Þjóðviljinn - 15.01.1955, Blaðsíða 7

*S?E5»
Laugardagur 15. janúar 1955 — ÞJÓÐVTLJINN — (7
v
Engin af söguhetjum Gamla
testamentisins er eins hugstæð
öllum almenningi og Nói gamli,
skipstjóri í flóðinu mikla. örk-
in hans og dýrin hafa verið
börnum hið kærasta leikfang
um aldaraðir. Það er saga
þessa guðhrædda og réttláta
manns sem André Obey skýrir
írá í leikriti sínu, allt frá því
að örkin stendur fullsmíðuð á
þurru landi unz hún lendir að
flóðinu loknu á nöktum tindi
Araratfjalls; þess er raunar
hvergi getið að Nói hafi drukk-
ið meira en góðu hófi gegndi,
þótt víðfrægt sé í söngvum og
sögu. Höfundurinn er í aðal-
atriðum trúr hinni ævafornu
sögn, og er þó lítill fornaldar-
bragur á Nóa sjónleiksins, hann
er hvorki bundinn stað né
stundu og sá drottinn sem hann
ræðir við í bróðernj og trúnaði
er ekki .Tahve, hinn harðlyndi
-og strangi guð Gyðinga hinna
fornu. Sögunni mun helzt ætl-
að að vera spegilmynd af
heiminum á okkar dögum, en
ekki er mér ljós meginhugsun
þessa leiks og næsta torvelt að
ráða táknmál skáldsins; en þar
liggur eflaust margur fiskur
undir steini. „Nói“ er vel samið
verk, hispurslaust og blátt á-
fram og' auðugt að kímni, og
áhrifamikinn skáldskap er þar
hægt að finna, einkum i lokin.
Og það er að sumu leyti nýstár-
legt verk fyrir okkar sjónum —
André Obey er eitt þeirra leik-
skálda Frakka sem freistað
hafa að ganga í berhögg við
raunsæisstefnuna og leggja inn
á nýjar brautir, Honum eru
möguleikar sviðsins efst í huga,
venjulegar samræður nægja
Jionum ekki, hann beitir mjög
eintölum og talkórum, þögulli
látbragðslist og bendingaleik;
og sjálfir málleysingjarnir, dýr
merkurinnar, eru veigamiklir
aðilar í sjónleik hans". Okkur
íslendingum er það augljós
gróði að kynnast sem flestum
stefnum leikritunar og sviðsetn-
ingar, læra að skilja það og
meta sem stefnir brautina fram.
Lár.us Pálsson er leikstjóri
og vinnur ótvíræðan sigur, hon-
um er auðsæilega ánægja að
því að starfa að þessu hug-
stæða viðfangsefni. Hlutverka-
skipunin er hafin yfir gagn-
rýni að mínu viti og allt sam-
starf hinna áhugasömu leikenda
með ágætum, sýningin sam-
stillt og lifandi heild. Glögg
heildarsýn leikstjórans birtist
hvarvetna, hann beitir ljósum,
hljóðum og sviðbúnaði af mik-
illi hugkvæmni, skipar leikend-
um í hópa á sviðinu með næmu
auga listamannsins, og er nægi-
legt að benda á einstök atriði,
litrík, áhrifamikil og sterk —
'flóðið hefst, sólin myrkvast og
reiði Drottins lýstur hið syndum
spillta mannkyn; sólin brýzt
fram á ný éftir steypiregn og
storma í fjörutíu dægur; Nói
kveður niður uppreisn fjöl-
skyldu sinnar og dúfan kemur
aftur með olíuviðarlauf í nefi;
og loks það atriðið sem síðast
er og tilkomumest: Synir Nóa
skilja við föður sinn og stefnir
hver í sína átt til að nema
lönd og álfur, en hinn marg-
hrjáði maður stendur einn eftir
á fjallsgnýpunni, fórnar höndum
til himins og talar við Drott-
in, sættist við allt og alla að
lokum.
Nói er í öllu þungamiðja
leiksins, stórt og margslungið
hlutverk og við hæfi mikilla
leikara; hér er Brynjólfur Jó-
hannesson sjálfkjörinn, og rétt-
ur maður á réttum stað. Hann
leikur á marga strengi listar
sinnar, beitir jöfnum höndum
ákafa og viðkvæmni, djúpri al-
vöru og ósvikinni kímni, þrótti
og lagni; i mdðförum hans er
Nói traustur bóndi, íslenzkur
og alþjóðlegur í senn, réttsýnn
og vandaður, hugrakkur og
harðfengur, glaðlyndur og
spaugsamur og hefur ráð undir
hverju rifi. Ágæta vel lýsir
Brynjólfur skilyrðisláusri hlýðni
Nóa, auðmýkt og bjargfastri
trú á Drottin, við hljótum að
finna til með gamla manninum
í raunum hans, gleðjast með
honum yfir sigrum hans. Það
er sagt að Nói sé 133 hlutverk-
Leikfélag Beykjavíkur
ið sem Brynjólfur leikur hjá
Leikfélagi Keykjavíkur, og mun
ekki of mæl.t að hann skipi
virðulegt rúm í þeirri miklu og
glæsilegu fylkingu,
Eini arkarbúinn sem veru-
lega kveður að auk Nóa er
Kam, hinn þeldökki sonur í
miðið, og er um ílest and-
stæða föður síns, maður guð-
laus og trúir engu sem hann
getur ekki þreifað á, herskár
og þrætugjarn og ekki skap-
fellilegur; hörð barátta þeirra
feðga er eitt aílmesta atriðið í
leiknum. Jón Sigurbjörnsson er
í öllu hlutverkinu trúr, gervi-
eftir
André Obey
Leikstjóri:
Lárus Pálsson
Naómí og Kam (Hóimfríð-
ur Pálsdóttir og Jón Sigur-
björnsson).
legur maður, geðríkur og að-
sópsmikill, og skemmtilega
afrískur i útliti. Jón hefur
aldrei leikið betur en að þessu
Björninn heilsar upp á syni Nóa og konur peirra.
sinni og er .ánægjulegt að sjá
hversu góðu valdi leikarinn hef-
ur náð yfir hljómmikilli rödd
sinni, svipbrigðum og hreyfing-
um. Einar Þ. Einarsson er líka
myndarlegur í gerfi Sems, elzta
sonarins, en framsögnin ekki
eins skýr og þróttmikil og Jóns,
hann er traustur maður og ró-
lyndur eins og hann á að vera.
Steindór Hjörleifsson er Jafet,
yngstur þeirra bræðra, hæfilega
ungæðislegur í sjón og raun, for-
vitinn sem unglingum er titt, og
hinn geðfelldasti piltur. Þá er
Hólmfríður Pálsdóttir sköruleg
Naómí, kona Kams, Sigríður
Hagalín geðfelld og lagleg Sella,
kona Sems, og Anna S‘tína
Þórarinsdóttir kornung og
barnslega saklaus og blíð sem
Ada, kona Jafets. — Þeir bræð-
ur og konur þeirra verða ætt-
feður mannflokkanna þriggja í
hinum gamla heimi og mætti út-
lit þeirra bera þess greinileg
merki; en Sem er ekki semízk-
ur ásýndum, Naómí ber eng-
in einkenni hins svarta kyn-
stofns og svo mætti lengur
telja. Og ekki kann ég við að
hár hinna ágætu kvenna skuli
skrýft samkvæmt nýjustu tízku
— en allt eru þetta í rauninni
smámunir einir.
Konu Nóa leikur Emilía Jón-
asdóttir, en kona þessi er mjög
einföld sál og botnar sjaldan
neitt í neinu og dregur auðvitað
taum barna sinna. Sérstæða
persónu tekst Emilíu ekki að
skapa, en hún er mjög við-
felldin að vanda og mörg til-
svör hennar hnittileg og fynd-
in. Þorsteinn Ö. Stephensen er
maðurinn, það er hinn óhugnan-
legi fulltrúi hins gerspillta
Nói og kona ha?is (Brynj-
ólfur Jóhannesson og Em-
ilía Jónasdóltir).
mannkyns sem Drottinn afmáir
af jörðinni;-leikur Þorsteins er
öruggur og afii gæddur, svo
<•>-
Yfirlýsing frá Nýfa mynd-
Nýlega birtíst í dagblöðum
bæjarins tilkynning frá Fé-
lagi íslenzkra myndlistar-
manna um væntanlega þátt-
töku Islendinga í norrænni
listsýningu í Róm, og hyggst
félagið eitt saman að hafa
alla forgöngu í málinu fyrir
íslands hönd.
Vegna tilkynningar þessar-
ar, óskar félag okkar að taka
fram það, sem hér fer á eftir:
I öllum hinum norðurlönd-
unum starfa mörg lista-
mannafélög og hefur ekkert
einstakt félag forgöngu í mál-
um eins og þessu, heldur
nefndir, sem kosnar eru af
listamannastéttínni í heild.
Hér starfa nú þrjú félög
myudlistarmanna, en eitt fé-
lagið hefur enn haldið þeim
forréttindum að hafa umboð
fyrir Norræna listbandalagið,
og stafar það frá þeim tíma,
er það var eina félagið. Þeg-
ar um er að ræða þátttöku
íslenzku þjóðarinnar í sýning-
um erlendis virðist það aug-
ljóst mál, að listamannastétt-
in öll verði að standa að baki
- -■"•’rrræ
slíkri þátttöku cg að réttur
allra listamanna sé jafn livar
í félagi sem þeir eru.
Hið háa Alþingi hefur sam-
þykkt að styrkja sýningu
þessa af slíkri rausn, að ís-
lenzkir listamenn hafa aldrei
fyrr háft jafn runian fjárhag
til að vanda sem bezt til sýn-
ingar eins og nú, og er allri
stéttinni skylt að þakka þá
vinsexnd og skilning, sem það
hefur sýnt þessu máli. Og til
að styðja að góðri samvinnu
listamanna hefur Alþingi sett
það skilyrði fyrir fjárveiting-
unni, að öll listamannafélögin
vinni saman. Samþykkt Al-
þingis er svo hljóðandi:
„Vegna þátttöku íslenzkra
myndlistarmanna í samnor-
rænni listsýningu í Róm. Und-
irbúning og tilhögun á þátt-
töku þeirra í sýningunni skal
ákveða með samþykki Mennta
málaráðuneytisins kr. 100.
000,00 enda annist 2 fulltrú-
ar Félags íslenzkra mynd-
listarmanna, 2 fulltrúar Nýja
myndlistarfélagsins og 1 full-
trúi félagsins Óháðír lista-
ekki sé fastar kveðið að orði.
Loks láta dýrin talsvert að sér
kveða — björninn, ljónið, apinn,
kýrin og tígrisdýrið; þau eru
hænd að Nóa húsbónda sínum
og finna jafnan á sér ef eitt-
hvað er í aðsigi, illt eða gott.
Leikendumir eru búnír
skemmtilegum gerfum og tekst
furðuvel að gefa hverju dýri
sinn sérstæða svip, en þessi
leika: Árni Tryggvason, E'inar
Ingi Sigurðsson, Byrgir Brynj-
ólfsson, Nína Sveinsdóttir og
Jóhann Pálsson. —Tómas Guð-
mundsson sneri leiknum á góða
íslenzku.
Frumsýning var á miðviku-
dagskvöld og leiknum prýðilega
tekið, leikurum og leikstjóra ó-
spart klappað lof í lófa. Og um
leið var minnzt leikafmæ.lis
Brjmjólfs Jóhannessonar, en i
haust voru þrjótíu ár liðin frá
því hann lék í Iðnó í fyrsta
sinn. Þegar tjaldið var dregið
frá i upphafi leiks og Nói birt-
ist á sviðinu kvað við dynjandi
lófaklapp í salnum, en í leiksiok
náði fögnuður leikgesta há-
marki og allt ætlaði um koll
að keyra. Lárus Sigurbjörnsson,
Valur Gislason, Lárus Pálsson
og Þorsteinn Ö. Stephensen
þökkuðu hinum ágæta lista-
manni mörg og mikil og vel
unnin störf, færðu honum
fagrar blómagjgfir, mæltu til
hans hjartnæm orð og hlý og
óskuðu allra heilla; loks var
leikarinn umkringdur stærra
og fegurra, blómahafi en áður
hefur sézt á hinu sögufræga
sviði. — Hér eru ekki föng á
að rekja langan og glæsilegan
leikferil Brynjólfs Jóhannesson-
ar, né telja einstök áfrek hans
og meta, en hann hefur jafn-
an staðið í fi'emstu röð ís-
lenzkra leikara, enginn er hon-
um vinsælli og þjóðlegri; ég
vil í nafni fjölmargra leikgesta
fyrr og síðar þakka honum
snjalla list og ótaldar gleði-
stundir, og óska 'honum og ís-
lenzkri leiklist gæfu og geng-
is á ókomnum árurri.
Á. Hj.
menn myndaval ,og aorar
framkvæmdir."
En í stað þess að t.aka
þessu höfðinglega tilboði lief-
ur Félag íslenzkra myndiist-
armanna nú útilokað sam-
vinnu við hin listamannafé-
lögin tvö með því að kjósa
sýningarnefnd einsamalt og
heimta einræði í þessu máli í
skjóli forréttinda þeirra, sem
áður var minnst, og þar með
svipt öll listamannafélögin
áðurnefndri fjárveitingu.
Þar sem liér er ber’e.ra
gengið á siðferðilegan rétt
okkar og auk þess gengiö á
snið við samþykkt Alþingis
um samvinnu listamannafé-
laganna, munum við ekki taka
þátt í þessari sýningu nerna
samkomulag náist í tæka tið
milli. félaganna um undifbún-
ing sýningarinnar og sýning-
arnefnd sé skipuð samkvæmt
fyrirmælum Alþingis.
Reykjavík, 14. janúar 1955
Nýja myndlistarfélagið.
Ásgrímur Jónsson,
Jóhann Briein,
Jón Engilberts,
Jón Þorleifsson,
Karen Agnete Þórarinsson,
Sveinn Þórarinsson.
(Atli.: Jón Stefánss. erlendis)