Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1976, Blaðsíða 85

SÁMSSTADIR í ÞJÓRSÁRDAL
87
til fjóss ok ætluðu at taka naut nökkurt. Gekk Jón Ófeigsson, bróðir
Eyjólfs, fyrst í fjósit. Þar var fyrir nautamaðr Gísla ok stóð í uxa-
bási. Þá hjó hann á mót Jóni, ok kom á kinnina ok rauf á hváftin-
um ok ór jaxlana tvá. Fell hann þá út í fang sínum mönnum. En
nautamaðr hljóp innar eftir fjósinu ok út í hlöðuvindauga . . ,“82
Svið þessarar fornu kúrekasögu virðist svipað Sámsstaðafjósinu.
Samkvæmt þessum hcimildum stendur nautið yst, en í Búalögum
segir: „Gridungur stande innst.“83
Fjósdyr. Vandséð var hve löng göngin inn í fjósið höfðu verið,
vegna þess að ytri undirstöðusteinar dyrakampanna voru úr lagi
færðir. Þó er ljóst að dyrnar hafa verið a. m. k. 1.5 m langar og hellu-
lagðar eins og flórinn. Breidd þeirra hefur ef til vill verið nálægt
60 sm.
9. Hlööutóft.
Norður af fjóstóftinni og inn af henni var hlöðutóft. Ástæðan
til þess að álitið er að hér sé um hlöðutóft að ræða en ekki einhvers
konar heytóft eða stakkstæði er einkum a) að norðurveggur tóftar-
innar var um 1 m hár og hefur sennilega verið hærri, og b) að niðri
við gólf tóftarinnar varð vart við grautmorknar trjálurkaleifar, en
þar ofan á lágu torfur í vikrinum, og bendir þetta eindregið til að
þak hafi verið á tóftinni (sjá langskurð úr fjósi og hlöðu).
Hlöðutóftin var að innanmáli 4.2 m að lengd og 3.0 m að breidd.
Gólfið í tóftinni var slétt moldargólf með nokkurra sentimetra
halla niður í dyr í suðvesturhorni hennar. Hvergi varð vart við
stoðarholur eða stoðarsteina í gólfinu.
Veggjaundirstöður hlöðutóftarinnar voru allar varðveittar og torf
var varðveitt að nokkru á þremur þeirra (austur-, norður- og vestur-
vegg), norðurveggur var best varðveittur. Steinaundirstöðurnar voru
yfirleitt hlaðnar upp í tvö eða þrjú lög nema þegar um rnjög stóra
steina var að ræða.
Velta má fyrir sér hvort hlaðan hafi verið grafin niður í brekk-
una þegar hún var gerð. Svo hefur ekki verið að neinu marki, því að
undir gólfinu kom í ljós sams konar jarðlagaskipan og undir veggjum
fjóssins. Hlöðutóftin var sneisafull af hvítri Heklugjósku frá 1104
og mun jarðlagaskipan í henni og fjóstóftinni lýst nánar síðar.
82 Sturlunga saga I (1946), bls. 266.
83 Búalög (1915—33), bls. 213.