Vísir - 04.11.1959, Blaðsíða 4

L
ffSIB
Miðvikudaginn 4. nóvemberiíftSS
Nýir útvarpsþættir um vísindi,
bókmenntir og listir.
Uíirn a tínt i rerdnr dagiega i nt-
rurpin n í rrtur.
Vetrardagskrá útvarpsins
hófst með þessaii viku, og verð-
mr að venju gerð grein fyrir
henni í stórum dráttum,
Érindi.
Sunnudagserindin, að loknu
liádegisútvarpi, verða nú aftur
tekin upp og hefst nýr flokkur,
um kjarnorku í þágu tækni og
yísinda, 8 alls og verður lokið
nm jól. Erindin bera þessi nöfn:
3. Undirstöðuatriði kjarnfræða,
2. Geislahætta og geislavernd,
3. Notkun geislavirkra efna í
læknisfræði, 4. orkulindir, 5.
Geislavirk efni og iðnaður, 6.
Geislavirk efni og gróður jarð-
ar, 7. Geislavirk efni og tímatal,
8. Eðlisfræðisstofnun Háskóla
íslands. Þorbjörn Sigurgeirs-
son prófessor skipulagði flokk-
irm, og flytur hvert erindi eitt
érindi.
Annar fastur erindatími verð
uir á fimmtudögum kl. 20.30 og
á öðrum tímum eftir atvikum,
urn daginn og veginn verða á-
fram á mánudögum en á breytt
um tíma, kl. 21.40.
Leikrit.
Að vanda verða leikrit á
Jaugardagskvöldum. Leiklistar-
Stjóri er Þorsteinn Ö. Stephen-
sen, og hefur hann valið bæði
öndvegisverk og skemmtileik-
rit: Framhaldsleikrit verða á
miðvikudagskvöldum, og hafa
tvö verið valin. Hið fyrra er
leikfærsla eftir Tommy Tweed
á sögunni „Umhvefir jörðina á
80 dögum“ eftir Jules Verne.
Flosi Olafsson hefur þýtt fyrri
hlutann verður leikstjóri. Hitt
leikritið er frumsamið íslenzkt
og nýtt af nálinni. Þessi tvö
leikrit endast sennilega vetur-'
inn út.
Upplestur.
Utvarpssagan verður lesin
vikulega, og byrjar nú ný ís-
lenzk saga, sem endast mun til
jóla, „Sólarhringur“ eftir Stef-
án Júlíusson, höfundur les.
Kvöldvakan á föstudögum hefst
með lestri fornrita, og mun
Oskar Halldórsson kand. mag.
lesa Gísla sögu Súrssonar. Smá-
saga vikunnar verður á fimmtu
dögum, byrjað á „Hernaðar-
sögu blinda mannsins“ eftir
Halldór Stefánsson, enda verð-
■ur vandað til valsins.
Þá hefst kynning þjóðskálda,
verða 18. aldar skáld kynnt í
vetur, einu sinni í mánuði, þeir
Eggert Ólafsson, Jón Þorláks-
son, Bjarni Thorarensen, Svein-
björn Egilssn, Bólu-Hálmar og
Sigurður Breiðfjörð. Þá verður
Iausavísnaþáttur annað veifið ^
á kvöldvökunni, Sigurður Jóns- j
son frá Haukagili flytur, en auk
þess ljóðalestur hér og þar í
dagskránni.
Sunnudagsþættir.
Þættir þeirra Sveins Ásgeirs-
sonár („Vogun vinnur — vog-
an tapar“) og Sigurðar Magn-
ússonar („Spurt og spjallað i'
útvarpssal“) koma aftur á dag-
skrá og verða á sunnudögum
til skiptis.
Nýir þættir.
„Með ungu fólki“ nefnist nýr
þáttur, sem verður á hverjum
miðvikudegi, málfundir ungs
fólks eða frumsamið efni þess
í bókmenntum og tónlist. Er
þess að vænta, að unga fólkið
notfæri sér þennan vettvang.
Guðrún Helgadóttir ritari
menntaskólarektors stjórnar
fyrsta þættinum, en síðan sjá
fleiri um hann.
„Vettvangur raunvísinda“
heitir nýr þáttur, sem ungir
vísindamenn, Halldór Þormar
og Örnólfur Thorlacius annast
og fjallar um nýjungar í nátt-
úruvísindum. Það verður ann-
an hvern mánudag.
„íslenzku handritin" verður
væntanlega fjallað um í sér-
þætti, og hefur Dr. Jakob
Benediksson gert tillögur um
viðfangefni, en ýmsir flytja.
Þá verður þáttur um trygg-
ingarmál, og mun Guðjón Hans-
en tryggingafræðingur annast
þáttinn.
Leiklistarþáttur, hliðstæður
myndlistarþættinum, verður nú
tekinn upp, fluttur af Sveini
Einarssyni tvisvar í mánuði.
Hann hefur lagt stund á leik-
bókmenntir og leiklistarsögu.
Aðrir þættir, sem verið hafa
að undanförnu, munu halda
áfram1 íslenzkt mál, hæsta-
réttarmál, búnaðarþáttur, skák
og bridgeþættir, morgunleik-
fimi og hússtörfin.
Barnatímar.
Barnatíminn á sunnudögum
verður kl. 17.30, en auk þess
verður barnatími hvern virk-
an dag kl. 18.30, nema á laug-
ardögum kl. 18.00. Á mánu-
dögum er tónlistartími barna,
á þriðjudögum segir amma
sögur, á miðvikudögum fram-
haldssaga, á fimmtudögum efni
fyrir yngstu börnin.á föstudög-
um mannkynssaga barna, á
laugardögum tónstundaþáttur
og síðan útvarpssögulestur.
Nýtt fólk annast hina stuttu
þætti.
Tónlistin.
Hinir nýj menn við tónlistar-
deildina, Árni Kristjánsson tón-
listrastjóri og fulltrúinn dr.
Hallgrímur Helgason hafa
skipulag't tónlistardagsskrána
í vetur í stórum dráttum
þannig:
Sinfónisk músík verður á
þriðjudögum og fimmtudögum,
Sinfóníuhljómsveitin og út-
varpshljómsveitin leika.
Hin síðarnefnda ieikur
skemmtitónlist á mánudögum,
söngur ísl. einsöngvara á
fimmtudögum, en á laugardög-
um verður söngur fiægra er-
lendra söngvara og leikur
Lúðrasveit Reykjavíkur,-
Létt músik verður í 4 þátt-
um: í léttum tón, Lög unga
fólksins, íslenzkir dægurlaga-
höfundar og Djassþáttur.
Nýir þættir: TónfræðslUtími
hiustenda, Skáldskapai'þættir
í tónum og framsögn, Við org-
elið, Sólósónötur Bachs. Tvo
síðasttöldu þættina annast dr.
Páll ísólfsson og Bjöm Ólafs-
son. Nýja þætti um músíkvís-
indi og alþýðusöng, Nútímatón-
list, Þorlákstíðir og gömul tón-
handrit flytja dr. Hallgrímur
Helgason og dr. Robert Abra-
ham Ottóson. Þá mun Jón
Leifs flyja sögusinfóníu sína
með skýringum og hliðsjón af
fornbókmenntum. Sigurður
Markússon fagottleikari mun
annast tónfræðsluþætti barna
með tilliti til hljóðfæranna
í sinfóníu hljómsveit. Loks er
að nefna Musica sacra, eða
kirkjutónlist, sem Fél. ísl. org-
anleikara annast.
Eitt bezta vín-
ár 20. aldar.
Unnið af kappi vi5 vín-
uppskeru í Þýzkalandi.
Fregn frá Nierstein í Þýzka-
landi í október hermir, að þar
virnii allir sem vettlingi geti
valdið á vínekrunum, þar sem
vænst sé mestu drúfnaupp-
skeru eftir styrjöldina.
„Við og við taka menn sér
örstutta hvíld til þess að dreypa
á víni“, sem eigendur vínekr-
anna leggja til. Einu áhyggjur
manna eru, að skyndilega geri
næturfrost og spilli drúfna-
uppskerunni, eða að starrar
komi í stórhópum og valdi
spjöllum á ökrunum, en slíkt
og fleira hefur oft áður orðið
til þess að valda stórtjóni.
Það má þakka miklu sólar-
sumri með hæfilegi'i úrkomu
við og við, að drúfurnar eru
óvanalega góðar, þrútnar af
safa.
Menn búast við að þetta verði
eitt af beztu vínárunum í Rín-
arhéruðunumá þessari öld, sam-
bærilegt við 1911, 1921 og 1953.
★ Samkomulagsumleitunum í
stáldilunni var haldið á-
fram í gær. Samkomulags-
umleitanir í fyrradag báru
engan árangur. Verkfallið
liefir staðið í 110 daga.
Hirðing tanna:
Indverjar gerðu sér tann-
bursta 3000 árum f. Kr.
Tannhirðing á Yesturlöndum aðelns
nokkurra áratuga gömut.
Til er í ævafornum indversk-
um ritiun lýsing á hirðingu
tanna og niunns. Þar er skýrt
frá notkun tannbursta, sem
menn gerðu sér úr viðartágum
með því að tyggja enda þeirra
þar til trefjarnar losnuðu sund-
ur og mynduðu þannig einskon-
ar bursta. Við burstun var not-
að duft eða krem til að auð-
velda hreinsun. Þessi rit eru
frá 4000—3000 f. Kr.
Ekki eru samt liðnir nema
fáir áratugir frá því að vest-
rænar þjóðir hófu að leggja á-
herzlu á hirðingu munns og
tannanna enda er hún
ekki síður mikilvæg heldur en
almennt hreinlæti. Þó ber svo
við að í einum af skólum höfuð-
uðstaðarins, sem valinn var af
handahófi áttu aðeins 4 af
hverjum tíu börnum í 7 ára
bekk tannbursta og aðeins einn
af tíu burstaði tennur sínar
reglulega. Því eru líkur til þess
að enn vanti nokkuð á að þessa
sjálfsagða hreinlætis sé gætt
sem skyldi hér hjá okkur.
Hafi Indverjar hinir fornu
fundið hjá sér þörf til þess að
halda tönnum sínum hreinum,
þá er okkur, sem nú lifum
nauðsyn á því, vegna hinnar
miklu neyzlu á sykri og fín-
möluðu korni, sem að lang-
mestu leyti veldur tann-
skemmdum.
Sjúkdómar í tönnum og tann
holdi munu nú hrjá að minnsta
kosti 99 af hundraði manna á
tvítugsaldri og fara vaxandi.
Viðgerðir og viðhald tanna er
orðinn stór útgjaldaliður hjá
flestum, sem vilja halda þeim,
aðrir vanrækja tennur sínar,
lýtast við það í andliti og
stofna heilsu sinni í hættu.
Með réttri hirðingu tanna
m^ að verulegu leyti draga úr
tannskemmdum, tannsteins-
myndun og tannholdssjúkdóm-
um. Það er því ekki úr vegi að
lýsa í fáum orðum þessari sjálf-
sögðu hreinlætisráðstöfun.
Tennur skal bursta eins
fljótt og unnt er að máltíð lok-
inni. Ein tegund af bakteríum
í munni breytir sykri og mjöl-
efnum í sýru á nokkriun mín-
útum, en sýran leysir upp gler-
unginn, sem er yzta varnarlag
tannarinnar. Því fyrr sem slík-
ar fæðuleifar eru hreinsaðar
burt, því minni líkur eru til að
tannskemmdir hljótist af.
Við burstun ber að gæta þess
að hár burstans nái inn milli
tannanna í skorur og ójöfnur
i á öllum flötum þeirra og' f jar-
| lægi leifar, sem þar kunna að
! leynast. Ein aðferð er sú að
leggja burstann þannig að
tönnum þeim, sem hreinsa
skal, að hár hans beinist að
| rótum þeirra og leggist skáhalt
| að tannholdinu, en dragist síð-
! an niður eftir því og eftir yfir-
borði tannanna í átt að bitfleti
| þeirra. Þannig eru tennur efri
' góms burstaðar niður, en neðri
tennur upp á við, bitfleti skal
i bursta fram og aftur.
I Þess skal gætt við burstun
jaxla að utan að munnurinn sé
hálflokaður, þá slaknar á kinn-
um og auðvelt er að beita burst
anum rétt; hætt er við að ekki
I fáisf1svigrúm fyrir burstann ef
munnurinn er galopinn og var-
‘ir og kinnar þandar.
Tannbursti á að vera nægi-
lega lítill til þess að auðvelt sé
að koma honum að öllum flöt-
um tanna að utan og innan.
Burstunarflötur hans skal vera
beinn og hárin stinn. Bezt er
að eiga tvo bursta, nota þá til
skiptis, hreinsa og láta þá þorna
vel milli notkunar.
I góðu tannkremi er sápa, er
auðveldar hreinsun tanna.
Ennfremur eru í því bragðbæt-
andi efni. Varast ber að leggja
of mikinn trúnað á ýktar tann-
kremsauglýsingar. Verði fund-
ið upp tannkrem með sannan-
legum eiginleikum til varnar
tannskemmdum, mun tann-
læknirinn segja sjúklingum
sínum frá því. En eigi má
gleyma því að burstunin sjálf
er aðalatriði við hirðingu
tanna, en val tannkrems síður
mikilvægt.
Gagnlegt er að hafa þessar
reglur í huga:
að bursta strax að máltíð lok-
inni, og umfram allt að sofa
með hreinar tennur,
að bursta hverja færu, sem
burstinn tekur yfir minnst
tíu sinnum,
að draga hár burstans eftir yf-
irborði tannar í átt frá tann
holdi til bitflatar.
(Frá Tannlæknafél. fslands).
Frú Mary Louise Streicher verður yfirhjúkrunarkona á spítala-
skipi, sem Bandaríkjamenn ætla að senda til SA-Æsíu á næsta
ári. Það á að verða fljótandi hjúkrunafskóli þar. Fast starfslið
verður 15 læknar, 20 hjúkrunarkonur og 20 aðstoðarmenn —
auk 35 lækna, sem aðeins verða á skipinu 4 mánuði í senn.
Yfir 700 lijúkrunarkonur hafa hoðizt til fararinnar og 300
læknar. Rekstur skipsins kostar 3,5 millj. dollara á ári, sem
aflað er með frjálsum samskotum.
Rússar ætla að kaupa eða
leigja miklu fleiri brezkar
kvikmyndir en áður. Er það
árangur af brezkri „kvik-
myndaliátíð“ í Moskvu. Og
Bretar auka kaup á rúss-
neskum kvikmyndum.