Þjóðviljinn - 13.02.1985, Blaðsíða 9

MENNING
í rúmt ár hef ur veriö unniö aö
undirbúningi aö fyrstu jazz-
hátíð á íslandi sem haldin
veröur 22. og 23. febrúar nk.
Þaö er hljómplötuútgáfan
Gramm og Ulli Blobel Kons-
ertbúro í Wuppertal sem
skipulagt hafa þessa hátíö í
sameiningu en Goethe Instit-
ut í Þýskalandi, Plo Helvetica í
Sviss og aðrar menningar-
stofnanirviðkomandi landa
hafa veitt styrki til hátíðarinn-
ar. Þessmágeta aöjazzhá-
tíðin hefur vakiö töluverða at-
hygli erlendis. Fréttir um hana
hafa birst í öllum helstu
jazztímaritum á meginlandinu
og þýska stórblaðið Die Welt
birti einnig ýtarlega frétt um
hanafyrirskömmu. Þáervit-
aö að talsverður hópur út-
lendinga mun koma sérstak-
lega hingað á hátíðina.
Jazzhátíðin verður haldin í Fé-
lagsstofnun stúdenta og þar
koma fram margir fremstu tón-
listarmenn í evrópskum nútíma-
jazzi. Þessir tónlistarmenn eiga
það sameiginlegt að vera
brauðryðjendur í þeirri stefnu
evrópskrar jazztónlistar sem ým-
ist hefur verið kennd við frjálsan
jazz eða spuna og á upptök sín
um miðbik 7. áratugarins. Allt
þetta tónlistarfólk hefur hlotið
viðurkenningu á alþjóðavett-
vangi og haldið tónleika vítt og
breitt um heiminn, svo sem í Jap-
an, Indlandi, í Ástralíu, Austant-
jaldslöndunum og upp á síðkastið
hefur það í auknum mæli haslað
sér völl í fæðingarstað jazzins,
Bandaríkjunum. Eftir tveggja
áratuga feril liggja eftir þennan
hóp tugir hljómplatna sem flestar
hafa verið gefnar út hjá þýska
hljómplötufyrirtækinu Free Mus-
ic Production, en einnig hol-
lenska fyrirtækinu I.C.P. og
þýska fyrirtækinu F.C.M.
Það eru eftirtaldir tónlistar-
menn sem sækja íslendinga heim
að þessu sinni: Irene Schweizer
píanóleikari frá Sviss, Han Benn-
ink trommu- og slagverksleikari
frá Hollandi, Fred van Hove pí-
anóleikari frá Belgíu, Evan Park-
er saxófónleikari frá Englandi,
Ulrich Gumpert píanóleikari frá
Austur-Þýskalandi og frá Vestur-
Þýskalandi koma trompetleikar-
inn Heinz Becker, píanóleikar-
inn Alexander von Schlippen-
bach, trommuleikarinn Paul Lo-
vens, saxófón- og klarinettuleik-
arinn Peter Brötzmann og bassal-
eikarinn Peter Kowald, en þeir
tveir síðastnefndu koma hingað
beint eftir tónleika í Carnegie
Hall í New York, í fyrsta sinn sem
þýskir jazzleikarar leika í því
fræga húsi.
Alexander von Schlippen-
bach stundaði píanónám í klass-
ískri tónlist og nam jafnframt
tónsmíðar við tónlistarháskólann
í Köln. Hann varð snemma fyrir
áhrifum af Thelonious Monk og
Bud Powell sem hann metur mik-
ils enn þann dag í dag. Þó var það
Cecil Taylor sem varð aðalfyrir-
mynd Schlippenbachs þegar fram
liðu stundir. Árið 1966 stofnaði
hann stórsveitina Globe Unity
Orchestra sem er ennþá starf-
andi, hefur gefið út fjölda platna
og hélt árið 1980 í mikla tónleika-
ferð um Austurlönd fjær.
Schlippenbach hefur einnig um
árabil starfrækt tríó með Evan
Parker og Paul Lovens.
Paul Lovens hóf feril sinn
með því að leika ýmsar tegundir
af hefðbundnum j azz og rokktón-
Kvikmyndir
Charlie Chaplin
kvikmyndakvöld
Ánæstunni mun Menningar-
stofnun Bandaríkjanna heiðra
Charlie Chaplin, einn af merk-
ustu mönnum kvikmyndalist-
arinnar. Fimm af helstu kvik-
myndum hans verða sýndar
þrjú kvöld í röð og kynnir
Hrafn Gunnlaugsson kvik-
myndaleikstjóri Chaplin og
verk hans við upphaf hverrar
sýningar. Allir eru velkomnir á
þessar sýningar og aðgangur
ókeypis.
Dagskráin er með eftirfarandi
hætti:
Fimmtudaginn 21. febrúar
verða sýndar „The Kid“ (Barnið)
frá árinu 1921 og '^The Gold
Rush“ (Gullæðið) frá árinu 1925.
Þriðjudaginn 26. febrúar verða
sýndar „The Circus“ (Sirkusinrf)
. frá 1928 og „City Lights“ (Borg-
arljós) frá 1931. Fimmtudaginn
28. febrúar verður svo að lokum
sýnd „Limelight" (Sviðsljós).
Dagana 22. og 23. febrúar verður jazzhótfð í
Félagsstofnun stúdenta þar sem
fram koma
margir fremstu tónlistarmenn í evrópskum
nútímajazzi
list. Hann byrjaði að leika með
Schlippenbach árið 1969 og hefur
verið í Globe Unity Orchestra
síðan 1970. Gagnrýnandinn Ell-
en Brandt sagði um Lovens að
kanadíska jazztímaritið Coda:
„Hann er leitandi tónlistarmaður
en jafnframt mjög íhugull. Þögn-
in gegnir mikilvægu hlutverki í
leik hans og hann uppgötvar
hljóð af sömu einlægni leiksins og
venjulega aðeins börn búa yfir.
Það er þægileg tilfinning að sjá
barnslega undrunina í hljóðunum
sem hann býr til“.
Evan Parker er að mestu leyti
Paul Lovens: hefur leikið með stórsveitinni Globe Unity Orchestra síðan 1970.
Evan Parker hefur leikið með fjölda
þekktra spuna- og jazzleikara.
sjálfmenntaður, byrjaði á því að
líkja eftir Paul Desmond en
kynntist síðan tónlist John Colt-
rane og fór fljótlega eftir það að
móta sinn persónulega stíl. Hann
beitir mikið svokallaðri hring-
öndun sem gerir það að verkum
að hann getur leikið sér að yfir-
tónakerfum sem breytast hægt og
stöðugt án þess að hlé séu gerð
fyrir öndunina. Hann hefur orðið
fyrir áhrifum frá kóreanskri og
japanskri tónlist, brasilískri indí-
ánatónlist svo eitthvað sé nefnt.
Parker hefur leikið með fjölda
þekktra spuna- og jazzleikara svo
sem Bandaríkjamanninum Ant-
hony Braxton og Globe Unity.
Fred van Hove er Belgíumað-
ur sem starfaði lengi í tríói með
Peter Brötzmann og Han Benn-
ink. En hann hefur einnig starfað
með Marion Brown, Barre Phill-
ips, Albert Mangelsdorff o.fl. og
gefið út hljómplötur undir eigin
nafni.
Heinz Becker er trompet-
leikari, fæddur 1938 í Dresden en
nú búsettur í Wuppertal í Vestur-
Þýskalandi. Hann hefur leikið
með stórsveit útvarpsins í
Austur-Berlín og fleiri austur-
þýskum jazzhljómsveitum, The
London Jazz Composers Orche-
stra og Bretunum Barry Guy,
Elton Dean, Tony Oxley og
Maggie Nichols.
Ulrich Gumpert er austur-
þýskurpíanóleikari. Hann stund-
aði tónlistarnám bæði í tónlistar-
háskólanum í Weimar og tónlist-
arháskólanum i Austur-Berlín.
Hann er einn af þekktustu
jazzleikurum austan járntjalds
ásamt löndum sínum Gúnther
Sommer og Ludwig Petrowsky,
en þeir hafa um árabil átt nána
samvinnu við vestur-þýska jazz-
leikara.
Han Bennink vakti fyrst veru-
lega athygli á jazzheiminum er
hann lék á síðustu hljómplötu
hins fræga bandaríska saxófón-
leikara Eric Dolphy. Nokkru síð-
ar breyttist stíll hans á mjög af-
gerandi hátt og síðan hefur
trommuleikur hans átt lítið skylt
við hefðbundnar hugmyndir um
ryþmasveitir. Margfrægt er tríó
það sem Bennink stofnaði með
Peter Brötzmann og Fred van
Hove og starfaði um nokkurra
ára skeið. Hann er Hollendingur
og hefur leikið með mörgum þar-
lendum hljóðfæraleikurum, en
einnig með þekktum
jazzleikurum svo sem Sonny Rol-
lins, Dexter Gordon, Marion
Brown, Lee Konitz, Ben We-
bster, Don Cherry, Gato Barbi-
eri ofl. o.fl.
Peter Brötzmann er Islend-
ingum að góðu kunnur síðan
hann hélt hér tvenna tónleika
árið 1979. Þá komst Vernharður
Linnet svo að orði um hann að
„hann væri svo sannarlega einn
fremsti frjálsdjassleikari álfunn-
ar“. Hann er tvímælalaust einn af
brautryðjendum frjálsrar
jazztónlistar í Evrópu og löngu
orðinn heimsþekktur fyrir ofsa-
fenginn og fjölbreytilegan saxó-
fónleik. Auk þess að hafa leikið í
margumræddu tríói með Fred
van Hove og Han Bennink liggja
eftir hann merkilegar hljóðritanir
með Albert Mangelsdorff og
Andrew Cyrille svo eitthvað sé
nefnt. Héðan kemur Brötzmann
frá New York þar sem hann
leikur í Carnegie Hall í tríói með
bassaleikaranum William Parker
(sem starfar með Cecil Taylor) og
slagverksleikaranum Milford
Graves.
Peter Kowald heimsækir ís-
land nú í þriðja sinn. Líkt og
Brötzmann mætir Kowald beint á
jazzhátíðina eftir tónleika í Carn-
egie Hall þar sem hann leikur í
tríói með David S. Ware og Bea-
ver Harris (sem þekktur er fyrir
leik sinn með Archie Shepp og
Albert Ayler). Aagot V. Óskars-
dóttir tónlistargagnrýnandi Þjóð-
viljans sagði um síðustu tónleika
Kowalds hér á landi: „Tónlist
Kowalds er kraftmikil og sterk en
þó mjúk og fáguð. Hún seiðir
áheyrendur með lifandi og dýn-
amískum rytma sem er eins og
drifkraftur og útgangspunktur
alls þess sem gerist á tónleikun-
um.“ Kowald hefur að undan-
förnu unnið mikið að samvinnu
evrópskra spunamanna og
bandarískra frjálsdjassleikara og
skipulagði mikla tónlistarhátíð í
New York í því skyni á sl. ári.
Hann hefur leikið með Albert
Mangelsdorff, Carla Bley, John
Cage, Rashied Ali, John Tchicai,
Leo Smith, Marilyn Crispell o.fl.
o.fl.
Irene Schweizer er
svissneskur píanóleikar og búsett
í Zúrich. Hún byrjaði að leika
frjálsan djazz á 7. áratugnum og
var ein af brautryðjendum slíkrar
tónlistar í heimalandi sínu. Hún
lék um tíma í tríói með Peter
Kowald og Pierre Favre, en hefur
síðan um árabil leikið með blást-
ursleikaranum Rúdiger Carl. Þá
hefur hún leikið í tríói með bás-
únuleikaranum George Lewis og
Han Bennink og hljómsveitinni
The Feminist Inprovising Group,
en með henni kom hún til íslands
og hélt tónleika fyrir nokkrum
árum. Hún hefur líka getið sér
frægðarorð fyrir einleik sinn og
hefur sent frá sér allmargar
hljómplötur undir eigin nafni.
Tónlist
Jazzhátíð
á íslandi
Miðvikudagur 13. febrúar 1984 ÞJÖÐVILJINN - SÍÐA 9