Þjóðviljinn - 31.08.1985, Blaðsíða 14

MENNING
nútíma-byggingarlist á íslandi.
Hins vegar er þjóðleg húsagerð
afar athyglisverð, einkum torf-
bæirnir. Fengum við góða innsýn
r hefðbundna byggingarlist hjá
Herði Ágústssyni."
- Hvað er eftirtektarverðast við
íslenska húsagerð nú á tímum?
„Eflaust áherslan sem lögð er á
innri gerð húsa. Innanhússarkit-
ektúr og frágangur allur að innan
er til fyrirmyndar og ber vott um
vönduð vinnubrögð. Það er sjald-
gæft að sjá slíkan frágang í
frönskum húsum. Þar er meira
lagt upp úr ytra útliti. Hér er eins
og menn byggi fremur í samræmi
við þarfir og notagildi. Ytra útlit
skiptir minna máli og eru það
heilbrigð sjónarmið."
- En mœttu íslendingar ekki
lcera ögn af Frökkum hvernig feg-
ra skal borgir og bæi? Er Reykja-
vík ekki dœmi um óskipulega og
tœtingslega borg?
„Okkur var sagt að Stór-
Reykjavík væri jafnstór þeim níu
bæjarfélögum sem mynduðu Par-
ísarborg. Ef tekið er tillit til þess
að í París búa um 25 sinnum fleiri
íbúar, þá má til sanns vegar færa
að Reykjavík sé of dreifð miðað
við stærð. E.t.v. skortir fólk hér
aukin samfélagsleg viðhorf. Öll
þessi lágreistu einbýlishús bera
vott um mikla og rótgróna ein-
staklingshyggju. Það versta við
dreift skipulag er hversu dýrt það
er fyrir íbúa viðkomandi borgar.
En burtséð frá þessu, þá eru ís-
lendingar og íslenskir arkitektar
blessunarlega lausir við ýmsa þá
tilgerð sem nú ræður ríkjum í evr-
ópskum arkitektúr."
Að þora hið þjóðlega
Post-modern-
ismi o.fl.
- Pið eruð ekki hrifin afþvísem
kallað hefur verið post-
modernismi í byggingarlist?
„Nei, mest af þeirri byggingar-
list er ofhlaðin og tilgerðarleg.
Arkitektarnir hugsa um það eitt
að reisa sjálfum sér minnis-
varða.“
- En nú er ákveðinn mónum-
entalismi ríkjandi í öllum eldri
tíma arkitektúr í Frakklandi. Er
post-modernisminn ekki endur-
hvarf til hins hefðbundna món-
umentalisma?
„Vissulega voru slíkar áherslur
ríkjandi í gamla daga, en þá voru
konungar við völd. Þeir vildu að
byggingar væru vitnisburður
valda þeirra og glæsileika. En nú
á tímum ættu að ríkja heilbrigðari
og lýðræðislegri viðhorf. Við get-
um ekki verið að reisa einhverjar
Versalahallir nú á tímum.“
- „Eru ólík viðhorf ríkjandi í
París og úti á landsbyggðinni?
„Úti á landi eru víða ríkjandi
ströng viðhorf varðandi hús-
verndun. Reynt er að byggja á
hefðbundnum forsendum og
nota efnivið sem einkennir hvert
hérað. Þannig ráða héraðssjón-
armið meiru úti á landsbyggðinni
en í París og nágrenni. Það er
margt gott um þetta að segja, en
stundum binda slík ákvæði hend-
ur arkitekta um of og gera þeim
erfitt fyrir. í Rúðu njóta menn þó
nálægðarinnar við París varðandi
nýjar hugmyndir, þótt miðborgin
sé.reist á gömlum merg sem ekki
verður hróflað svo mjög við.“
- En er ekki mikill flótti arki-
tekta til Parísar úrþvíþarfá menn
frjálsari hendur um gerð húsa?
„Jú, en hún er einnig mettuð og
því eru margir arkitektar og
kennarar sem setjast að í ná-
lægum borgum. Það er einn af
kostum þess að læra arkitektúr í
Rúðuborg, að þangað koma ark-
itektar með ferskar hugmyndir
og setjast að eða kenna við arki-
tektaskólann. Það skiptir orðið
litlu máli hvort menn taka lest
klukkustundarferð frá París, því
það tekur þá jafnlangan tíma að
komast út í úthverfi borg-
arinnar.“
-Að lokum, hafið þið haft gott
af dvölinni hér?
„Um það þarf ekki að spyrja.
Vonandi fá þeir sem sækja um að
fara til Rouen, jafnmikið út úr
dvöl þar og við höfum fengið með
dvöl okkar hér. -HBR
í samkomuhúsinu Eyrarbakka
sýnir Tolli (Þorlákur Kristinsson)
38 verk sem unnin eru á liðnum
mánuðum. Tolli lauk námi frá
Myndlista- og handíðaskólanum
árið 1983, en hélt síðan til Berlín-
ar og stundaði þar framhaldsnám
við Hochschulede Kunste. í Berl-
ín tók hann þátt í samsýningu í
Galerie Kleister og skömmu fyrir
áramót hélt hann fyrstu einka-
sýningu sína í húsakynnum
Gúmmívinnustofunnar í Reykja-
vík. Síðan hefur hann haldið
einkasýningu í Safnhúsinu á
Sauðárkróki, Alþýðubankanum í
Reykjavík og á Café Gesti við
Laugaveg.
Tolli er ósvikinn expression-
isti. Hraustlegt útlit mynda hans
og nakið myndmál og myndefni
gefa myndum hans hetjulegan
svip í wagnerískri merkingu orðs-
ins. Hann ber merki þess að hafa
stundað nám hjá Karli Horst Hö-
dicke, þeim snjalla læriföður
Alfreð Flóki skreytir um þessar
mundir Listmunahúsið með 43
teikningum eftir sig og eru mynd-
irnar unnar með tússi, rauðkrít,
svartkrít og litkrít. Þetta mun vera
12. einkasýning Alfreðs Flóka
hér á landi, en hann hefur haldið
fimm einkasýningar í Danmörku
og tvær í New York. Við opnun
sýningarinnar lék nýbylgjuhljóm-
sveitin Oxmá og lamdi húð-
strokka og Björk Gunnarsdóttir
söng með sinni alkunnu lævirkja-
rödd.
Betur hefði farið á því að Klaus
Kinski (auðvitað í hlutverki Nos-
feratú) þendi orgel, en það hefur
e.t.v. verið einhverjum tækni-
legum vandkvæðum háð. Víst er
að ungmennin voru í essinu sínu
og höfðu prúðbúnir kokteil-
þambarar ómælda ánægju af
framtakinu.
Sýning Flóka er fyrri sýningum
lík að flestu leyti. Mest er af
svartkrítarmyndum, en aðeins
ein rauðkrítarmynd ef ég man
rétt. Sem fyrr er það myndefnið
sem mestu máli skiptir og allt
„hinna heiftugu", en íslenskum
sjónvarpssjúklingum gafst tæki-
færi til að sjá og heyra viðtöl við
tvo þeira í norskum þætti um
myndbönd, ekki alls fyrir löngu.
Það sem gerir myndir Tolla svo
persónulegar er það að honum
hefur tekist að yfirfæra Berlín-
arstflinn yfir á íslensk yrkisefni og
sérstæðan myndheim sinn. Þann-
ig hefur hann losað sig undan
skólabókinni og slegið tvær
flugur í einu höggi; skapað sér
eigin leið í málverkinu og fært
okkur heim sanninn um það að
íslensk náttúra búi yfir óþrjót-
andi kraftir sem myndlistarmenn
geti miðlað samlöndum sínum.
Þannig tekur listamaðurinn sín
fyrstu spor á veginum til eigin
tjáningar og hefur sýnt að hann er
engum háður í vali sínu á yrkis-
efnum eða aðferðum. Með því að
draga úr mesta ofsanum í ex-
pressionismanum þýska, nálgast
Tolli meira eigindir hins íslenska
málverks og þá lýrísku þætti sem
snýst um. Allt hið djöfullega er á
sínum stað sem og hið soralega og
ónáttúrulega. Flöturinn er alsett-
ur hinum ýmsu táknum og hafa
þau hinar margræðustu merking-
ar. Öll tengjast táknin svarta-
galdri og öðrum torræðum kabb-
alafræðum, en þar mun Flóki
vera hnútum kunnugur sem ófor-
betranlegur „apprenti sorcier".
Það reynist nefnilega erfitt
fyrir listamanninn að hafa hemil á
öllum þeim myndum sem gægjast
úr fylgsnum hugarfóstursins og
raunar taka þær öll völd og belgja
sig út yfir pappírinn líkt og lista-
maðurinn sé þræll þeirra. Mið-
punkturinn er þó ávallt kven-
maðurinn, eins og Flóki bendir
sjálfur á í viðtölum. Konan er
einhvers konar „alteregó" karl-
mannsins og þess vegna tengja
listmenn á borð við Flóka hana
öllu illu og álíta hana sprottna af
sjálfu hinu illa. Hún er í myndum
íflóka flagðið sem leynist undir
fögru skinni í garði hinna jarð-
nesku lystisemda. Þar auglýsir
hún líkama sinn með hjálp dólgs-
ins sem yfirleitt er krypplingur í
ávallt hafa verið fylgifiskur þjóð-
legrar landslagsmálunar. Það eru
fremur yrkisefnin sem eru þrótt-
mikil, svo sem fuglabjargð eða
birgið á Straumnesfjalli, heldur
en aðferðin við málunina. Frekar
mæti kalla hana leikandi og í
besta falli lipra.
Vissulega á Tolli langt í land
með að verða meistari íslenskrar
náttúru í verkum sínum. En ár-
angur hans undanfarið ár hefur
verið vægast sagt sannfærandi.
Hann býr yfir miklu blæbrigða-
ríkari sýn en áður og kemur það
myndum Flóka (og verður því að
láta sér nægja hlutverk áhorfand-
ans).
Ánnars væri það glapræði að
ætla að elta uppi táknmálið í
smáatriðum, enda sleppur Flóki
hverjum þeim úr greip sem það
reynir. Hann er eins og Loki í
laxalíki, háll þeim sem hremma
vill. Fyrir bragðið opnar list
Flóka sig lítið sem ekkert en held-
fram í næmu litaspili í bestu og
jafnframt stærstu verkunum. Þá
er táknmál hans heillandi og býð-
ur upp á alls konar möguleika.
Líkt og öll náttúrusýn hans er það
sprottið úr séríslenskum veru-
leika, þar sem bókin og ritlistin
sitja í öndvegi.
Sýning Tolla í samkomuhúsinu
á Eyrarbakka ætti að færa
mönnum heim sanninn um að
hann er vaxandi listamaður með
sanna og persónulega sýn. Hann
þorir að velta við því þjóðlega, en
þrátt fyrir það fellur hann ekki
fyrir neinni þjóðrembu þótt
sumar myndirnar gangi býsna
langt í hina hefbundnu átt.
Það er einmitt aðal góðra
mynda að tefla á tæpasta vaðið,
hvort heldur í myndmáli eða
myndefni. Tolli hikar'ekki við að
spranga í hæstu björgum varð-
andi myndefnið og þar er að finna
spennuna í list hans og væntan-
lega einnig gæðin.
HBR
ur þess í stað áfram að vera sú hin
sama og hún hefur alltaf verið.
Það hefur þá hættu í för með sér
að myndirnar fari að virka slæv-
andi á taugakerfið. Þær vilja
pipra, þar eð enginn nennir að
dást eilíflega að því sem ekki
kemur að einhverju leyti til móts
við aðdáunina og gildir þá einu
hve dularfullt og töfrandi það
virkar.
Meðalið gegn slíkri hættu er
ekki þrenging, heldur útvíkkun.
Flóki þyrfti að ráðast í gerð
mynda með öðrum miðlum, s.s.
olíu-, eða vatnslitum, ellegar
annars konar beitingu þess efnis
sem hann notar. Slíkt mundi rífa
upp myndgerðina og gefa henni
byr undir báða vængi. En sem
stendur eru öll áhöld sum að
myndir hans verði skúminu að
bráð einkum ef ekki verður að
gert. Það væri mikil synd, því hér
fara miklir hæfileikar þrátt fyrir
allt.
HBR
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 31. ágúst 1985
Kjarvalsstaðir
Þurrkrítarmyndir og olíumálverk
Jón Reykdal opnar á morgun
laugardag sýningu í vestursal
Kjarvalsstaöa. Á sýningunni eru
64 myndir, olíumáiverk og fyrstu
þurrkrítarmyndir sem Jón hefur
gert.
Flestar myndirnar eru gerðar á síð-
ustu tveimur árum. Þetta er fjórða
einkasýning Jóns en síðast sýndi
hann í Norræna húsinu árið 1980. Þá
hefur Jón tekið þátt í fjölda samsýn-
inga bæði heima og erlendis.
Kvennabúr
meistara Flóka