Dagblaðið Vísir - DV - 31.01.1989, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 31. JANÚAR 1989.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFANSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 800 kr.
Verð I lausasölu virka daga 75 kr. - Helgarblað 90 kr.
Kaldhæðinn eftirleikur
Blekið var ekki þornað af nýjum mannréttindasamn-
ingi austurs og vesturs í Vínarborg fyrr í þessum mán-
uði, þegar nokkur austantjaldsríki sýndu í verki, að þau
hyggjast ekki fara eftir honum. Þau hófu nýjar ofsóknir
gegn þeim, sem hafa aðra skoðun á málum en stjórnvöld.
Samkomulagið á Öryggis- og samstarfsfundi Evrópu
á að fela í sér aukin mannréttindi, svo sem trúfrelsi,
upplýsingafrelsi og ferðafrelsi. Samkvæmt því má til
dæmis ekki hindra fólk í að ferðast úr eigin landi og til
þess aftur. Margir telja það marka tímamót í sögunni.
Fundurinn í Vínarborg var einn af mörgum, sem
haldnir hafa verið og haldnir verða í framhaldi af undir-
ritun svokallaðs Helsinki-samkomulags austurs og vest-
urs fyrir hálfum öðrum áratug. Flestir hafa reynzt frem-
ur haldlitlir, eins og Helsinki-samkomulagið sjálft.
Athyglisvert er, hversu lítilþægir fulltrúar Vestur-
landa eru, þegar þeir setjast hvað eftir annað að samn-
ingaborði með járntjaldsríkjum, þótt fyrri samningar
hafi engir verið haldnir, og skrifa þar undir nýja samn-
inga, sem ekki er ætlunin að halda að neinu leyti.
Eftir undirritunina hafa stjórnvöld í Tékkóslóvakíu
látið varðhunda sína ganga berserksgang á götunum í
Prag, þar sem fólk hefur safnazt saman til að fylgja eft-
ir ýmsum kröfum sínum. Óeirðir lögreglu á torgi Ven-
seslásar eru viljandi ögrun við Vínarsamninginn.
Tékknesk stjórnvöld hafa ennfremur lýst fyrirlitn-
ingu sinni á eigin undirritun í Vínarborg með því að
ítreka hótanir um að hefja málaferli gegn 14 fóngum,
þar á meðal hinu fræga leikritaskáldi, Vaclav Havel.
Allt gerðist þetta á allra fyrstu dögum samningsins.
Svipaða sögu er að segja frá Austur-Þýzkalandi. Þar
hafa stjórnvöld einnig sent varðhunda sína til að hleypa
upp friðsamlegum fundum ýmissa hópa, svo sem krist-
inna manna, umhverfissinna, friðarsinna og svo mann-
réttindasinna, sem fara mjög í taugar stjórnvalda.
í Búlgaríu var undirrituninni í Vínarborg fagnað með
handtöku 15 félaga í mannréttindasamtökum landsins.
Þeir voru síðan látnir lausir, af því að von var á Mitter-
and Frakklandsforseta til landsins, en síðan verða þeir
örugglega ofsóttir áfram eftir hentugleikum.
Rúmenía er svo kapítuli út af fyrir sig á þessu sviði
sem og öðrum. Þrátt fyrir undirritunina í Vínarborg
segir ríkisstjórnarpressan í Búkarest berum orðum, að
samkomulagsatriðin um aukið trúfrelsi og ferðafrelsi
séu spor aftur á bak, sem ekki beri að fara eftir.
Helzt er það í Ungveijalandi og Póllandi, auk Sovét-
ríkjanna sjálfra, að stjómvöld reyni varlega að feta
mannréttindabrautina, sem lögð var með undirskriftum
í Helsinki árið 1975 og nú í Vínarborg 1989. Engin ástæða
er samt til að hrópa húrra fyrir afrekum þeirra.
Hér í leiðara DV var nýlega bent á, að nokkrar hkur
em á, að varfærnislegar tilraunir Gorbatsjovs Sovét-
forseta til efnahagslegrar viðreisnar fari út um þúfur.
Margt bendir einnig til, að tilraunir hans til opnunar
kerfisins mæti harðri andstöðu innan lands og utan.
Með því að leggja sig fram um að óvirða eigin undir-
skriftir í Vínarborg em stjórnendur Tékkóslóvakíu,
Austur-Þýzkalands og Búlgaríu að senda skilaboð til
skoðanabræðra sinna í Sovétríkjunum um að fara að
taka í taumana, ef Gorbatsjov fellst ékki á afturhvarf.
Opnun, viðreisn og mannréttindi í Austur-Evrópu er
viðkvæmur gróður, sem auðvelt verður að traðka niður
í samræmi við kaldhæðni eftirleiks Vínarfundarins.
Jónas Kristjánsson
Nýjar skoöanakannanir sýna aö
ríkisstjórnin hefur tapað verulegu
fylgi á örfáum mánuðum. Fram-
sóknarflokkurinn og Alþýöuflokk-
urinn, sem sl. haust neituöu að fall-
ast á miðlunartillögur Sjálfstæðis-
flokksins í efnahags- og atvinnu-
málum, hafa valdið kjósendum
vonbrigðum. Þessir flokkar leiddu
Alþýðubandalagið til öndvegis og
gerðu formann þess að áhrifamesta
ráðherranum. Sú ráðstöfun átti að
ýta Sjálfsstæðisflokknum til hliðar
til frambúðar en það hefur mistek-
ist.
Andstæðurnar í íslenskum
stjórnmálum hafa skýrst. Ný,
óvænt áhrif Alþýðubandalagsins
hafa lyft flokknum úr öskustónni
og staða Sjálfstæðisflokksins hefur
styrkst verulega. Almenningur
finnur að Alþýðubandalagið er ráð-
andi í ríkisstjórninni. Það er í hróp-
legri mótsögn við úrslit síðustu al-
þingiskosninga.
„Þessi þróun hlýtur að vera forystumönnum Alþýðuflokksins umhugsun-
arefni...,“ segir greinarhöfundur m.a.
Erfiðleikar Al-
þýðuflokksins
A rauðu Ijósi
Þessi þróun hlýtur að vera for-
ystumönnum Alþýðuflokksins um-
hugsunarefni, enda eru þeir öðrum
stjórnmálamönnum viðkvæmari
fyrir skoðanakönnunum. Funda-
ferð Jóns Baldvins og Ólafs Ragn-
ars á rauðu ljósi hefur mælst mis-
jafnlega fyrir í flokkum þeirra. Úr
þingflokki Alþýðuflokks heyrðust
ekki húrrahróp. Ásmundur Stef-
ánsson kallaði ferðina „upphlaup“
og einn af þingmönnum Alþýðu-
bandalagsins taldi þetta framhald
af áramótaskaupi Sjónvarpsins.
Hvað sem mönnum finnst um það
virðast orðskrúð, stóryrði og sjálf-
umgleði formannanna ekki hafa
skilað Alþýðuflokknum árangri.
Ekki efast ég um áhuga Jóns
Baldvins á því að sameina alla jafn-
aðarmenn í einum flokki og ein-
angra þannig gömlu kommúnista-
klíkuna í Alþýðubandalaginu. Slík
viðleitni er skiljanleg og jafnvel
eftirsóknarverð fyrir stjórnmálin í
landinu. Hins vegar dregur það úr
trú manna á því að hann valdi
verkefninu, þegar hann sjálfur gef-
ur í skyn að aukín áhrif Alþýðu-
bandalagsins séu Sjálfstæðis-
flokknum að kenna.
Jón Baldvin segir í áramótagrein
í Alþýðublaðinu: „Ein afleiðing af
gjörðum forystuliðs Sjálfstæðis-
flokksins var sú, að leiða Alþýðu-
bandalagið aftur til ríkisstjórnar-
samstarfs og gefa nýjum formanni
flokksins tækifæri til að leiða
flokkinn út úr vonarsnauðri eyði-
merkurgöngu." Maður fær á til-
finninguna, eftir lestur slíkra hug-
aróra, að forystuliö Sjálfstæðis-
flokksins hafi sent Jón Baldvin
nauðugan viljugan í ferðalag með
Ólafi Ragnari.
„Pólitískt umferðarslys"
Fyrir síðustu kosningar baröist
Jón Baldvin fyrir auknu frjálsræði
og beindi vopnum sínum gegn
Framsóknarflokknum sem hann
taldi eiga sök á efnahagsvanda
þjóðarinnar, enda hefur sá flokkur
verið nánast óslitið í ríkisstjórn
undanfarin 18 ár. Kúvending Al-
þýðuflokksins sl. haust hefur eðh-
lega fariö fyrir brjóstið á frjálslynd-
um krötum. Þeir sitja nú uppi með
sams konar ríkisstjórn og 1978-1979
en það stjórnarsamstarf kallaði
Jón Baldvin „pólitískt umferðar-
slys“ á sínum tíma. Vitandi um
slysahættuna leggur hann aftur í
ferðalag án fyrirheits undir forystu
Framsóknarflokksins.
Tíminn, málgagn Framsóknar-
flokksins, kann vel að meta ævin-
týramennsku Jóns Baldvins og
hælir sínum nýja vini á hvert reipi.
Nýlega mátti m.a. lesa eftirfarandi
í leiðara blaðsins: „Nafn Jóns Bald-
vins mun sennilega lifa hvað lengst
fyrir það að hann hafðí pólitískan
KjaUariim
Friðrik Sophusson,
varaformaður
Sjálfstæðisflokksins og
1. þingmaður Reykvíkinga
næmleika til að skynja raunveru-
lega afstöðu Sjálfstæðisflokksins til
Alþýöuflokksins, sem var sú að
álíta hann eins og hvert annað
tungl í einhvers konar aflfræðileg-
um tengslum við sjálfan megin-
hnöttinn án sjálfstæðrar tilveru.
En Jón Baldvin gerði betur en að
skynja þetta. Hann hafði þrek til
að slíta þessi íhaldstengsl Alþýðu-
flokksins og endurmeta afstöðu
flokks síns til annarra stjórnmála-
flokka, fyrst og fremst Framsókn-
arflokksins.
Þetta uppgjör Alþýðuflokksins
við Sjálfstæðisflokkinn kallaöi
flokksþing Framsóknarflokksins
„sögulegan" atburð. Vonandi reyn-
ist sú umsögn um þessa eftirminni-
legu þróun stjórnmála rétt þegar
horft verður til atburða síðasta árs
úr fjarlægð áranna síðar meir.“
Þessi hólgrein Tímans er vafa-
samur heiöur fyrir mann sem fyrir
síðustu kosningar kallaði Fram-
sóknarflokkinn „pólitískt rekald“,
sem „virðist ekki eiga annað erindi
í íslenskri pólitík en að reka tryppi
landbúnaðarkerfisins og gæta
hagsmuna SÍS - á kostnað skatt-
greiöenda," svo að vitnað sé orð-
rétt í ummæli Jóns Baldvins fyrir
síðustu kosningar.
Horfið af frjálsræðisbraut
í eftirmælum sínum eftir síðustu
ríkisstjórn sagði formaður Alþýðu-
flokksins að sú stjórn yrði einungis
minnisstaéð vegna þeirra skattkerf-
isbreytinga sem hún hefði staðið
fyrir. Með þessum ummælum átti
hann m.a. við lækkun og samræm-
ingu vörugjaldsins en sú breyting
styrkti stöðu íslensks iðnaðar.
Örfáum mánuðum síöar stendur
Alþýðuflokkurinn að því að hverfa
frá þessari skattkerfisbreytingu og
fylgir Ólafi Ragnari í skattlagn-
ingaræði sínu eins og rakki hús-
bónda sínum. Slíkt hviklyndi hefur
dregið úr trausti manna á Alþýðu-
flokknum og formanni hans.
Ríkisstjórnir undir forystu jafn-
aðarmanna í Noregi, Svíþjóð,
Frakklandi og víðar eru sem óðast
að búa þjóðir sínar undir aukna
samkeppni eftir árið 1992, þegar
sameiginlegur markaður EBE tek-
ur til starfa. Aukið athafnafrelsi og
frjálsræði í efnahagsmálum eru
taldar forsendur þess að styrkja
samkeppnisstöðuna. Á sama tíma
er mynduð ríkisstjórn hér á landi
sem stefnir í þveröfuga átt. Forsæt-
isráðherrann lýsir því yfir að nú
eigi að hverfa frá hefðbundnum
vestrænum leiðum í efnahagsmál-
um. í staðinn á að nota handafl og
miðstýringu. Alþýðubandalagið
hefur fengið völdin í sínar hendur
og þetta eru aðferðir sem eru því
að skapi. Það er hins vegar sorgleg
staðreynd að Alþýðuflokkurinn
skuli hafa breytt um stefnu og taki
nú þátt í slíkum aðgerðum.
Sem betur fer starfar innan Al-
þýðuflokksins fólk sem skynjar
tímans kall og gerir sér grein fyrir
að grundvöllur batnandi lífskjara
er frjálsræði í efnahags- og at-
vinnumálum. Andóf Jóns Sigurðs-
sonar gegn ýmsum miðstýringar-
hugmyndum samráðherra sinna
hefur vakið verðskuldaða athygli.
Því miður virðist hann ekki njóta
fulltingis samflokksmanna sinna í
ríkisstjóm. Formaður flokksins
virðist hafa meiri áhuga á að telja
blýanta ofan í starfsmenn Seðla-
bankans en aö setja almennar leik-
reglur í peningamálum þjóðarinn-
ar.
Niöurstöður skoðanakannana
sýna að Alþýðuflokkurinn getur
lent í tilvistarkreppu ef hann hverf-
ur frá þeim hugmyndum sem
öfluðu honum fylgis í síðustu kosn-
ingum. Endurtekin „pólitísk um-
ferðarslys“ geta hins vegar endað
með skelflngu fyrir flokkinn og for-
ystumenn hans. Friðrik Sophusson
„Örfáum mánuðum síðar stendur Al-
þýðuflokkurinn að því að hverfa frá
þessari skattkerfisbreytingu og fylgir
Olafi Ragnari 1 skattlagningaræði sínu
eins og rakki húsbónda sínum.“