síðastliðna hálfa öld með fram-
ræslu votlendis og uppfyllingum L
með ströndum. Nú er kominn tími fí
til að þessari herför gegn láði og
legi linni og væntanlega verður rit p
þetta lóð í þá vogarskál.
Ágúst H. Bjarnason i
: