Þjóðviljinn - 31.08.1985, Blaðsíða 5

INN
SÝN
Þegar gengið var til kosninga
fyrir rúmum tveimur árum sló
Sjálfstæðisflokkurinn mest um
sig með tveimur kosningalof-
orðum. Annars vegarsagði flokk-
urinn (og reyndar Framsóknar-
maddaman líka) að koma ætti
niður verðbólgunni. Ekki var haft
hátt um verðbólgustigið en eftir
fyrstu mánuðina létu for-
ystumenn Sjálfstæðisflokksins á
sér skilja að 10% verðbólga væri
viðunandi. Bæöi þessi kosninga-
loforð Sjálfstæðisflokksins eru
rokin útí veður og vind.
Um þessar mundir er verð-
bólgan í landinu í kringum 40%,
hún hefur komist yfir 60% og
fyrir löngu er farið að kólna í
kringum kenningar Sjálfstæðis-
flokksins um orsakir verðbólgu.
Kenningin var sú, að kauphækk-
anir yllu beint verðbólgu. Og
þegar Steingrímur Hermanns-
son, Framsóknarflokkurinn og
ráðherragengi Sjálfstæðisflokks-
ins ásamt með Morgunblaðinu
hafði hamrað á þessu í nokkur ár,
var kominn pólitískur jarðvegur
fyrir að láta höggið ríða sumarið
1983. Verðbætur á laun voru afn-
umdar, en verðtrygging á öllu
lánsfjármagni hélst á fullu með
að svar en skæting frá þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins.
Flokkurinn hefur ekki látið við
það sitja að ergja ungt fólk í Bú-
seta, heldur þurfti sérstaka
húsnæðishreyfingu til að pína
miljarð til viðbótar sl. vor útúr
ríkisstjórninni í þennan mála-
flokk.
Ljóst er að í haust kemur enn á
ný til átaka innan ríkisstjórnar-
innar um húsnæðismál, því til-
burðir hennar til að bjarga sér í
málaflokknum hafa verið meira
og minna misheppnaðir, svosem
einsog auglýsingin um rétt á lána-
tilfærslu hjá Húsnæðisstofnun-
inni bar með sér á dögunum.
Kastar öllum syndum...
Sjálfstæðisflokkurinn reyndi
að klóra sig útúr vandanum með
því kasta syndunum á bakvið sig,
á Alexander nokkurn Stefánsson
húsnæðismálaráðherra og Fram-
sóknarmann. í stundarstríðinu í
fyrravetur tókst Sjálfstæðis-
flokknum að halda Alexander í
þessum gapastokki svikinna hús-
næðisloforða, - en þegar á reyndi
gat ráðherrann sýnt fram á að
Sjálfstæðisflokkurinn væri síst
eftirbátur Framsóknarflokksins í
nægjan er þá ekki einungis vegna
þess að SÍS sé hampað á kostnað
SH-frystihúsa og útgerða, heldur
vegna efnahagsstefnunnar sem
bitnað hefur harkalega á lands-
byggðinni allri. Hins vegar
beinist þessi óánægja eðlilega
gegn Framsóknarflokknum og
SÍS innan Sjálfstæðisflokksins,
þarsem útgerðarmenn og aðrir
atvinnurekendur vega þyngst á
metunum innan Sjálfstæðis-
flokksins, en ekki t.d. sjómenn
og fiskverkunarfólk sem séð gæti
víðtækara samhengi í þessu máli.
Hvað um það, - óánægjunnar
hefur gætt á þingflokksfundum, á
formannafundum og á kjör-
dæmisþingum Sjálfstæðisflokks-
ins að undanförnu.
Sem dæmi um kergjuna sem
hlaupin er í flokksmenn vegna
ástandsins í sjávarútvegsmálum,
má nefna þá sögu sem sögð er af
kjördæmisþingi Sjálfstæðis-
flokksins í Vestfjarðakjördæmi
fyrir skömmu. Einar Oddur
Kristjánsson framkvæmdastjóri á
Flateyri hafði þar framsögu fyrir
harðorðri ályktun, þarsem
sjávarútvegsstefna Halldórs og
ríkisstjórnarinnar var harðlega
fordæmd og þess krafist að breytt
yrði um stefnu. Að sögn brást
ævintýralegum pólitískum
ákvörðunum ráðherrans síðan.
Það er nokkuð einkennandi fyrir
þá pólitík sem ráðherrann rekur,
að hún þolir enga lýðræðislega
umfjöllun.
Gjörbreytingar í menntamála-
stefnu þjóðfélagsins eru ákveðn-
ar án þess að hafi komið til um-
fjöllunar Alþingis hvað þá við-
komandi skólamanna og almenn-
ings í landinu. í sumar hafa lands-
menn mátt horfast í augu við nýtt
form á ríkisreknum einkaskóla,
sem ráðherrann ákvað ásamt
með borgarstjóranum í Reykja-
vík. Og nú fyrir helgina er enn
eitt dæmið um bægslaganginn og
hugarfarið, þegar ráðherra gefur
út tilskipun um að létta af yfir-
vinnuþaki, sem nam 30% fullrar
vinnuskyldu áður. f tilskipuninni
segir ráðherrann að skólastjórar
eigi að reyna að halda yfirvinnu
kennara innan skynsamlegra
marka svo of mikið vinnuálag á
kennara bitni ekki á nemendum.
En er 30% yfirvinna ekki óhófleg
yfirvinna? Þannig bregst ráðherr-
ann við flóttanum úr kennara-
stéttinni í kjölfar láglaunanna.
En fá dæmi lýsa jafn vel andhúm-
anismanum í þeim praxis sem of-
stæisöfl innan Sjálfstæðisflokks-
Sumir segja að óhætt sé að tala
um þriðja stjórnarflokkinn, þar-
sem ráðherrarnir eru. Ráðherrar
beggja flokkanna hlaupa í vörn
hver fyrir annan þegar stóllinn er
í húfi. Það veldur því hins vegar
að þegar á reynir getur þingflokk-
ur og/eða forysta Sjálfstæðis-
flokksins ekki gert alvarlega at-
lögu að ríkisstjórninni þrátt fyrir
hundóánægju sína með stjórnina.
Óánægjuöflin í Sjálfstæðis-
flokknum eiga engu að síður eftir
að gera nokkur áhlaup á stjórn-
ina. Nota tækifæri einsog af-
greiðslu fjárlaga, húsnæðis-
vandamálin, landbúnaðarmálin,
sjávarútvegsmálin og svo fram-
vegis. Málin eru dynamít - eld-
spýtan finnst ekki. En raunveru-
legur vilji til að kljúfa stjórnar-
samstarfið er vissulega fyrir
hendi. Það er annað sem kemur í
veg fyrir það.
Vantar makker
Einsog hér hefur lauslega verið
rakið, er full ástæða fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn að hugsa sinn
gang tvisvar áður en fleiri ár
bætast við stjórnarsamstarfið við
Framsókn. Margir innan Sjálf-
Beðið eftir óvænta leiknum
þeim afleiðingum sem allir
þekkja.
Verðbólguþróunin á stjórnar-
tímabilinu gefur vísbendingu um
að kenningar kaupskerðingar-
sinnanna hafa reynst rangar.
Verðbólga jókst ekki á tímabil-
um mikilla kauphækkana vegna
launaskriðs. Á hinn bóginn hefur
verðbólgan vaðið aftur upp eftir
miklar gengisfellingar og í kjölfar
verðhækkana sem ríkisstjórnin
hefur lagt blessun sína yfir. Hvað
um það, verðbólgumarkmiðið er
dottið upp fyrir hjá ríkisstjórn-
inni, og Sjálfstæðisflokkurinn ber
ekki einu sinni við að afsaka svik-
in við stuðningsmenn.
Húsnæðismálin
í ólestri
Sjálfstæðisflokknum tókst
einkar vel upp í loforðum sínum í
húsnæðismálum. Kváðust for-
ystumenn flokksins, sérstaklega
þeir á yngri kantinum, Friðrik
Sophusson og Þorsteinn Pálsson,
ætla að sjá til þess að stefna Sjálf-
stæðisflokksins í húsnæðismálum
fengi aftur byr undir báða - það
ætti að gefa öllum landsmönnum
kost á þaki yfir höfuðið.
Stjómartímabilið hefur verið
ein samfelld niðurlæging fyrir
þessa stjórnmálamenn vegna
ófremdarástandsins í húsnæðis-
málum. Með geggjaðri stefnu í
peningamálum (vextir, fjár-
magnskostnaður, verðtrygging,
allt á fullu meðan launin liggja
eftir) hefur ríkisstjórninni lukk-
ast að rústa þann vísi að
húsnæðiskerfi sem fyrir var í
landinu. Brugðið var fæti fyrir
verkamannabústaðakerfið, fjár-
mögnun lána til kaupa á eldra
húsnæði nær ekki einu sinni
helmingi af nýbyggingalánum og
fólk þarf að bíða uppundir ár eftir
greiðslu lánanna. Kjörin á þeim
eru náttúrlega í engu samræmi
við kaupskerðinguna sem haldið
hefur verið við allt stjómartíma-
bilið. Og þegar húsnæðissam-
vinnuhreyfingin Búseti kom til
skjalanna - þá fékk hún ekki ann-
því að nfðast á ungu fólki sem
leitar enn úrræða í húsnæðis-
málum.
Eftir stendur í þessum mála-
flokki, að Sjálfstæðisflokkurinn
og peningastefna hans hefur birst
fólki, sérstaklega ungu fólki, sem
argasta óbermi og flokkurinn
níðingslegur í meira lagi, sbr.
nauðungaruppboðsauglýsingar í
blöðunum.
Meðal þeirra sem skipa sveitir
þúsundanna í Búseta, í húsnæðis-
hreyfingunni og eigendur í nauð-
ungaruppboðunum, eru ekkert
síður fyrrverandi stuðningsmenn
Sjálfstæðisflokksins en annarra
flokka. Lausnin á þessu erfiða
máli er fundin með gömlu
Morgunblaðsaðferðinni: þing-
menn Sjálfstæðisflokksins, ráð-
herrar og forystumenn þegja
djöfulinn ráðalausan. Á meðan
missa þeir tiltrú fjöldans. Unga
fólkið hugsar þeim þegjandi þörf-
ina.
Afsögn hótað
Víða á landsbyggðinni hefur
Sjálfstæðisflokkurinn grundvall-
að fylgi sitt á mótvæginu við
SÍS/Framsóknarflokkinn. Áróð-
urinn er þá eitthvað á þá leið, að
SÍS sé auðhringur - hann haldi
öllu frumkvæði einstaklingsins í
atvinnumálum undir verndar-
væng Framsóknarflokksins.
Ríkisvaldið sé miskunnarlaust
misnotað í þágu hringsins. Þeir
sem eiga að vera mótvægið fyrir
hönd Sjálfstæðisflokksins t.d. í
sjávarplássum eru gjarnan stór-
útgerðarmennirnir.
Inní Sjálfstæðisflokknum
halda forystumennirnir því gjarn-
an á lofti að eina leiðin til að
halda hagsmunaklíkum Fram-
sóknar/SÍS niðri sé að vera með
þeim í stjórn. Þetta gekk all
sæmilega fyrsta stjórnarárið í
orði kveðnu, en þegar á stjórn-
artímann hefur liðið hefur gætt
vaxandi óánægju innan Sjálf-
stæðisflokksins með sjávarút-
vegsstefnu Framsóknarflokks-
ins/Halldórs Ásgrímssonar. Óá-
Matthías Bjarnason samgöngu-
ráðherra all harkalega við þessari
ályktun og kvaðst ekki mundu
una því að hún yrði borin upp,
eða kæmi með öðrum hætti til af-
greiðslu. Þá myndi hann segja af
sér ráðherradómi. Flutnings-
menn sáu sér þann kost vænstan
að draga tillöguna til baka, en
eftir stendur óánægjan, sárindin
og jafnvel uppgjöfin meðal Sjálf-
stæðisflokksmanna víðs vegar á
landsbyggðinni með stefnuna í
efnahagsmálum og sjávarútvegs-
málum sérstaklega.
Þreytumerkjum
fjölgar
Þannig mætti taka hvern mála-
flokkinn á fætur öðrum. í iðnað-
armálum er flestum að verða
ljóst, einnig innan Sjálfstæðis-
flokksins, að stóriðjustefnan, raf-
orkuframleiðsla fyrir erlenda
auðhringi gengur ekki upp, fyrst
og fremst af efnahagslcgum
ástæðum. Það fæst ekki nógu hátt
verð fyrir raforkuna, - og þarf
ekki einu sinni að koma til um-
ræðna um félagsleg/náttúru-
verndarsjónarmið í þessu sam-
bandi. Þess vegna beina nú æ
fleiri sjónum sínum að þróun í
sjávarútvegi og nýsóknarat-
vinnugreinum svosem við höfum
gert hér í Þjóðviljanum. Niður-
staðan engu að síður; sá málflutn-
ingur sem Sjálfstæðisflokkurinn
lagði upp með í stjórnarsam-
starfið í iðnaðarmálum hefur fall-
ið um sjálfan sig.
f menntamálum er árangur
Sjálfstæðisflokksins katastrófal.
Varla líður svo mánuður að ekki
berist fregnir af einhverju
hneyksli úr herbúðum Ragn-
híldar Helgadóttur menntamála-
ráðherra. Hins vegar er stór mun-
ur á þeim málaflokki og ýmsum
öðrum; flokkurinn hafði engan
loforðalista. Hins vegar brá svo
við að ofstækisfullur frjáls-
hyggjuhópur virðist hafa komist
snemma í takkaborðið á ráðherr-
anum og hefur lítið lát orðið á
ins hafa ástundað í tíð núverandi
ríkisstjórnar.
Geir í klípu
Þannig mætti í sjálfu sér halda
lengi áfram og telja upp mála-
flokka þarsem Sjálfsíæðisflokkn-
um hefur gjörsamlega mistekist
ætlunarverk og komið fram með
klofið andlit gagnvart almenn-
ingi. Þannig er til að mynda í
átökunum Albert/Geir sem
Morgunblaðið hefur tekið þátt í
ásamt formanni flokksins.
Fram að þessu hefur „varn-
armálastefnan” verið sú eina sem
flokkurinn hefur getað „samein-
ast” um en umræðan hefur tekið
aðra stefnu, þannig að ekki sér
fyrir endann á afrakstrinum.
Morgunblaðið hefur komist í
slíka mótsögn í málinu að kenn-
ingin er á skjön við veruleikann.
Og þegar veldi einsog Morgun-
blaðið hefur kenningu um veru-
leika þá verður hún að ganga
upp, annars má veruleikinn fara
að vara sig. Og þannig stendur
kjötstríðið/hersetan í leiðurum
Morgunblaðsins að veruleikan-
um er bara andskotans nær að
vera svona óþægilegur við kenn-
inguna um sjálfstæða íslenska
menningu og efnahagslíf - óháð
veru amríska hersins á íslandi.
Að nokkru leyti er prófkjörsslag-
ur í Sjálfstæðisflokknum hafinn
með þessu máli, en alvara þess er
þó æ fleirum ljós. Og á Alþingi í
haust má gera ráð fyrir nýrri um-
fjöllun um hersetuna.
Leitað að eldspýtu
Forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins sem ekki eiga sæti í
ríkisstjórn eiga ekki sjö dagana
sæla. Þeir Friðrik Sophusson og
Þorsteinn Pálsson hafa máske
komið ár sinni betur fyrir borð
innan Sjálfstæðisflokksins á tíma-
bilinu, þeir hafa náð betri tökum
á þingflokknum og öðrum flokks-
stofnunum, en á sama tíma hefur
ráðherragengið fjarlægst þing-
flokkinn.
stæðisflokksins telja að nú ætti
flokksforystari unga að grípa gæs-
ina. Koma að óvörum. Kljúfa
stjórnina. Jarðvegurinn sé hag-
stæður; Framsóknarflokkurinn
er í botni samkvæmt skoðana-
könnunum, Sjálfstæðisflokk-
urinn frekar á uppleið og gæti náð
sveiflu í kosningaslag, ríkis-
stjórnin sjálf máttlaus og hlægileg
o.s.frv. Með því að ríða þannig
pólitíska fléttu gæti flokksfor-
ystan náð sér á strik, meðan að
óbreytt ástand í tvö ár til viðbótar
myndi láta flokksforystuna eldast
áfram illa. En af hverju grípa þeir
ekki til slíkra ráða?
Flokksforystan yrði að hafa
einhvern flokk(a) tilbúin í sam-
stjórn ef til rofs kæmi nú. Jón
Baldvin Hannibalsson sem ólmur
vill nýja viðreisnarstjórn náði
miklu fylgi til sín um tíma sam-
kvæmt skoðanakönnunum og
keyrir stundum í málflutningi til
hægri við Sjálfstæðisflokkinn, er
flokksforystunni ekki nægilega
öruggur kostur. Þeir vita að fylgi
Jóns er fallvalt, þeir vita að innan
Alþýðuflokksins sjálfs er kjarni
sem hefur efasemdir um slíka
stjórn (minnugur reynslunnar af
hjáleigunni 1959-1971) og slík ný
ríkisstjórn gæti orðið afskaplega
veik. Áuk þess hefur Jón Baldvin
ekkert sannað sig að þeirra mati.
Bandalag jafnaðarmanna, sem í
fyrra var til álita í stjórn með
Sjálfstæðisflokknum, lítur nú
meira í áttir til félagshyggju,
klassískrar jafnaðarstefnu og for-
ystukjarni BJ hefur einangrast
pólitískt í svokallaðri „frjáls-
hyggju”. Alþýðubandalagið er
ekki líklegt til að vilja neins kon-
ar samstjórn með Sjálfstæðis-
flokknum, þannig að flokksfor-
ystan „unga” situr uppi með hina
óvinsælu ríkisstjórn. Og þegar
hún lýkur skeiði sínu er forystan
unga orðin gömul.
En það geta fleiri átt óvænta
leiki en flokksforystan unga;
verkalýðshreyfingin, stjórnar-
andstaðan, Albert?
Óskar Guðmundsson.
Laugardagur 31. ágúst 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5