Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1959, Page 59

GRÖF í ÖRÆFUM
61
í Búalög-um útg. 1915, bls. 213, og mun vera skrifað seint á 17. öld:
„Básinn millum stoðanna á að vera smámennis faðmkorn, það er
ríflega þrjár álnir, eður vel sex fet firir tvær meðal kýr“. Hér
er auðsjáanlega gert ráð fyrir, að tvær kýr standi saman á bás.
Sé gert ráð fyrir, að þrjár álnir séu 144 sm má ætla að hér sé
gert ráð fyrir 150 sm básum, en meðalbreidd fjögra syðstu bás-
anna í Gröf er 153 sm, og kemur það furðuvel heim við ákvæði
Búalaga.
I fornum sögum er svo oft talað um hlöður að öruggt er, að þær
hafa verið víða á bæjum. Seinna urðu þær þó fátíðar og um 1800
munu þær hafa verið mjög fáar og smáar. Til hliðar við fjósin
á Bergþórshvoli, Þórarinsstöðum og Stöng voru tóftir húsa, sem vafa-
lítið voru hlöður, og dyr voru á milli fjóss og hlöðu a. m. k. á Berg-
þórshvoli og Þórarinsstöðum. Hlaða, endastæð við fjósið, hefur þó
hvergi fundizt á fombæ annars staðar en í Gröf svo víst sé. Kristján
Eldjárn hefur þó bent mér á, að vel megi vera að hoftóftin á
Lundi í Borgarfirði sé raunar rústir fjóss og hlöðu. Má minna á,
að annar endi tóftarinnar hefur staðið í talsverðum halla, en flór
er eftir þeim enda miðjum endilöngum; ætla ég að það sé fjósið
og að nú sé moldin horfin niður íyrir básabotna og beislur allar
burt fluttar eða fúnar. Efri endi rústarinnar er hallalítill, og þar
er tvísett röð af stoðasteinum og holum og hygg ég, að þetta sé
hlaðan, og er þá þetta mjög líkt því sem var í Gröf55).
Á Grænlandi hafa fundizt margar hlöður, en flestar heldur illa
farnar, og sjást á þeim fá byggingaratriði og sízt frábrugðin þvi
sem gerist á íslandi. f hlöðugólfi í Hvalsey eru grafnir skurðir,
líklega til að veita burt leysingarvatni, en ekki eru þar lokræsi, og
líklega er þetta með öllu óskylt lokræsinu í hlöðunni í Gröf. Flestar
hlöður á Grænlandi standa við fjósendann og eru þar dyr á milli.
Sums staðar er hlaða þó við fjóshliðina, og til er að ekki séu dyr
þar á milli.
Það er ekki úr vegi að reyna að gera sér grein fyrir hve mikið
hlaðan í Gröf hefur rúmað af heyi. Nú vitum við ekki, hve háir
veggir hafa verið, en þeir hafa þó vart verið lægri en 2 m, þar eð
sú veggjarhæð er enn til, en ekki tel ég líklegt, að veggirnir hafi
verið öllu hærri. Gólfbreidd var svo sem fyrr segir 3,5—3,8 m,
en vegna fláa á veggjum hefur vídd hlöðu við veggjapalla ekki
verið minni en 4,1 m og meðalvídd hlöðu nærri 3,95 m. Ris get
ég trúað að hafi verið nær krossreist. Þverskurður rissins í hlöð-