Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Ukioqatigiit

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Qupperneq 90

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1974, Qupperneq 90
96 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS snerta framkvæmd þess, ásamt úrvinnslu þess, hafa þannig verið gerð góð skil. Því miður verður ekki það sama sagt um jarðabókar- verkið. Það sem varðveitt er af handriti jarðabókarinnar er að vísu allt útgefið í góðri útgáfu (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns. Kph. 1913—1943, alls 11 bindi) en það vantar alla nánari greinargerð fyrir verkinu, m. a. „allan undirbúning til hins mikla verks“ sem Finnur Jónsson gerir ráð fyrir að komi í formála að út- gáfu jarðabókarinnar og þess vegna sleppir að geta nánar um í Ævi- sögu Árna Magnússonar (sjá hana bls. 60—61). Á árunum 1696—1702 voru hér mikil harðæri og hef ég áætlað að fólkinu hafi fækkað um að minnsta kosti 3500 manns (Saga II, 1958, bls. 300). Svo þegar konungaskipti urðu og til stóð að hylling Friðriks IV færi fram á Alþingi 1700 þótti tilvalið tækifæri til að koma á framfæri við hinn nýja þjóðhöfðingja bænarskjali um um- bætur á verslunarháttum o. fl. og var Lauritz Gottrup falið það. Sá erindrekstur skal ekki rakinn frekar hér en hann varð til þess að Árna Magnússyni og Páli Vídalín var falin víðtæk rannsókn á lands- högum og er erindisbréf þeirra dagsett 22. maí 1702 (Lovsaml. for Island I, bls. 586—587). Um manntalið segir 8. gr. erindisbréfsins: „Skal de ved Sysselmændene, hver i sit Syssel, item Præsterne, hver i sit Sogn, lade forfatte et rigtigt Mandtal over alle Familier i Landet og derudi specificere Husbond og Hustru, Börn og Tyende, item et Mandtal over indensogns Betlere, saavel som over de andre omstrippende Betlere, saavidtt mueligt, eftersom der ere Klagemaal indkommene, at Landet til dets store Besvær dermed skal være op- fyldt, ved dets Anledning de ogsaa med Flid skal efterforske, om ikke deris Ladhed mere end Mangel af Arbeid dertil Aarsag er, og paa hvad Maade de bedst kunde sættis udi Arbeid, hvorved de kunde fortjene deris Föde, foruden at besværge Almuen med deris Betleri.“ Til er uppkast að erindisbréfi fyrir kommissiónina, en svo var nefndin, sem Árni og Páll skipuðu, kölluð, sem varðveitt er í ríkis- skjalasafni dana með skjölum þeirrar nefndar er skipuð var 22. okt. 1701 út af erindrekstri Gottrups. I þessu uppkasti er 10. gr. um mann- tal og hlj óðar svo: „Og som os i aar er forrekommen adskillige onckelige klagemaaler ofver landets slete tilstand, saa skall commissionen vere betenckt paa at samle et rigtig mandtall ofver alle familieme der i landet fra beste til ringeste mand, hvorudi de skulle specificere og forklare hosbondens og hustruens nafn, deres boms og frenders nafn som hos dem (sál.), item alle tieneste karle tienste drenge, tieneste
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.