Þjóðviljinn - 13.07.1984, Page 5

Dagur Þorleifsson skrifar
valdhafar
Sýrlands
Assad Sýrlandsforseti og
valdahópurinn kringum hann
óttast valdamissi og tortímingu
- enda eru þeir úr minnihluta hópi
sem aðrir múhameðskir telja
villumenn hina verstu
UMSJÓN: ÁRNI BERGMANN
Föstudagur 13. júli 1984 þjÓÐVILJINN - SÍÐA 5
Alavítar hafa ekki verið eins
mikið í fréttunum undanfarið og
Drúsar, grannar þeirra og
trúbræður að vissu marki, en
engu að síður hafa þeir upp á
síðkastið látið mjög til sín taka í
Trú og
stjórnmál
í heimi
íslams
Undarleg samfléttun trúar-
bragða og stjórnmála er eitt af
því sem mest einkennir Araba-
lönd og önnur lönd íslams á
undanförnum árum.
Á síöastliðnum áratugum hefur
orðiö í þessum hluta heims sem
víða annarsstaðar mikil þjóðernis-
vakning. Sjálfstæðum ríkjum (s-
lams fjölgaði mjög og mörg þeirra
urðu tiltölulega óháð þeim gömlu
heimsveldum sem lengi höfðu
ráðskast með þessar þjóðir. En um
leið héldu ýmis vestræn áhrif- góð
og ill - áfram að grafa undan hinum
hefðbundna heimi (slams: í
skemmtanalífi og klæðaburði,
menntun og kvenfrelsi. Og þegar
hin „veraldlega" þjóðernishyggja
hefur komist í kreppu, þá er stutt í
að þeir láti á sér kræla sem aðhyll-
ast einhverskonar heittrúnað, vilja
burtræk syndug og „heiðin" áhrif
en gera boðskap spámannsins
ekki aðeins að siðrænum fyrirmæl-
um heldur og að lögbók. Sumir
leiðtogar hafa fallið fyrir þessari
hreyfingu, aðrir tekið sitthvað upp
úr henni í Pakistan og Súdan, i Lí-
býu og í Indónesíu.
Hér er vikið nokkuð að þessu
samkrulli og tekin dæmi af Sýrlandi
og af klerkabyltingunni í (ran, en
þar hefur þessi þróun gengið
lengra en nokkursstaðar annars-
staðar.
—ÁB
valdataflinu í Austurlöndunum
nær, þar eð núverandi
valdhafar Sýrlands eru úr
þeirra hópi. Þóeruþeiraðeins
rúmlegatíundi hluti íbúa
landsins. Hinir eru flestir
Súnnítar að trú, en einnig er þar
talsvert af kristnum mönnum
og Drúsum.
Byggðir Alavíta hafa frá fornu
fari einkum verið í fjalllendinu
norðvestan til í Sýrlandi, á milli
Miðjarðarhafsstrandar og fljótsins
Orontes. Þeir sem lengst af verið
heldur fátækir og vanþróaðir efna-
hagslega, miðað við granna sína,
og oftast nær staðið lægra í
mannfélagsstiganum en ekki ein-
ungis Súnnítar, heldur og til dæmis
Drúsar. Á það sumpart rætur að
rekja til þess, að í íslam hefur verið
litið á þá sem villutrúarmenn og
það af verra taginu. Landbúnaður
hefur lengstum verið aðalatvinnu-
vegur þeirra, ekki síst vínyrkja og
tóbaksrækt. En þeir hafa og margir
sest að í borgum í nágrenninu,
einkum Latakíu, sem nú er helsta
hafnarborg Sýrlands, og í Kilikíu
(nú í Suður-Tyrklandi).
Eftirstöðvar
heiðninnar
Alavítar eiga uppruna að rekja
til þeirrar greinar Sjíasiðar, sem
kennd er við ísmail ímam. En um
þá líkt og Drúsa er það einnig að
segja, að ræturnar liggja dýpra,
eða til trúarbragða þeirra, er ríkj-
• andi voru í löndunum fyrir Mið-
jarðarhafsbotni fyrir tíð bæði krist-
ins siðar og íslams. f tiltölulega af-
skekktum og- torsóttum fjallahér-
uðum hélt heiðnin velli lengur en
annarsstaðar, og þegar fjallabú-
arnir þar um síðir snerust til Mú-
hameðstrúar, hafa þeir að líkind-
um flestir gert það einkum fyrir
sýndarsakir, til að fría sig við of-
sóknir og önæði af hálfu múham-
eðskra yfirvalda. Undir slíkum
kringumstæðum var ekki nema
eðlilegt, að þeir reyndu að halda
sem mestu úr fyrri trú, þótt það
væri nú klætt í íslamskan búning.
Alavítar munu líkt og Drúsar
hafa komið til sögunnar snemma á
Skrúðganga í Damaskus undlr myndum af Assad: sanntrúaðir telja upphefð Alavíta gróft brot á lögmáli Allah.
elleftu öld, þegar Sýrland var undir
yfirráðum stórveldis Fatímídaætt-
ar, er var ísmailstrúar. Á elleftu
öldinni og þeirri tólftu virðast þeir
hafa búið við tiltölulega góðan hag,
enda þá undir stjórn Fatímída
framan af og síðar ef til vill undir
vernd þeirra frægu og alræmdu
Assassína, sem einnig voru ísma-
ilssinnar og áhrifamiklir í Sýrlandi
á tólftu öld. En þröngt gerðist fyrir
dyrum þeirra eftir að súnnísk ríki
hófust aftur á þessum slóðum,
þannig urðu þeir á þrettándu öld
fyrir ofsóknum af hálfu Mamlúka,
hermanna (og upphaflega þræla) af
tyrkneskum og kákasískum ættum,
sem þá voru orðnir alráðir í Eg-
yptalandi og löndunum fyrir Mið-
jarðarhafsbotni.
í trú Alavíta er áreiðanlega tal-
svert að finna úr guðvísinni (gnost-
íkinni), sem mjög atti kappi við
kristnina á lokakskeiði heiðninnar,
en einnig úr eldri trúarbrögðum
þar í löndum. Þeir skipta sögunni
(eða tímanum) í sjö tímabil (eða
tímahringi), og stendur sjöunda
tímabilið nú yfir. Flvert tímabil
hefur sinn guð, eða réttara sagt
tekur hvert tímabil á sig mynd
guðs. Talið er, að þetta eigi sum-
part rætur að rekja til fornrar him-
intungladýrkunar á þessum slóð-
um, nánar tiltekið trú á sjö plánet-
ur.
Enginn er
nema Ali
guð
íamailssinnar yfirleitt, sem og
Drúsar og Alavítar, trúa því að á
hverju tímabili hafi komið fram
spámaður með ný trúarbrögð, og
er sá kallaður natik („sá sem lætur í
ljós, tjáir“). Hver natik margfaldar
sjálfan sig í sjö persónur, og er sú
þeirra, sem fyrst birtist, kölluð asas
(„grundvöllur"). Hjá ísmailssinn-
um og Drúsum eru natikar æðri en
asasar, en þessu er öfugt farið hjá
Alavítum, því að hjá þeim eru asas-
arnir fyrrnefndir guðir tíma-
skeiðanna. Asasar Alavíta eru þeir
Abel og Set Adamssynir, Jósef
sonur Jakobs Israels, Jósúa ísrael-
sleiðtogi, sá sem braut Jeríkó,
Asaf, Pétur postuli (sem þeir kalla
Sjema’ún, Símon) og Ali, tengda-
sonur Múhameðs spámanns og sér-
lega mikil persóna í öllum greinum
Sjíasiðar. Engir hafa hann þó í slík-
um hávegum sem Alavítar (það
heiti á þeim er af nafni hans dreg-
ið), því að hjá þeim er hann guð
sjöunda og síðasta tímaskeiðsins
og metinn hátt ofar sjálfum Mú-
hameð. Þetta kemur best fram í
trúarjátningu þeirra, en í henni er
Ali settur í stað Allah, svo að hún
hljóðar þannig: Enginn er guð
nema Ali og Múhameð er spámað-
ur hans. Natikar tímaskeiðanna sjö
eru í Alavítasið þeir Adam, Nói,
Jakob ísraelsfaðir, Mose, Salómó
konungur, Jesús og Múhameð.
Kristin áhrif kunna þannig að
vera fyrir hendi hjá Alavítum, og
má einnig í því sambandi nefna að
þeir hafa sína eigin heilögu þrenn-
ingu, sem í eru þeir Ali, Múhameð
og Salman al-Farisi, fræg persóna í
íslam. Hann var frani eða Persi,
sem kom til Arabíu á dögum Mú-
hameðs og varð einn af fyrstu fé-
lögum hans. Hann varð síðan þjóð-
hetja í íran, sem eðlilegt má kalla
með hliðsjón af uppruna hans, og
er einnig í sérlega miklum metum
víða í Sjíasið utan þess lands.
Alavítar