Vísir - 04.11.1959, Blaðsíða 11

, Miðvikudaginn 4. nóvember 1959
visia
.. ...
’’ :j : '
Frh. af 9. s.
ekki ákvæðin um Eyrarsunds-
tollinn. Kristján I. nam þá úr
gildi öll siglingarleyfi enskra
skipa. Englendingar héldu engu
að síður til íslands. Þeir drápu
því hirðstjóra konungs, Björn
hinn ríka vestur í Rifi á Snæ-
fellsnesi, þegar hann var að
krefja þá um skipatollinn. Þessi
atburður hefur orðið frægur í
íslenzkri sögu vegna manndóms
ekkju hans, Olafar ríku, sem í
stað þess að „gráta Björn
bónda“, safnaði liði og fór að
Englendingum og drap marga
þeirra og hneppti aðra í varð-
hald. Kristján I. svaraði með
því að láta hertaka 7 ensk skip
á Eyrarsundi 5.—8. júní 1468.
Þannig hófst styrjöld milli
Dana og Englenginga og dróg-
ust norðurþýzkar Hansaborgir
brátt inn í ófriðinn. Vopnahlé
var samið 1473 með óbreyttu á-
standi. Endanlegir friðarsamn-
ingar náðust fyrst 1490. Við þá
friðargerð veitti Hans I. Dana-
konungur Englendingum leyfi
til verzlu.nar og fiskveiða
við ísland, ef þeir keyptu sér
rétt til þeirra á 7 ára fresti.
Þenna samningur varð að
leggja fyrir alþingi við Öxará,
til staðfestingar. En það er at-
hyglisvert, að íslendingar felldu
fiskveiðiheimildina niður úr
samningnum. Á næstu árum
hertu þeir baráttuna gegn er-
lendum fiskimönnum við ís-
land, með lagasetningum og
voru duggarar dæmdir réttlaus-
ir hvar sem þeir náðust, ef þeir
ráku ekki verzlun. Samkvæmt
íslenzkum lögum gátu því er-
lendir fiskimenn keypt sér leyfi
til fiskveiða með því að flytja
íslendingum kærkominn varn-
ing og kaupa af þeim fisk. Af
enskum tollaskýrslum frá
fyrri hluta 16. aldar sést, að
fjöldi enskra fiskiskipa hefur
notfært sér heimildina.
Eins og fyrr er sagt, urðu all-
ai- tilraunir norskra og danskra
stjórnarvalda, til þess að hefta
íslandssiglingar Englendinga á
15. öld árangurslausar. Einnig
urðu því tilraunir þeirra 'til að
beina Islandsverzluninni á forn-
ar brautir til Björgvinjar ár-
angurslausar. í styrjöldinni um
1470 tók Danakonungur að efla
Hansamenn til íslandsferða, en
Lýbika og Björgvinjar kontór-
inn þýzki beitti sér eindregið
gegn öllum beinum siglingum
á milli íslands og Hansastað-
anna. Hansamenn voru því ekki
hættulegir keppendur Englend-
ingum fyrst í stað við ísland.
Allt fram á 8. tug 15, aldar
eru Englendingar að' mestu ein-
ráðir á hafinu við ísland, frá
því að þeir hófu siglingar þang-
að um 1409. Þótt siglingaleiðir
lokuðust vegna styrjalda og
sjóræningjar lægju fyrir kaup-
förum, við eyjar og annes, þá
var Englengingum ávallt ein
leið allörugg. Það var leiðin,
sem lá norður og vestur í haf til
íslands og landanna sem fslend-
ingar höfðu fundið, en þau voru
öll varnarlaus fyrir ásókn hirma
harðsvíruðu ensku sæfara. sem
voru vel voonum búnir, en
konungsvaldið dansk-norska,
sem hafði tekið sér húsbónda-
réttixm, yfir fslendingumí haföi
ennþí. eíigác flote til að vnria
rétt sinn. Þeir leituðu því lið-
sinnis Hansaborganna, sem
breytti viðhorfunum fljótlega.
Eftir að Hansamenn hófu
siglingar til íslands tók enska
stjórnin að efla öryggi íslands-
flotans, þess var gætt að hann
væri vel búinn að vopnum og
vistum, og senda herskip með
honum til varnar. Elzta heim-
ildin um slíkar öryggisráðstaf-
anir er bréf Richard III. til sjó-
manna í héruðunum Norfolk-
og Suffolk, frá 23. febrúar 1484.
Um aldamótin 1500 höfðu tugir
og jafnvel allt ag 100 skipum
látið úr höfn í Englandi og siglt
norðvestur yfir Atlantshafið.
Slíkar siglingar voru nýjung í
vestur-evrópskri sögu. Nýtt
flotaveldi var að rísa á legg, og
leið þess lá í vesturátt. Um
aldamótin 1500 eru Englending
ar komnir lengst í að ná ítökum
á íslandi, af þeim ástæðum,
sem eru áður greindar. Það er
varnarmáttleysi íslenzkra
stjórnarvalda. En nú voru að
verða tímamót á þessu sviði, því
Hansastaðirnir voru komnir til
sögunnar. Eftir það má segja að
fari að halla undan fæti hjá
Englendingum hér á landi.
Hamborgarar og Brimarar voru
þegnar Danakonungs, og Lý-
bikumenn voru í bandalagi við
hann. En þeir voru eina aflið
sem hafði flota, sem var fært að
mæta Englendingum á hafinu.
Það sem gerði gæfumuninn, var
það að Þjóðverjarnir komu vin-
samlega fram við landsmenn,
og virtu þá, og voru traustir og
heiðarlegir í viðskiptum sínum,
við þá. Þeir greiddu fyllsta verð
fyrir allt sem þeir fengu hjá
landsmönnum og lögðu sig lítt
fram til fiskveiða, en keyptu
skreiðina góðu verði. Englend-
ingar beittu hins vegar allskon-
ar yfirgangi og ribbaldahætti
og fóru oft um fámenn héruð
með báli og brandi.
Fríverzlun og
landhetgi.
Frá fréttaritara Vísis
Oslo í gær.
Við erurn mjög undrandi að
Bretar vilji ræða fríverzlunar-
málið og landhelgismálið á
sama vettvangi, sagði formað-
ur ■ samtökum noskra útvegs-
manna á ársþingi þeirra á
dögunum.
Þetta eru óskild mál og
verða ekki rædd sameiginlega.
Við lýsum ýfir ánægju okkar
á stefnu ríkisstjórnarinnar að
halda þessum málum algerlega
aðskildum á alþjóðaráðstefnu
eða í samningaviðræðum.
Treg veiði
í reknet
Reknetaveiðar ganga enn
mjög stirt. Bátarnir voru úti i
fyrrinótt út af Selvogi. Hæsti
afli á bát mun hafa verið
tunnur, og Sigurbjörg
Akranesi var með rúmar 50
tunnur.
Flestir fengu lítið eða ekki
neitt. Síldin er mjög léleg,
blönduð millisíld, 17 til 20 pró-
sent að fitu. Enginn bátur var
úti í nótt.
Nökkrir hugðust liggjá úti
en komu inn vegna veðurs.
BeSgísk sendiráðskona
ger landræk.
Pólska stjórnin hefur vísað
úr landi belgiskri sendiráðs-
konu.
Hún er ráðunautur við sendi-
ráðið og er sökuð um að hafa
notað aðstöðu sína til þess að
koma úr landi óheimilum upp-
lsingum.
Um þetta
snýst þai
Vegna gæða hefir Ötker lyftiduft
í meira en 42 löndum fengið hrós
og verið eftirsótt af húsmæðrum.
Baksturinn heppnast vel. 1
Ötker lyftiduft, bæði rkökur og ;
smákökur. j
Hafið ávallt við hendina auka dós,
af Ötker lyftidufti, þá komist þéf
aldrei í vandræði með baksturinn.
Vágestur í Vest-
urhöfn.
Á hverju ári horfa 20 milljónir manna í Bándarikjunum á
hin 16 úrvals baseball lið keppa víðsvegar í Bandaríkjunum.
Það er óhætt að fullyrða að aðrar 20 milljónir manna horfi á
kappleiki fvrsta flokks baseball flokka og skólaliða. Baseball
má teija vinsælustu íþrótt í Bandaríkjunum. Leikurinn er í
aðalatiiðum líkur „slagbolta eða ,,kíluboIta“. eins og hann er
kallaður í Reykjavík, enda mun kílubolti vera útþynnning af
baseball. í leiknum eru tvö lið, annað á velli, hitt heima. Þeir
sem heima eru, reyna að slá boltann með kylfu og hlaupa síðan
yíir reitina þrjá og heim aftur, án þess að þeir sem eru úti á
velli geti snert hann með boltanum. Niu leikmenn eru í hvoru
liði. Það liðið sem nær flestum hlaupum milli reita vinnur.
Kjarni boltans er úr korki og vaftnn með þræði og klæddur
leðri. Leikmenn nota stóran glófa á þeirri hendi sem þ$ir grípa
boltann með . -
I nótt var brotist inn í veit-
ingastofuna Vesturhöfn við
Grandagarð.
Hafði þjófurinn getað krækt
upp glugga, og smokrað sér inn
um hann. Tók hann þar til að
gramsa í vörum, og stal 18
pökkum af vindlingum, 85
pökkum af sígarettum, smá-
vegis af sælgæti og um 450
krónum í peningum.
Ekki virðist hann hafa gert
sig ánægðan með þetta, því
hann mun hafa komið auga á
næsta hurð, sem reyndar lá út
í bakdyragang, og hana braut
hann upp með offorsi og
skemmdi.
Þjófurinn hefur ekki náðst
ennþá, en það verður vafalaust
ekki langt þangað til.
Tuttugu og fjögur sovézk
ungmenni cru komin í heim
sókn til Brctlands og dvelj-
ast þar, með brezkum ung
mennum til þess að kynnast
áhugamálum þeirra og lífs-
venjum. Hópurinn dvelst
mánaðartfana i landinu.
TIL SÖLU
Allar tegundir BÚVÉLA.
Mikið úrval af öllum tfar-o
undum BIFREIÐA.
BfLA- og BÚVÉLASALAH
Baldursgötu 8. Síml 23136,
Samkomur
KRISTNIBOÐS sambandið.
Fórnarsamkoma í kvöld kl.
8.30 í Kristniboðshúsinu
Betaníu, Laufásvegi 13. —■
Gunnar Sigurjónsson talar.
Allir velkomnir. (183
PB æ k u r
, . ANTIQUAKiAT
GAMLAR BÆKUR til
sölu. — Hver er maður-
inn? Ferðabækur Eggerts
og Bjarna Pálssonar. Ferða-
bók Sveins Pálssonar. Fagr-
ar heyrði eg raddirnar.
Vaka. Landnám Ingólfs.
Ljóðabækur, rímur og fl. —
Fornbókaverzlunin, Hafnar-
stræti 16. Gengið inn fíá
Kolasundi. (196
J