Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.1988, Blaðsíða 14

14
Frjálst.óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJANSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aöstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PALL STEFÁNSSON og INGOLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRjALSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð i lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Klisjuburðarmenn
Skiljanlegt er, aö útflytjendur ferskfisks telji, að ýms-
ir fjölmiðlamenn séu á mála hjá frystiiðnaðinum. Svo
eindregið hlutdrægt er margvíslegt fréttaefni af þessum
málum, einkum í ríkissjónvarpi allra landsmanna. En
hlutdrægnin á sér aðrar skýringar en íjárhagslegar.
Margir blaða- og fréttamenn eru afar háðir khsjum,
sem valdamenn nota til að spara sér rök og til að losna
við að þurfa að taka afstöðu til óþægilegra raka. í sam-
spih valdamanna og allt of margra blaðamanna koma
khsjur í stað efnislegrar meðferðar mála.
Eitt dæmi um khsju, sem hefur öðlast sess trúarsetn-
ingar í valdakerfinu, er orðalagið „fuhvinnsla“. Það er
notað um geymsluaðferð frystingar, sem ver fiskinn
skemmdum, svo að hann verði seljanlegur á næstum
eins háu verði og hann er ferskur og ófrystur.
Með þvi að nota orðið „fullvinnslu" um þessa afar
dýru starfsemi, sem gefur htið í aðra hönd, er því kom-
ið á framfæri, að hún sé bæði göfug og brýn. Orðið
minnir mjög á orðalagið um, að við eigum „að vera sjálf-
um okkur nógir“ í framleiðslu landbúnaðarafurða.
Jafnvel þótt þjóðin hafi áratugum saman flutt inn
meirihlutann af matvælum sínum, er khsja sjálfsþurft-
arbúskapar notuð til að verja umfangsmikla starfsemi,
er hentar frekar tempruðu loftslagi en hinu napra lofts-
lagi, sem er hér norður við jaðar freðmýrabeltisins.
Þótt margoft sé bent á, að ótal khsjur af þessu tagi
séu til óþurftar og skekki yfirsýn fólks, gæta notendur
þeirra þess vandlega að svara slíku aldrei efnislega og
taka aldrei þátt í neinum skoðanaskiptum um, hvað
fehst í raun og veru í hinum heittelskuðu khsjum.
Blaða- og fréttamenn hafa í sumum tilvikum aðeins
svipað gripsvit á málefnum og ráðherrar hafa eða ef til
vih htið meira. Auðveld leið úr þeim vanda er hin sama
og hagfræðinganna, sem vonast til, að valdamenn líti
til þeirra með velþóknun, þegar embætti losna.
Þær tvær stéttir, sem helzt gætu flett ofan af khsjum
stjórnmálamanna, gera það ekki, af því að hlutar þeirra
vúja baða sig í endurkasti sólargeisla valdsins. Sumir
hagfræðingar vilja verða hagstjórar og sumir frétta-
menn ímynda sér sig vera innanbúðarmenn í valdakerf-
inu.
Á takmarkaðri þekkingu má ná langt með að láta
vaða á khsjusúðum. Heilu ræður og tilkynningar ráð-
herra eru lítið annað en röð af innihaldsrýrum og jafn-
vel merkingarfölsuðum khsjum. Hið sama er að segja
um ýmsar fréttir af framtaki þessara sömu ráðherra.
Hefðbundið er, að flölmiðlamenn hti á sig sem svo-
kallaða fjórðu stétt, utan valdakerfisins. Þess vegna er
miður, að of margir úr þeim hópi vilja hta á sig sem
hluta valdakerfisins og bera sig jafnvel saman við ráð-
herra. Sú glýja er byggð á misskilningi á eðh valds.
Vald byggist ekki á að birta khsjur stjómmálanna í
fíölmiðlum. Vald á íslandi byggist á skömmtun. Stjórn-
málamenn keppa um að komast í aðstöðu til að
skammta, verða ráðherrar, það er að segja skömmtunar-
stjórar eins og nokkrir helztu embættismenn kerfisins.
Þótt blaða- eða fréttamaður klæðist í hálstau og jakka,
hafi daglegan samgang við skömmtunarstjórana, ráð-
herra og embættismenn, kunni tungumál þeirra og komi
khsjum þeirra á framfæri við þjóðina, em þeir ekki
orðnir valdastétt, þótt sumir þeirra ímyndi sér það.
Blaða- og fréttamönnum ber að hta raunsæjum aug-
um framhjá geislabaugum skömmtunarvaldsins og
hafna khsjum, sem þeir em látnir magna í fiölmiðlum.
Jónas Kristjánsson
889! HgaiíaTsaa ,3 hu.oaoutmmi'í
FIMMTUDAGUR 8. SEPTEMBER 1988.
„Náist ekki samstaða um raunhæfa leið verður ríkisstjórnin að fara frá,“ segir greinarhöfundur. - Ríkisstjórn
Þorsteins Pálssonar.
Ágreiningur um
niðurfærslu
íslendingar eru komnir í veru-
legan efnahagsvanda þrátt fyrir
góðæri undanfarin ár og tiltölulega
lítið versnandi ytri skilyrði fyrr en
þá núna alveg upp á síðkastið. Rót
vandans er þó margþætt.
í baráttunni við verðbólguna hef-
ur genginu htiö verið breytt á und-
anfórnum árum þrátt fyrir veru-
lega veröbólgu. Raungengi ís-
lensku krónunnar hefur þannig
hækkað mjög mikið á tiltölulega
stuttum tíma. Gengisbreyting veld-
ur verðhækkunum og ríkisstjómin
hefur freistast til aö koma í veg
fyrir þær verðhækkanir með „fast-
gengi“. Afleiðingar þessarar stefnu
eru óðum að koma skýrar í ljós.
Viðskiptahallinn er mikill. Inn-
flutningur verður auðvitað hag-
stæðari þegar raungengi íslensku
krónunnar hækkar. Svo er komið
að þrátt fyrir mikla útflutnings-
framleiðslu er viöskiptahalli ár-
anna 1987 og ’88 líklega 20 milljarð-
ar króna.
Þannig er að sjálfsögðu ekki unnt
að halda áfram.
Útflutningsgreinar eru í miklum
vanda og margar reknar með tapi.
Augljós afleiðing gengisstefnunnar
þegar tek’ur eru fastar en kostnað-
ur hækkar með innlendri verð-
bólgu.
Samkeppnisatvinnugreinar eiga
og 1 erfiðleikum í samkeppni við
innflutning. Augljós afleiðing
gengisstefnunnar.
Annað atriöi, sem þungt vegur,
er frelsi á fjármagnsmarkaði.
Ég er persónulega fylgjandi sem
mestu frelsi í viðskiptum. En lána-
markaðurinn á íslandi er óeðlileg-
ur. Markaðurinn hefur ekki náð
aö aölagast jafnvægi. Jafnvægi
framboðs og eftirspumar er jafnvel
enn fjarlægara en þegar frelsinu
var komið á.
Ástæður eru margvíslegar. Ein
er staða ríkissjóðs. Mikil lánsíjár-
þörf ríkissjóðs á þessum Utla inn-
lenda markaði eykur efitirspum
gífurlega. Hins vegar veldur geng-
isstefnan hallarekstri útflutnings-
og samkeppnisgreina þannig að
þörf þeirra fyrir lánsfé eykst stöð-
ugt. Vaxtakerfiö ræöur ekki við
þessar stöðugt breyttu aðstæður og
vextir hækka.
Lánskjaravísitalan veldur sjálf-
gengi og grunnur hennar er mjög
umdeilanlegur, svo ekki sé meira
sagt.
Hún er eingöngu kostnaöartengd.
KjáHarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
þingmaður fyrir
Framsóknarflokkinn
Launakerfið í landinu er óskapn-
aður og mætti rita langt mál um
það.
Sfjómmálaumræöan snýst ein-
lægt og alltaf um úrbætur í efna-
hagsmálum. Nær allt annað fellur
í skuggann.
Niðurfærslan - millifærsla
Almennt era menn sammála um
að engin auðveld leið sé til. Þjóðin
eyðir um efni fram. Kaupmáttur-
inn inni í landinu er mun meiri en
landsins út á við, þess vegna við-
skiptahalli.
Rikisstjórnin hefur notað tals-
verðan tíma til að fjalla um niður-
færsluleiöina. Sú leið hefur marga
galla og byggist á valdboði og laga-
setningu. í stöðunni getur hún þó
verið réttlætanleg til þess að ná
jafnvægi og þá aðeins í takmarkað-
an tíma. Framsóknarmenn hafa
sett það skýrt fram aö þeir geti því
aðeins falhst á þessa leið að niður-
færsla komi á aha þætti. verðlag,
vexti, laun, þjónustugjöld ríkisins
o.s.frv.
Forsætisráðherra lýsti þvi hins
vegar yfir að þessi leið kæmi aðeins
til greina ef verkalýðshreyfingin
félhst á hana. Hann kynnti hana
síðan fyrir förystumönnum ASÍ
þannig að laun yrðu lækkuð um
9% og það gæti leitt til lækkunar
verðlags og launa á ákveðnum
tíma.
Eðlilega gátu ASÍ-menn ekki fall-
ist á þetta og þá lýsir forsætisráð-
herra þvi yfir að niðurfærslan sé
úr sögunni. Fljótafgreitt það. Þessa
leið hefði þó átt að kanna nánar og
þá með alhliða niðurfærslu.
Á sama tíma sér skjóta upp hug-
myndum um millifærsluleiðina.
Kratar varpa fram hugmyndinni
að frysta verðlag og laun, t.d. til
áramóta, og leysa vanda frysting-
arinnar með núllifærslum.
Þessi leið er augljóslega erfið. í
fyrsta lagi höfum við ekki fé til nið-
urfærslu. Hér er um svo stórarfjár-
hæðir aö ræða. Ekki er gæfulegt
að taka erlend lán til að fjármagna
taprekstur útflutningsatvinnuveg-
anna. í öðru lagi er nær ógjörlegt
að ráöa fram úr því til hvaða fyrir-
tækja á að millifæra fé. Illa hst mér
á þá úthlutun.
I þriðja lagi er millifærsla ekki
annaö en leiö til aö skekkja gengið.
Þessi leið bítur því mjög illa á sam-
keppnis- og útflutningsgreinum
sem ekki njóta millifærslu.
Þannig mætti lengi telja.
Sjálfsagt er þaö eðlilegt aö þijá
stærstu stjóramálaflokkana greini
á um leiðir. Þeir hafa í áratugi bar-
ist og stefnumið eru að ýmsu leyti
ólík.
Alþjóð hefur horft upp á erfið-
leika þessara flokka við að ná sam-
komulagi allt frá því að stjórnin var
mynduð. Það samkomulag, sem
náðist, hefur hverju sinni borið
vitni málamiðlunum og lausnin
ekki dugað nema skammt.
Þess vegna vex vandinn. Nú verð-
ur aö reyna til þrautar. Náist ekki
samstaða um raunhæfa leið verður
ríkisstjómin að fara frá.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Þjóöin eyðir um efni fram. Kaup-
matturinn inni í landinu er mun meiri
en landsins út á við, þess vegna við-
skiptahalli.“