Þjóðviljinn - 18.01.1957, Blaðsíða 7

Föstudagur 18. janúar
Nærmynd af Keópspýramídanum, en hann var reistur í einskonar atvinnuhótor-
vinnu til að halda lífi í fellahunum.
EQyPTALftND
hið elzta af mennigarríkjum
Heródót, hinn elzti og
jafnfrœmt hinn bezti
af ferðasöguhöfund-
um, sem kallaður hefur
verið .faðir sagnfrœðinn-
ar“, upphafsmaður landa-
frœði, landmælingafrœði
og mannfræði, hefur skrif-
að ágœta lýsingu á Egypta-
' landi, en þar ferðaðist hann
‘ fyrir 2400 árum. Þetta er
.frásaga, sem allir ættu að
' lesa, því þessi Forngrikki
sagði betur frá en nokkrum
; hefur tekizt síðan. Hann
var uppi á dögum Períkles-
' ár, og hann las úr bók sinni
' upphátt fyrir Aþeninga ár-
' ið 445 f Kr
í beirri gráu forneskju, er
Heródót var þama á ferð, var
Egyptaland ævafornt ríki og
menning þess rótgróin, föst í
sniðum og greypt i hið sama
mót fyrir þúsundum ára. Það
var íorn hámenning, sem hann
hitti þar fyrir. Ef til vill var
þetta það fyrsta þjóðfélag þar
sem stéttaskiptingu hafði ver-
ið komið á, en svo langt ér
síðan, að ekki hefur tekizt að
grafast fyrir um uppruna
hennar, og ekki við annað að
styðjast við ágizkanir Platon
áleit, að þjóðfélag Egypta
hefði verið í sömu skorðum í
10.000 ár.
Fornleifarannsókmr sem gerð-
ar voru í lok síðustu aldar,
færðu á það sönnur, að menn-
ingin í dalnum væri ævagöm-
ul, og að komið hefði verið
á föstu þjóðskipulagi áður en
konungar hófust til valda, og
að stéttaskipting hefði verið
í þjóðfélagi þessu, og verðlags-
breytingar, auðsöfnun, at-
. vinnuleysi, og ekki sízt það
sem merkilegast er. samvinna
um ýmsar margbrotnar og
vandasamar framkvæmdir.
Það voru hin sérstæðu nátt-
úruskilyrði í Nílardalnum, sem
ollu þessari þjóðfélagsþróun.
Þessi langi og mjói dalur, sem
nær frá Asvan við efstu flúð-
ir Nílar og niður að óshólmum
hennar, er ákaflega frjósam-
ur. Það er alkunna, að áin
flæðir yfir þennan dal á
hverju ári og situr vatnið á
. landmu frá júni tii október og
ber á það dökka leðju sem er
ágætur áburður. Það mundi
aldrei hafa tekizt nema með
samhjálp og samvinnu að hag-
' nýta þennan áburð með vatns-
miðiun um allt það svæði, sem
ræktað er. Áin er tengiliður
milli allra íbúa dalsins, sam-
eiginlega hafa menn hagnýtt
■ sér allar umbætur og nýung-
ar, tekið í sameiningu við
fornum erfðavenjum og nýrri
tízku,
HIN FEITU OG
MÖGRU ÁR
Auk þess er landið einangr-
að frá öðrum byggðum lönd-
um. í vestri tekur við eyði-
mörkin Sahara, í austri eyði-
merkur Arabíu, í suðurátt hið
veglausa land Núbía, en haí-
ið í norðurátt. Landið hefur
oft verið ofsetið Frjósemin er
ekki jöfn frá ári til árs, stund-
um koma mörg ár í röð í lík-
ingu við hinar mögru kýr
Faraós, stundum í líkingu við
hinar feitu. Fræðimenn hafa
sýnt frain á það, að hallæri
og off jölgun fólksins í þess-
um þrönga dal, þar sem eng-
in leið var að komast burt,
hafi valdið stéttaskiptingunni.
„Fyrst að verðið á kominu
hefur farið eftir gangverði
uppskerunnar af hinu vand-
ræktaða landi, — mældu í
vinnustundum t. d — þá hljóta
hinir betur settu að hafa grætt
á hinum sem verri aðstöðu
höfðu“. Þegar versnaði í ári,
hlutu þeir, sem ekkert áttu,
að selja vinnu sína heldur en
að svelta. Egypzkí bóndinn,
fellahinn, sem lifir í ánauð í
þessu ofurfrjósama landi, hef-
ur búið við hin sömu kjör í
þúsundir ára; löngu áður en
pýramídarnir voru reistir var
aðstaða hans áþekk því sem
nú er, og eins var á þeim tíma
er Móses íeiddi þjóð sina út
úr Egyptalandi til hins fyrir-
heitna lands.
Af þessu þröngbýli, sem um
aldir hefur þjakað íbúana
í dalnum, leiddi snemma ýms-
ar umbætur í búnaðarháttum.
Engin leið var að flytja úr
landi, og þessvegna varð að
auka ræktunina eftii föngum
með síendurbættri tækni. Það
kostaði ekki litla fyrirhöfn að
hagnýta auðæfin. sem áin
Veitir i landið. Ef nokkur von
á að vera um að vatnið nái
út yfir allt ræktarlapdið, verð-
ur að veita þvi i skurði og
græfrur, og til þess að tak-
ast megi að vökva akra þá
sem efst liggja. verður að
byggja stíflur og koma fyrir
dælum. Samvinria og samhjálp
og sameiginleg stjórn var ætíð
nauðsynlegt, því að varðveita
þurfti og endurnýja margbreytt
kerfi af mannvirkjum.
★----
RITLISTIN OLLI
STÉTTAMUN
Enginn veit hvemig þessi
þróun hefur farið fram upp-
haflega, en hún var komin á
hátt stig löngu áður en pýra-
mídarnir voru reistir. Um það
má 'esa í áletrunum frá þess-
um tíma. Egyptaland var þá
orðið menningarland, ein rík-
isheild og þjóðfélagið skiptist
í stéttir.
Egypzka myndletrið mun
hafa verið fundið upp fyrir
um 6000 árum. Enginn veit
eftir hvaða ieiðum myndir
breyttust í orð og hugtök, en
þó er ekki alit ókunnugt um
1957 — ÞJÓÐVILJINN — (7
það. Öll tákniri hafa upphaf-
lega verið myndir Skriftin
gerði , orðið ævarandi, lögin
varanleg, hún var minninu
stuðningur. Hún var ríkis-
rekstrinum hjarta og sái, yfir-
stéttinni styrkur til valda. Nú
er öllum þjóðum stjórnað með
skriffinnsku. Ln í Egyptalandi,
þar sem menn lærðu fyrst að
skrifa, kom fyrst ‘fram. yfir-
stétt.
Og skriftarkunnáttan varð
upphaf stéttaskiptingarinnar.
Egypzka letrið var svo tor-
lært, að almenningi var. ekki
kleift að komast niður í því,
þessvegna varð það einkaeign
yfirstéttarinnar.
,,Sjá, engin er sú stétt, að
ekki sé henni stjórnað**, seg-
ir hinn egypzki spekingur
Duant við son sinri Pepi.
„En yfir skrifaranum ræð-
ur enginn. Hann er iaus.
undan oki stritsins, undan
þreytunni, en hinn. sem ó-
skrifandi er. er rekinn á-
frarn eins og asninn undir
þungum böggum. Og það er
skrifarinn, sem rekur hann
áfram“.
Skrifarar Egyptalands voru
yfirstétt landsins eins og
mandarínamir í Kína. Þeir
voru embættismenn landsins
og höfðu á hendi hinn marg-
brotna ríkisrekstur. í forn-
egypzku kvæði er talað um
iðnaðarmennina með óvirð-
ingu, hina ,,daunillu“ skósmi.ði
og sútara. Það var mikill
stéttarmunur á skrifandl
manni og óskrifandi. Hver
maður sem lærði að skrifa,
var þegar kominn i hina ráð-
andi stétt, hverrar ættar sem
hann annars var.
Fornfræði Egyptalands er ný
vísindagrein Það var ekki fyrr
en Napóleon fór herferðina
þangað, að byrjað vai að rann-
saka menningu þessa furðu-
lega ríkis. Sá sem fann lykil-
inn að myndletrinu, hét
Champollion. Hann réð letrið
á hinum svokallaða Rósettu-
steini. Síðan hefur verið unn-
ið að ótal uppgröftum og svo
ævintýraleg mergð af gripum
komið upp. að það mun taka
fræðimenn margar aldir að
rannsaka það til hlítar.
Það er álitið að egypzk
menning hafi staðið í 8000 ár
fyrir upphaf tímatals vors, eða
í 10.000 ár alls. Enginn veit
hvenær þar var fyrst stofnað
ríki. Lengi voru þau tvö, Suð-
urríkið og Norðurríkið. Um
3400 f.Kr. voru ríki þessi sam-
einuð, það gerði Menes kon-
ungur. Gröf hans í Efra-Eg-
yptalandi hefur varðveitzt og
meðal Egyptalandskonunga
hefur hann nafngiftina „sam-
einandi tveggja landa“.
★-----
FÆGÐÚ PÝRA-
MÍDARNIR
Tímabilið frá sameiningunni
til sjöttu aldar f.Kr., um þús-
und ár, er kallað gamla ríkið.
Á þvi tímabili voru pýramíd-
arnir reistir, hinir fyrstu á
dögum hinnar þriðju konungs-
ættar, sem Zosu konungur
stofnaði, en forsætisráðherra
hans og byggingameistari hét
Imhotep, og er hann frægur
í sögu Egypta sem spekingur,
læknir og verndari skrifar-
anna.
Grikkinn Philo sem skrif-
Framhald á 9. síðu.

/!íii:í5giSHKr<i!iíSsniMr„'ikiíTf'i«lRm£rrrri#ti?,^si”TsS^iiá
í^TfíWi’.-/iiífí*áí;i;!5(?,;s<sié-“:vf4®T(iiiS-íiraiTaíM5tí;rii4:;SiTriT
í/t.^0é!j;fíír5Lo’XT;!i;!í)Sré31-^írJLTgf»;t;m/í(DTS«,,,^;|:T}Hiéf!S
sí£í :ríifTmriiis4ií.í sr.hhTibfi=iíí*+Sc«í ®i;ss;,hLWjí} aai: Kmfre£.iíi
Rosette-steinninn, sem varð lykillinn aJð egypzka
myndletrínu.