Alþýðublaðið - 02.07.1968, Síða 6

I
Gestur Guöfi nnsson:
í íslenzku máli eru mörg fal-
leg örnefni. Eitt þeirra er Blá-
skógaheiði. Hvernig sem á því
stendur, virðist það smám sam
an vera að hverfa úr daglegu
tali. Það tel ég miður farið.
Ekki aðeins vegna 'þess, hvað
mér þykir örnefnið fallegt,
heldur líka af hinu, að ekkert
heiti hefur komið í staðinn,
sein nær yfir samsvarandi
landssvæði. Önnur nöfn hafa
miklu þrengri merkingu, ná
hvert um sig yfir takmarkaðra
svæði.
Bláskógaheiði mun kennd við
skógana norðan við Þingvalla-
vatn, sem sjálfsagt hafa náð
lengra upp í heiðina á fyrstu
öldum íslandsbyggðar en nú.
Við höfum ekki lakari heim-
ildarmann en Ara fróða um
markverðar upplýsingar- um
Bláskóga. En hann segir í ís-
lendingabók, að maður hafi
orðið „sekur um þræis morð
eða leysings, sá er land átti í
BIáskógum.“ „Land það varð
síÖnn allsherjarfé, en það lögðu
landsmenn til alþingis neyzlu.
Af því er þar almenning að
viða til alþingis í skógum og á
heiðum hagi til hrossahafnar.
Það sagði Úlfheðinn oss“, skrif
ar Ari.
Að jafnaði mun Bláskóga-
heiði . talin ná yfir heiðalönd-
in milli Þingvallasveitar og
Borgarfjarðardala, en ýmislegt
bendir þó til, að framan af öld
um hafi hún tekið til alls svæð
isins austur að Tindaskaga og
Hrafnabjörgum. Annars er af-
mörkun margra slíkra staða
óglögg og nokkuð á reiki. Hér
verður þó haldið sig við hina
þrengri merkingu örnefnisins
og eftirgreind takmörk heiðar ■
innar: Borgarfjarðardali að
vestan, Ok að norðan, Skjald-
breið og Gatfell að austan,
Kvígindisfell að sunnan.
Bláskógaheiði er fornt heiti,
að líkindum jafngamalt land-
náminu ög kemur fyrir á nokk
uð mörgum stöðum í íslend-
ingasögum og Sturlungu. Það
helzt í mæltu máli óslitið all-
ar götur fram á okkar daga,
en hefur verið á undanhaldi
um skeið, eins og áður segir.
Því til sönnunar má geta þess,
að Þorvaldur Thoroddsen vík-
ur að því í Ferðabók sinni.
Hann segir: ,,Heiðarnar fyrir
ofan dalina (þ.e. Borgarfjarð-
ardali) kalla sumir enn Blá-
skógaheiði. Beit er þar víða á-
gæt, og er mælt, að þingmenn
til forna hafi látið gæta hesta
sinna hingað og þangað á fjall
inu, meðan þeir voru á þingi“.
Það má ráða af orðalaginu „kalla
sumir enn Bláskógaheiði", að
ekki sé það lengur daglegt mál
í Borgarfjarðarhéraði. Ég
spurði nýlega gamlan Flókdæl-
ing um þetta, og kannaðist
hann við að hafa heyrt Blá-
in norður frá Þingvöllum.
Þeir, sem aka úr Lundar-
reykjadal til Þingvalla, Uxa-
hryggjaleið svokallaða, hafa
Bláskógaheiðina fyrir augum í
en ekki kann ég frekari skil
á því merkilega vatnakvik-
indi.
Þegar kemur austarlega á
Uxahryggi fer að sjást til Oks,

HRAFNABJÖRG. — Ljósm.: Páll Jónsson.
skógaheiði nefnda í ungdæmi
sínu, en taldi helzt, að nafnið
hefði þá verið notað um hraun
6 2. júíí 1968
VIÐ REYÐARVATN. — Ljósm.: Páll Jónsson.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ýmsum viðhorfum til beggja
handa. Til að byrja með er
Þverfell á vinstri hönd. Aust-
an undir því er allstórt stöðu-
vatn, Reyðarvatn, og sést í það
a.m.k. á einum stað á Uxa-
hryggjaleið. Þar þykjast veiði
menn vita af feitum og góð-
um fiski, þótt ekki sé hann
kannski með mör eins og sagt
var um frændur hans í Blá-
finnsvatni í Flókadal. í Reyð-
arvatni á Grímsá upptök sín.
í Skotmannstjörnurp norður
af Reyðarvatni var í eina tíð
mikil silungsveiði, að því er
sögur herma. Einu sinni sem
oftar var karl að dorga í tjörn
unum og fær gyllta spröku,
feita og fallega, á öngulinn, og
varð. fengnum feginn. Þar
tókst þó verr til en skyldi.
Spraka þessi var sem sé ham-
ingjufiskurinn í tjörnunum.
Hvarf þegar allur silungur úr
Skotmannstjörnum og hefur
ekkj sézt þar síðan.
Aftur á móti er lítilsháttar
veiði í Uxavatni, sem er smá-
vatn austar á heiðinni sunnan
vegarins. Gott ef þar sást ekki
líka vatnaselur einhvern tíma,
Þórisjökuls, Langjökuls og
fleiri fjalla. Lítið, strýtumynd
að fell ber í Okið. Það heitir
Fanntófell og eru ekki allir
sáttir við nafnið, finnst það
með ólíkindum. Rétt er að
vísu, að algengast mun að eign
arfallsendingin ,,ar“ fylgi orð-
inu tó í samsetningum og ætti
fellið samkvæmL því að heita
Fanntóarfeil. En hins eru líka
dæmi, að endingin falli brott
og er hvort tveggja jafnrétt,
og ekkert við það að athuga,
sbr. bæjanöfnin Tóarsel í Breið
dalshreppi og Tóveggur í Keldu
neshreppi.
Fanntófellið er móbergsfell,
ef undan er skilinn fjallskoll-
urinn, og ólíkt næsta nágranna
sínum Okinu, sem er grágrýtis-
dyngja. Fallegir berggangar
eru í því austanverðu og stuðla
myndun. Það er dálítið gróið
upp í hlíðarnar og tóar í fönn
inni í því, þegar svo ber und-
ir, og nafnið þess vegna ekki
alveg út í hölt. Þar vaxa a.m.k.
um 80 tegundir jurta, m.a.
0