Þjóðviljinn - 19.04.1973, Page 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 19. aprll 1973.
Fimmtudagur 19. april 1973. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Steinbjörn B. Jacobsen:
Havfuglur og
havið
Frá teimum ctógum sum barn
meg minnist
havfugl og hav
hansara lidna skap
líkleika við havið.
Hvífnn morgun sum barn
óendaligt hav, óskiljandi
havsins ævigt verandi skap
markið við markleysum skifti.
Og vetrarmorgun
himmal og hav
goysandi eind
móti havfugli.
Rlkin kom tú
gorrandi
stivur var vongur
syngjandi
stundum kavandi
tó hábærsligt
móti hvitari strond.
Summarmorgun
eitt við havið
vetrarmorgun
egin eind.
Men altið var tú
ein livandi vera
sjónarings burður
havmynd.
Guðrið Helmsdal Nielsen:
Náttargrátur
Heimlandsins aldubrot
við heystvindi
berast mær i hesum fremmanda landi —
finna i kvirru, svctrtu heystnátt
gjgígnum tigandi fremmant urtagarðsgras
veg til glugga min,
sum eg læt upp
langtandi móti tógnarinnar tónaflóð.
Og við stjtfrnu mini spinni eg
tann gylta tráðin,
ið leiðir meg til duldarfullar tónahallir.
Ein darrandi strongur hoyrist
1 mjúkum svcfrtum hválvi,
har litir og tónar ferðast
millum hvitar og kaldar súlur.
Ókendar eru tær mær
hesar hábærsligu súlur,
ið tigandi lýsa álvarsfullar móti mær.
Og hesin grátur — hesin náttargrátur?
Hann syngur i minninum
sum nýskotin tfrv —
hesin barnagrátur,
men so kámur av árum.
Tin heiti livsgrátur er tað
i hesum deyðans hjzfli,
har vindar jagstra falna leyvið,
sum trýstir seg mót bleikum súlnaholdi,
kyssir við roðandi eldtungum
ævinleikans stirðnaðu varrar.
Hinn 27. þ.m. hefst í
Norræna húsinu í Reykja-
vik færeysk menningar-
vika og stendur til 2. maí.
Þar verða sýningar á fær-
eyskri myndlist, heimilis-
iðnum og bókum. Fluttir
verða fyrirlestrar um fær-
eysk efni, svo sem bók-
menntir eldri og yngri,
náttútu og jarðfræði Fær-
eyja, samband færeyskrar
og íslenzkrar tungu, fær-
eysk stjórnmál, tengsl faer-
eyskra og íslenzkra fiski-
manna, um þjóðmenningu,
þjóðtrú og þjóðhætti í
Færeyjum o.s.frv. Sýndar
verða kvikmyndir frá Fær-
eyjum, haldið bókmennta-
kvöld, þar sem færeyskir
rithöfundar lesa úr verkum
sínum.
I sambandi við menn-
ingarvikuna hefur verið
boðið til Islands álitlegum
hópi kunnra Færeyinga,
þeirra á meðal eru ungir
málarar, skáldin Karsten
Hoydal, Jens Pauli Heine-
sen, Guðrið Helmsdal Niel-
sen, Steinbjörn B. Jacobsen
og Oskar Hermansson. Þá
eru í hópnum Erlendur
Patursson, lögþingsmaður,
Johan Hendrik Winther-
Poulsen, kennari við Fróð-
skaparsetrið, Árni Thor-
steinsson, þjóðháttaf ræð-
ingur, Jóhannes av Skarði,
sem hefur reyndar dvalizt
hérlendis í vetur við fræði-
störf, og efalaust einhverjir
fleiri en við kunnum að
telja.
Menntamálaráðuneyti
íslands hefur veitt fjár-
hagslegan stuðning til
þessara færeysk-íslenzku
menningarskipta og Færey-
ingafélagið margvíslegan
stuðning við undirbúning
William Heinesen:
FÆREYSK
vikunnar og framkvæmd.
Óhætt má fullyrða, að
engin þjóð njóti á islandi
virðíngar og vinsælda til
jafns við Færeyinga, enda
standa þeir Islendingum
næst allra þjóða, og hafa
sýnt með áþreifanlegum
hætti, sem ekki gleymist,
að þar eigum við drengi
góða að grönnum.
Þjóðviljinn fagnar því,
að Norræna húsið skuli
hafa efnt til þessara vina
funda nú með vordögum oc
vill hér á opnunni veita les
endum sínum ofurlítil for
kynni af verkum sumre
þeirra færeysku lista
manna, sem í næstu viki
sækja okkur heim.
Einar Bragi, rithöfundur,
hefur valið fyrir okkur
efnið, en hann var einn af
hvatamönnum þess, að
færeyska vikan yrði haldin.
LST
Janus Kamban: Fiskimaöur
Ingálvur av Reyni: Stúlka
1 Færeyjum búa aðeins liðlega
35 þúsund manns, og Færeyingar
eru þvi ein hin minnsta þjóð ver-
aldar. Það er von að gestir af
öðrum löndum komnir séu
nokkuð vantrúaðir þegar þeir
heyra sagt að þetta þjóðarkrili
hafi skapað fullgild listaverk.
Liklega munu þeir hugsa sem svo
að varla geti þar verið um annað
að ræða en hagleiksverk heim-
alninga sem hampað sé af góð-
fúsum, en litilþægum lands-
mönnum.
Listaverk Færeyinga eru þó
ekkert sm.áræði að vöxtum, og
gesturinn þarf eigi heldur að
kviða þvi að kostir þeirra valdi
honum vonbrigðum. Sýning fær-
eyskra málverka og höggmynda
sem haldin var i Kaupmannahöfn
og ýmsum dönskum bæjum á
vegum danska rikisins árið 1955,
var hvarvetna talin til meiri
háttar viðburða og um hana
fjallað af áhuga I blöðum og tima-
ritum.
Hér á eftir verður vikið fáum
oröum aö þessari færeysku list.
Hún er með nokkrum hætti hlið-
stæða færeyskra nútiðarbók-
mennta. En sá er munur á að bók-
menntirnar standa föstum rótum
á grundvelli sögu og tungumáls,
en myndlistina skortir aö mestu
leyti undirstöðu þjóðlegrar arf-
leifðar.
A útskornum þiljum úr kór-
veggjum gamalla timburkirkna
má sjá menjar um fagran fær-
eyskan listiðnað — og er þessi út-
skurður raunar eina skrautið i
hinum fátæklegu kirkjum frá
timabilinu eftir siðaskipti. Leifar
fornrar færeyskrar kirkjulistar
voru til 1774 geymdar i ólafs-
kirkjunni i Kirkjubæ, sem er
rómönsk blágrýtisbygging frá
öndverðum miðöldum. Þar var
meðal annars skriftastóll frá þvi
um 1300 og útskornar stólbrikur
meö lágmyndum af postulunum
— glæsilegar menjar frá þeim
tima er Færeyjar vor sérstakt
biskupsdæmi sem laut erki-
stólnum i Niðarósi. Frá sama
timabili eru einnig rústir hinnar
gotnesku dómkirkju i Kirkjubæ.
Frá siöustu timum eru frum-
stæðar skurðmyndir i Skála-
vikurkirkju á Sandey. Tróndur á
Tröð, sem jafnframt var einn
bezti kvæðamaður eyjanna, skar
myndir þessar i rekavið til að pr-
ýða þorpskirkjuna sina. Hann var
uppi 1846-1933. A Sandey bjó
einnig Diörikur I Kárastofu (1802-
65) i sérvitringur og þjóösagna -
hetja, sem einkum fékkst við
silungsveiðar og fugladráp og
málaði litlar skreytimyndir með
nokkurs konar gouache-aðferð,
Hann málaði einvörðungu fugla,
og eru flestir þeirra furðuskepnur
miklar sem hann kallar „mána-
dúfur”.
Þegar sleppir þvi sem nú hefur
verið talið, eru nálega öll lista-
verk Færeyinga gerð S þessari
öld. Fyrstu færeysku landslags-
málararnir voru Niels Kruse
(1871-1952) og yngri samtiðar-
maður hans Joen Waagstein.
Kruse bjó mestan hluta ævi
sinnar i litilli sérkennilegri fjalla-
byggð sem Eiði nefnist. Þaðan
eru allar myndir hans. Þær bera
vitni um hljóðláta ást á náttúr-
unni og sýna birtu breytilegra
árstiða yfir f jöllum og sæ. Svipað
er að segja um Waagstein, sem
einnig er ágætur sönglagasmiður.
Næst verða fyrir okkur Jakob
Olsen og Sigmundur Petersen,
báðir fæddir kringum aldamótin.
Sá fyrrnefndi hefur um langt
skeið verið dugmikill teiknari og
málari. Sigmundur Petersen er
mikilvirkasti málari Færeyja.
Hann er veiðimaður og flökku-
sveinn og hefur lengst ævi sinnar
verið á einlægum feröalögum
milli eyjanna.
Allir þessir málarar og drátt-
listarmenn sem nú hafa verið
nefndir, eru hálfgildings leik-
menn i listinni, þvi enginn þeirra
hefur brotiðallar brýr að baki sér
og lagt allt i sölurnar fyrir list
sina. Fyrsti færeyski málarinn
sem vogaði að róa út á sextugt
djúp listarinnar, var Sámal J.
Mikines (f. 1906). Með honum
hefst i raun réttri saga fær-
eyskrar myndlistar. Hann er
málari af heilum hug, og ævi hans
varð snemma jakobsglima á leik-
vangi listanna.
Mikines ber nafn heimaeyjar
sinnar, sem er litil útey vestust
allra Færeyja, fögur en sæbrött.
Þaðan eru nálega allar landslags-
og þjóðlifsmyndir hans. Mikines
hefur verið kallaöur helgimálari
— og er það rétt að þvi leyti að til-
finningar hans sveiflast milli
uggsog vonar: stundum hafa efa-
semdirog þunglyndi yfirhöndina,
en fyrr en varir kveikir vonin sitt
hrifningarljós. Myndin frá hinu
„dökka” timabili Mikiness á
fjórða tug aldarinnar minna á út-
farar- og iðrunarsálma, passiu-
tónlist i litum, jafnt landslags-
sem mannamyndir hans. Enginn
færeyskur málari — og liklega
fáirmálarar.þótt viðar væri leitað
— hafa lýst sorg og örvæntingu
svo sterkum rómi sem Mikines i
myndum sinum af svartklæddum
ekkjum og syrgjandi lifendum.
En þótt segja megi að Mikines sé
trúhneigður i \ iðtækri merkingu
þess orðs, þá birtist trúhneigð
hans eigi sem játning neinnar til-
tekinnar trúarstefnu, hún er öllu
heldur heiðin og frumstæð og
birtist i mörgum nýrri myndum
hans sem nokkurs konar sól-
dýrkun.
Ingálvur av Reyni er liðugum
áratug yngri en Mikines. Hann
lætur litina tala i oliumálverkum
sinum, og þar er ekki talað neitt
tæpitungumál. Myndefni hans eru
hversdagsleg og yfirlætislaus. Oft
málar hann húsin i ættbæ sinum
Þórshöfn, landslag i umhverfi
bæjarins eða hluti innanhúss,
stöku sinnum andlitsmyndir
manna. En þessir hversdagslegu
hlutir birtast á myndum hans eins
og hrifningarsýnir.
Ólikur öllum öðrum er Stefan
Danielsen, þritugur málari frá
Nólsey. t myndum hans
sameinast innilegt raunsæi og
óskeikul listamannssjón sem ætið
fullnægir kröfum sannrar listar.
Stefan Danielsen er algerlega
sjálfmenntaður. Hann lét fyrst til
sin taka fyrir fáum árum og hefur
ekki brugðizt þeim björtu vonum
sem þá voru við hann tengdar.
1 flokki núlifandi listamanna
færeyskra eru þrjár konur.
Birgitta Jóhannesen er fædd i
Vestmanna. Hún hefur einkum
málað vatnslitamyndir, fingerðar
og fágaðar. Elinborg Lutzen frá
Klakksvik hefur teiknað fjölda
ævintýramynda sem bera vitni
um mjög frumlegt imyndunarafl.
Frida i Grótinum, sem einnig er
Klakksvikingur, hefur brugðið
upp skýrum og sönnum myndum
frá daglegu lifi i litlum verzlunar-
og fiskimannabæ, en siðar hefur
hún lagt á nýjar brautir og stil-
færir myndir sinar á sérstæðan
hátt.
Fjórða konan i flokki málara
var Ruth Smith (1913-1958), sem
átti heima i Vogi. Myndir hennar
eru mjög djarflegar, stillinn ör-
uggur, en með dálitiö hrjúfum
blæ. Hún var ásamt Mikines talin
ágætasti málari Færeyja, og dauði
hennar, langt fyrir aldur fram,
var færeyskri myndlist tilfinnan-
legt tjón.
Eini Færeyingur sem lagt hefur
Framhald á 23. siðu.
^ SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA
Sumarkveðja
Samvinnufélögin árna ölium
landsmönnum heilla meö nýju
sumri og alveg sérstaklega því
ágæta fólki, sem nýlega hefur
sætt þungum búsifjum. Siðast-
liðinn vetur gerðust þau stór-
tíðindi, að blómlegt byggðarlag,
þar sem vaxtarmagn þjóð-
félagsins var hvað sterkast,
lagðist i auðn, a. m. k. um
stundarsakir. Af þeim atburðum
leggur skugga fram i tímann.
Nú reynir á þolrif þess vel-
ferðarþjóðfélags, sem vér búum
í, á félagshyggju, bróðurlund og
samtakavilja landsmanna.
Með hliðsjón af þeirri miklu
hlutdeild, sem samvinnu-
félögin hafa átt i uppbyggingu
nútíma þjóðfélags á íslandi, þá
gera samvinnumenn sér Ijósa
ábyrgð sína á hverjum tíma.
Samvinnuhreyfingin er almanna-
hreyfing með almenningsheill
að leiðarljósi, og samvinnu-
menn vita, aö á örum breytinga-
tímum eins og nú, skapast
stöðugt ný viðhorf og ný við-
fangsefni á sviði framleiðslu,
verslunar og þjónustu, þó að
ekki komi náttúruhamfarir til.
Mikil og flókin verkefni bíða
einmitt nú, sem aldrei verða
leyst i litlu þjóðfélagi, nema
með almennri samstöðu.
I trausti þess almenna félags-
lega skilnings, sem gerir sam-
vinnuhreyfinguna skapandi afl
í þjóðfélaginu og birtist i si-
vaxandi þátttöku ungs fólks,
þá leyfa samvinnumenn sér að
líta með bjartsýni fram i timann.
GLEÐILEGT SUMAR