Dagblaðið Vísir - DV - 17.04.1990, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 17. APRÍL 1990.
15
Skattarnir og
velferðarkerfið
Einfaldasta leiðin til að jafna lífskjör væri að leggja niður matarskattinn.
Lesandi góður. Á síðustu vikum
hafa forsætisráðherra og tiármála-
ráðherra verið að boða ný viðhorf
í skattamálum í fjölmiðlum. í
stuttu máh hljómar þessi nýi boð-
skapur þeirra þannig: „Ef við ís-
lendingar ætium að gera sömu
kröfur til velferðarkerfisins og ná-
grannaþjóðir okkar verðum við
hka að borga jafnhátt hlutfah tekna
í skatt og þær gera til að halda
uppi sama velferðarstigi.“
Þama er á ferðum mjög lúmskur
og vel undirbúinn áróður, ætlaður
til þess að fegra uppgjöf forsætis-
ráðherra og fjármálaráðherra við
að reka ríkissjóð hallalausan. Því
við íslendingar borgum hlutfalls-
lega minni tekjuskatta en ná-
grannaþjóðirnar sem við berum
okkur mest saman við, einkum
Norðurlandaþjóðirnar. En það er
htil reisn yfir ráðherrum sem reka
„velferöarkerflð“ með haha af því
íslendingar vhja bara „njóta ahrar
velferðarinnar“ en vUja ekki borga
fyrir hana nema að lúuta til. Svo-
leiðis yfirlýsingar geta nú allir gef-
ið sem gefast upp á því að reka rík-
issjóð á ábyrgan hátt. Nú er komið
í ljós að í fyrra vantaði 5 til 10 millj-
arða íslenskra króna til þess að
endar næðu saman hjá ríkissjóði.
Óraunhæfur
samanburður
Stærstu útgjaldahðir hins opin-
bera á íslandi eru menntamál og
heUbrigðismál. En hjá nágranna-
þjóðum okkar eru það varnarmál,
menntamál og heUbrigðismál.
Þama munar um þetta sem kallað
er vamarmál og við íslendingar
eyðum engu til. Hvað ætla forsætis-
ráðherra og fjármálaráðherra að
gera við aha þá fjármuni sem fara
ættu til varnarmála á íslandi ef við
hefðum sama skattakerfi og sama
KjaUarmn
Brynjólfur Jónsson
hagfræðingur
velferðarstig og nágrannaþjóðim-
ar? Hvað skyldu þetta vera miklir
fjármunir? Því er fljótsvarað.
Varnarmál eru stærsti eini út-
gjaldaliður ríkisins hjá nánast öll-
um „velferðarríkjum“ heims,
verulega stærri en bæði heUbrigö-
ismál og menntamál. Útgjöld til
varnarmála era líka bæði heil-
brigðismál og menntamál. Útgjöld
til varnarmála eru líka feimnismál
og jafnvel hernaðarleyndarmál að
vissu marki. Það ætti nú að vera
orðinn margfrægur af endemum
allur þessi austur fjármuna tU
hemaðar eða „vamarmála“ hjá
þjóðum heims. „Velferðarríkin"
ganga þar á undan með góðu for-
dæmi og hafa alla tíð gert. Og þetta
er fjármagnað með sköttum. Ef við
íslendingar værum þátttakendur í
þeim darraðardansi með álíka
fjáraustri myndi shkt kosta okkur
nokkra tugi mihjarða íslenskra
króna árlega. Þessir milljarðatugir
myndu því væntanlega verða „bara
afgangs" einhvers staðar í fjár-
málaráðuneytinu. Eða hvað?
Matarskatturinn og aðrir
skattar
Svo er líka fleira sem vantar inn
í myndina þegar búið er að , jafna
tekjuskattshlutfahið til samræmis
við velferðarríkin". Og það er að
við íslendingar emm með verulega
hærri óbeina skatta en þau. Þannig
er nú heildarskattbyrðin á íslandi
álíka mikti, þó hún sé öðruvísi sam-
sett en hjá nágrannaþjóðunum.
Það mætti þá væntanlega lækka
óbeina skatta til samræmis við það
sem gerist hjá þeim. Mætti þá
kannski „leiðrétta" í leiðinni skatt-
lagningu á matvælum, og afnema
matarskattinn? Var verið að tala
um eitthvað svoleiðis? Nei, því mið-
ur. Það er verið að boða skatta-
hækkanir eða hallarekstur ríkisins
eha, þrátt fyrir allar skattahækk-
anir undanfarinna missera. Ráð-
herrarnir em ekki að tala um að
jafna lífskjör á íslandi.
Að jafna lífskjör
Fljótlegasta og einfaldasta leiðin
til þess að jafna lífskjör á íslandi
er nefntiega sú að leggja niður
matarskattinn. Þaö myndi gagnast
öllum íslendingum sem borða mat,
og bamafjölskyldum best. Og það
sem meira er að þeirri lífsgæða-
aukningu, sem af afnámi matar-
skattsins myndi leiða, væri jafnt
skipt núlli allra landsmanna. Ef
menn væru nú að tala um að breyta
skattkerfmu þannig að tekjuskatt-
ur, sem hinir tekjuháu borga meira
af, verði aukinn og matarskattur-
inn afnuminn, þá myndi hagsæld
aukast verulega og lífskjör jafnast
mtili landsmanna. Það er hægt með
jafnmikilli en breyttri skattbyrði.
En það er bara enginn vUji fyrir
shku í ríkisstjórninni, því miður.
Heldur er meiningin að nota
skattahækkunina eða aukinn rík-
ishalla í áframhaldandi bruðl og
vitleysu af ýmsum toga, aUt í nafni
„velferðar". Hættan er sú að fjár-
málaráðherra og forsætisráöherra
séu að gefast upp á að reka ríkis-
sjóð hallalausan. Ef svo er þá er
mikil vá fyrir dyrum og öllum
grundvelh kippt undan nýgerðum
kjarasamningum.
Velferðarkerfi fjórflokksins
En til hvers þarf þá aukna skatt-
heimtu eða aukinn hallarekstur
ríkisins? Jú, það þarf að fjármagna
„velferðarkerfi" gamla fjórflokks-
ins. TU dæmis þarf að feUa niður
söluskattinn hjá pólitískum mál-
gögnum svona nokkrum mánuðum
áður en fjármálaráðuneytið lætur
innsigla og loka hjá öðrum fyrir-
tækjum sem em í vanskUum. Það
má kaupa fyrir peningana arðvæn-
legt verktakafyrirtæki á Suður-
nesjum sem hefur verið byggt upp
með hörðum höndum af hugsjóna-
mönnum, á gmndvelli frjálsrar
samkeppni og eðlilegra viðskipta-
hátta. Svo þarf að borga lögfræð-
ingastóðinu milljónatugi fyrir þátt
sinn í sápuóperunni um íslenska
skipafélagið sem aldrei varð gjald-
þrota. Og svo þarf Húsnæðisstofn-
un að ríkisstyrkja eitthvað af ráð-
gjafarfyrirtækjum á höfuöborgar-
svæðinu af því að þau standa svo
tila, og eru rekin af flokksgæðing-
um. Svo er ríkið hæði að kaupa
banka og selja banka, og alltaf
verður að halla á ríkið í þessum
viðskiptum svo ýmsir aðilar í þessu
þjóðfélagi geti makað krókinn.
Já, lesandi góður. Það er dýrt ís-
lenska „velferðarkerflð" og furðu-
legt að menn skuli bara vtija „njóta
allrar velferðarinnar" en ekki
horga til þess þá skatta sem for-
ystumenn gamla fjórflokksins telja
eðltiegt.
Brynjólfur Jónsson
„Hvað ætla forsætisráðherra ogfjár-
málaráðherra að gera við alla þá Qár-
muni sem fara ættu til varnarmála á
Islandi ef við hefðum sama skattakerfi
og sama velferðarstig og nágranna-
þjóðirnar?“
Uppgjör heimspekings?
Hannes Gissurarson heimspeki-
lektor gerir mér þann sérstaka
heiður í Dagblaðskjallara á mánu-
daginn að húðskamma mig án þess
að nefna mig á nafn eða aðra þá
sem fá frá honum skeyti. Það sem
veldur að ég tel það heiður, sem
ókunnugir kynnu einurfgis að telja
vott um kunnáttuleysi lektorsins í
mannasiðum, er fordæmið. Hannes
hefur nýlega rakið svipuð vinnu-
brögð sem hælbítar MUtons Fried-
mans beittu þegar þeir vtidu sem
minnst gera úr málflutningi hans.
TUgangur þessara lína er þó ekki
að þakka Hannesi upphefðina, sem
ég hlýt að kalla oflof, heldur að
benda lesendum Dagblaðsins á að
í grein sinni tekur Hannes undir
fuUyrðingu sem verið hefur þunga-
miðjan í málflutningi okkar sem
aðhyUumst veiðUeyfasölu og telj-
um enga skyldu bera til að afhenda
útgerðarmönnum stóraukinn af-
rakstur fiskistofna og lagabóta án
þess að fuUt gjald komi fyrir. Ég fæ
ekki betur séð en að þessi viður-
kenning Hannesar jafngildi fuU-
kominni uppgjöf.
Uppgjöfin
Hannes skrifar: „Auðvitað njóta
útgerðarmenn þess að þeir hafa
einkaaðgang að gjöfitili auðUnd,
fiskistofnunum við landið (þ.e. ef
útgerðarmönnum er afhentur
kvótinn, innskot MM). Hins vegar
er torvelt að meta að hvaða leyti
arður fiskimanna er þeim sjálfum
að þakka og að hvaða leyti hann
KjaUannn
Markús Möller
hagfræðingur
má rekja til fiskimiðanna. Ef tU
vtil er það ekki rétt að útgerðar-
menn verðskuldi þann arð, sem
rekja má beint tU fiskimiðanna
(fremur en eigendur Nesjavalla
háhitann þar eða afkomendur auð-
manns arf eftir hann, svo að tvö
önnur dæmi séu tekin). En enginn
annar verðskuldar slíkan arð held-
ur, og þess vegna er eðltiegast að
leyfa þeim að njóta hans“
Aðalatriðið í þessum orðum er
að Hannes viðurkennir að enginn
íslendingur eigi öðrum fremur til-
kall til þess arðs sem skapast þegar
tekin verður upp skynsamleg
stjórnun á nýtingu fiskistofnanna.
Þetta hefur verið helsta bitbeinið í
þrætu Hannesar við mig og fleiri
hagfræðinga. Ég hef raunar haft
ákveðna fyrirvara á um tilkaUs-
leysið þar eð skip munu lækka í
verði meðan flotinn er að minnka
og nokkur hætta er á að laun á al-
mennum markaði lækki ef útgerð-
in eignast kvótann.
í aðalatriðum er þó hin nýja
greining Hannesar rétt og var tími
til kominn að hann sæi ljósið. Hitt
er svo nánast smekksatriði að það
sem enginn á vUl Hannes nota til
að dubba upp fámennan hóp með-
gjafarkapítalista, en þegar um er
að ræða fundið fé kann ég enga
reglu geðslegri en að skipta jafnt.
Um það atriði finnst mér í rauninni
eðlilegast að viðhafa þjóðarat-
kvæði. Fyrst fyrir Uggur vottorð
helsta hugmyndafræðings séreign-
arkvótans um að enginn eigi sér-
stakt tilkaU til fengsins efast ég
ekki um úrslitin.
Aðgreining arðs og launa
Einhvers staðar stendur að þeir
tah mest um Ólaf konung sem
hvorki hafi heyrt hann né séð.
Hannes Gissurarson hefur rómað
ágæti markaðsskipulags lengur og
í fleiri orðum en aðrir menn sem
ég þekki. Samt sem áður veit hann
ekki hvernig á að greina vinnulaun
dugnaðarforksins frá rentunni af
fiskistofnunum. Um þá aðgrein-
ingu sjá markaðsöflin, og hún er
sú sama hvort sem opinber stofnun
eða gæðingar Hannesar hirða and-
virðið af kvótasölunni.
Þegar kvótinn er seldur á mark-
aði bjóða menn í eftir þeim tilkostn-
aði sem þeir hafa af veiðunum.
Fiskifælan, sem týnir færinu, getur
lítið boðið, sá lakasti, sem fær, hef-
ur væntanlega rétt fyrir kostnaði
og lágmarkslaunum, en dugnaðar-
forkur, sem greiðir sama kvótaverð
og meðalskussinn, getur rekið sitt
fyrirtæki með prýðilegum hagnaði.
Verðskulduð laun afburðamanns-
ins fara sem sé eftir því hversu
miklu betur hann gerir en meðal-
skussinn.
Að stilla upp stórmennum
Hannes stiUir upp ýmsum stór-
mennum útgerðarsögunnar til að
fegra málstað sinn. Hann gefur í
skyn að ég og mínir líkar gerum
lítið úr afrekum slíkra manna og
gott ef ekki spottum minningu
þeirra. Bragðið er billegt og Hannes
feUur við fyrstu skoðun. Thor Jen-
sen, Tryggvi Ófeigsson, Einar Guð-
finnsson, Einar ÞorgUsson og Eld-
eyjar-Hjalti efnuðust ekki á forrétt-
indum, eða heldur Hannes því fram
að uppgangur þessara manna hafi
ekki verið verðskuldaður?
Þvert á móti höfðu aörir lands-
menn sömu tækifæri til að komast
í álnir. Það sem gerði muninn var
dugnaður og þrautseigja frum-
kvöðlanna. Þessar eigindir, sem
gera fátækum mönnum kleift að
rífa sig áfram til efna, verða reynd-
ar áUka verðmætar hvort heldur
veiðileyfi verða seld hæstbjóðend-
um eða gefin forréttindahópi til
frjálsrar ráðstöfunar. Það skiptir
efnUegan athafnamann ekki höfuð-
máU hvort hann kaupir veiðUeyfi
á uppboði eUegar af lénsherrum
Hannesar og HaUdórs, því mark-
aðsverðið verður svipað.
Ef nokkuð er eiga frumkvöðlarn-
ir hægari leik á uppboðinu, því þar
sitja þeir við sama borð og aðrir.
Ég geri þó tæplega ráð fyrir að það
skipti sköpum. Raunverulegir at-
hafnamenn þurfa ekki meðgjöf,
hvað sem Hannes kann að halda.
Það skiptir hins vegar aUan al-
menning verulegu máU hvort auð-
Undaarðurinn nýtist aUri þjóðinni
eUegar honum er dreift óverð-
skuldað til útvahnna.
Markús Möller
„Hannes viðurkennir að enginn Islend-
ingur eigi öðrum fremur tilkall til þess
arðs sem skapast þegar tekin verður
upp skynsamleg stjórnun á nýtingu
fiskistofna.“