Þjóðviljinn - 14.02.1989, Blaðsíða 6

þJÓÐVILIINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
/
Undariegir
þankar
James Baker utanríkisráöherra Bandaríkjanna og hægri hönd
hins nýkjörna forseta í Washington er nú í feröalagi sem á aö
spanna allt Natóveldið. Þessi ferð er í Bandaríkjunum kennd við
fimmtán höfuðborgir þarsem Baker muni hitta ráðamenn.
Það lýsir vel viðhorfi Bandaríkjastjórnar til íslenskra stjórnvalda
að meðan Baker hittir enska höfðingja í Lundúnum, franska í
Parísarborg, danska í Kaupinhafn og síðan hvern í sínum höfuð-
stöðvum - þá skuli íslenski utanríkisráðherrann vera kallaður útá
Keflavíkurflugvöll til að hlýða á valdsmanninn að vestan.
Við vissum það ekki áður, en það er gott að hafa fengið af því
fréttir að í Washington skuli vera litið á Keflavíkurflugvöll sem hinn
eiginlega höfuðstað íslands. Og flugstöðin nýja er auðvitað afar
heppilegur staður fyrir erindreka Bandaríkjaforseta til að hafa í
móttöku fyrir ráðherra úr próvinsbænum Reykjavík. Flugstöðina
eiga ríkin tvö jú sameiginlega, einsog svo hjartnæmlega var
minnst við vígsluna rétt fyrir síðustu kosningar.
Það lýsir auðvitað skrítilegu skapleysi hjá þeim annars rögg-
sama stoltsmanni sem nú ræður utanríkisráðuneytinu að láta kalla
sig einsog hund útá flugvöll til að tala við þann sem sækir aðra
heim í höfuðborgir þeirra.
Slík ferð er þó ein og sér ekki alvörumál nema í táknrænum
skilningi. Sýnu hérvillulegri eru þær yfirlýsingar sem stóðu uppúr
þeim James Baker og Jóni Baldvini eftir fundinn í flugstöðinni.
Þar segir utanríkisráðherra okkar að hann ætli að leggja fyrir
ríkisstjórnina áætlanir um varaflugvöll sem þjóni hernaðartilgangi
fyrir Bandaríkjamenn og aðra Natóheri-með sérstökum trygging-
um um að sá hernaðarvaraflugvöllur verði ekki hernaðarmann-
virki. Og ráðherrann telur að til þess arna ausist miljarðar óendur-
kræfir frá hernaðarmannvirkjasjóði Atlantshafsbandalagsins, en
um leið á stjórn þess sjóðs, sem í eru herforingjar Natóveldanna,
að lýsa því yfir að þeir séu ekki að reisa hér hernaðarvöll.
Satt að segja hafa ekki í annan tíma heyrst eins bláeygar
yfirlýsingar um samskipti okkar við Bandaríkjaher, og er þó langt til
að jafna þarsem eru íslenskir ráðherrar um þau efni.
Og auðvitað falla þessar yfirlýsingar um sjálfar sig einsog
Steingrímur J. Sigfússon samgönguráðherra benti á samdægurs.
Sá Mannvirkjasjóður Nató sem sækja á fé til hafði þegar síðast
fréttist einfaldlega um það tilteknar strangar reglur að ekki sé lagt
fjármagn í annað en hernaðarmannvirki. Sem þýðir að það þarf að
sanna það í umsóknum til sjóðsins að um hernaðarmannvirkisé
að ræða.
Þegar nánar er að gáð þýða orð Bakers við blaðamenn útá Velli
nákvæmlega ekki neitt. Hann talaði á sinni tungu um „no specific
military requirements". Það má þýða á nokkra vegu, en næst
liggur við að snúa svo að ekki séu gerðar til nýja vallarins „neinar
sérstakar hernaðarlegar kröfur". Og hvað þýðir það? Engar sér-
stakar fyrir utan að vera venjulegur varaflugvöllur í hernaðar-
skyni? Engar sérstakar frammyfir aðra varaflugvelli Natóherj-
anna? Engar sérstakar aðrar en á Keflavíkurvelli?
Menn virðast svo hafa um það bil þrjár leiðir að velja til að þýða
eða túlka yfirlýsingar Jóns Baldvins Hannibalssonar um þetta mál
nú á sunnudag.
Hugsanlegt er að hann viti ekkert um málið og láti því stjórnast af
bandarískum ráðgjöfum og innlendum embættismönnum sem
löngu hafa týnt því niður fyrir hvern þeir vinna.
Einnig er hugsanlegt að Jón Baldvin sé að reyna blekkingar í
málinu. Það væri dapurlegt, bæði vegna heiðurs stjórnmála-
mannsins, sonar Hannibals, vegna samstarfsins í ríkisstjórninni,
og vegna þess að undanfarið hafa legið hlýrri straumar milli A-
flokkanna en áður um árabil.
í þriðja lagi er auðvitað hugsanlegt að reglum hjá Mannvirkja-
sjóði Nató hafi verið breytt, og þar séu núorðið stundaðar al-
mennar góðgerðir. Kannski það sé hægt að fá þarna pening fyrir
Þjóðarbókhlöðunni? Kannski Búseti geti sótt um? Hér er kannski
komin lausnin á ríkissjóðshallanum? Kannski það sé líka hægt að
fá styrk úr Mannvirkjasjóðnum til að halda uppá næsta stórafmæli
Bryndísar?
Hver sem skýringin kann að vera er það Ijóst að sé mark tekið á
orðum Jóns Baldvins um að varaflugvöllurinn sé ekki hernaðar-
mannvirki erflugvallarmálið um leið komið útaf valdsviði utanríkis-
ráðherra og heyrir sem venjulegt íslenskt samgöngumannvirki
undir Steingrím J. Sigfússon samgönguráðherra.
Og Steingrímur er einsog aðrir ráðherrar bundinn af málefna-
samningi stjórnarinnar um að varaflugvöllur til hernaðarþarfa
verði ekki undirbúinn í tíð núverandi ríkisstjórnar. Það eru undar-
legir þankar að láta sér detta annað í hug, jafnvel þótt Ijós heimsins
hafi skinið á íslenskan utanríkisráðherra eitt augnablik útá þeim
herflugvelli við Keflavík sem þeir fyrir vestan telja helsta byggð á
(slandi. -m
KLIPPT OG SKORIÐ
-----------------7-
Varúð: vímuefni
Allskonar vágestir berja að
dyrum, misjafnlega háskalegir;
alnæmi, eiturlyf, brennivín og
sonur þess bjórinn. Og það eru
miklar umræður uppi um það,
hvernig bregðast skuli við svo að
þessir gestir (allir óumflýjanlegir
að því er virðist) valdi sem
minnstu tjóni. í þeirri ræðu kem-
ur fyrr en varir upp eitt lykilorð:
forvarnir. Það á að vara uppvax-
andi kynslóð við háskanum,
miðla upplýsingum um öruggt
kynlíf eða þá skaðsemi hinna
ýmsu efna. Menn eru ábyrgir á
svipinn: betra er að byrgja brunn-
inn áður en barnið dettur í hann.
Og menn veita fé í auglýsingar-
herferðir, fræðslubæklinga, fyrir-
lestra, myndbönd til notkunar í
skólum og þar fram eftir götum.
Allt hljómar þetta skynsam-
lega, allt er þetta af góðum vilja
gert og náttúrlega viljum við að
þessi viðleitni beri drjúgan árang-
ur. Verst hvað menn vita lítið um
þennan árangur. Ekki barasta
vegna þess að mönnum þyki strax
ástæða til að efast til dæmis um
það að samfaraauglýsingin silki-
fagra frá landlæknisembættinu
dragi úr háskasamlegu lauslæti.
Ekki bara vegna þess að kennar-
ar og fyririesarar eigi erfitt með
að ná til þeirra unglinga sem lík-
legastir eru til að prófa hass eða
eitthvað þaðan af sterkara. Málið
er enn erfiðara, reyndar alveg
ótrúlega erfitt viðureignar.
Háskinn heillar
Þann fróðleik má m.a. sækja í
greinaflokk í vesturþýska viku-
blaðinu Spiegel um það risaveldi
hins illa sem eiturlyf eru orðin.
Þar segir frá því að athuganir hafi
leitt í ljós, að velmeintar lýsingar
upplýsingaherferðanna á áhrif-
um vímugjafa hafi einatt þau
áhrif að magna upp forvitnina hjá
skólanemum: þetta hlýtur að
vera ofboðslega spennandi úr því
svona mikil áhersla er lögð á það
að vara okkur við. Verra en
þetta: meira að segja bækur og
kvikmyndir eins og hin fræga
raunasaga Kristínar sem var ein
af „Dýragarðskrökkunum" og
kvikmyndin um þá bók - meira
að segja sá grimmi fróðleikur
virðist í mörgum tilvikum ekki
gera annað en að gjöra 14-18 ára
unglinga enn reiðubúnari en ella
til að „prófa hvernig þetta er“.
í samantekt Spiegel er m.a.
viðtal við unga stúlku, Dagmar,
sem fyrir skemmstu tókst að rífa
sig upp úr sex ára vímurugli. Dag-
mar, sem kveðst alin upp í siða-
vöndum kaþólskum smábæ, var
sautján ára þegar hún sá kvik-
myndina um dýragarðsbörnin
þrisvar í rykk. Og myndin hafði
afar sterk áhrif á hana: þessi
brjálaða músík Davids Bowie,
segir hún, þessar myndir frá Berl-
ín að næturlagi, krakkarnir að
flippa út eins og borgarindjánar,
brjótandi rúður, þetta var algjört
æði, mann grunaði eitthvert al-
gjört frelsi. Eg, segir Dagmar, fór
að heiman skömmu eftir að ég sá
myndina. Ég vildi lifa eins og
þessi Kristín, fara á diskó á
kvöldin, ekki þurfa að gera
neinum grein fyrir neinu, kanna
svæðið og auðvitað prófa dóp.
Kemur ekki fyrir mig
Blaðamaður Spiegel vildi þá
vita hvort Dagmar hefði orðið
hrædd við þau atriði myndarinn-
ar þegar sýnt er hvernig Kristín
þarf að selja sig til að hafa fyrir
heróíni, eða þá við skelfingar frá-
hvarfseinkennanna, sem líka eru
svikalaust sýndar í myndinni.
Dagmar játaði því að vændis-
atriðið hefði henni fundist við-
bjóðslegt. En, sagði hún, mér
fannst að annað eins gæti aldrei
komið fyrir mig. Ég mundi bara
ekki taka dóp ef ég ætti enga pen-
inga. Og þegar ég hugsaði um
myndina hafði ég þessa músfk í
hausnum en ekki fráhvarfið, það
hlýtur bara að vera eins og
veikindi sem maður gengur í
gegnum og svo er það búið.
I sannleika sagt: það virðist
fokið í flest fornvarnarskjól þeg-
ar hrollvekja eins og Dýragarðs-
börnin hefur þveröfug áhrif á við
það sem ætlast er til. Að sönnu er
þessi afstaða til vímugjafa sem
orða má með „ég hlýt að sleppa
þótt ég prófi“ svosem ekki nýtt
tóbak. En það kemur samt nokk-
uð á óvart, að ekki einu sinni
sjálfsmynd ungs dópista hefur
áhrif á fólk af sömu kynslóð.
Munu sumir reyna að finna skýr-
ingu í því, að þjóðfélagið allt sé
svo rækilega stillt inn á skjót-
fengna vellíðan sem einskonar
mannréttindi, að einstaklingarnir
eigi alltof auðvelt með að afneita
öllu leiðindahjali um vímuefna-
háska sem þeim er búinn í óvissri
framtíð.
Hvað eru forvarnir?
Spyrja má: til hvers að draga
fram dæmi um að þó nokkur hluti
unglinga virðist skotheldur fyrir
öllum áróðri gegn vímuefnum,
sama hvaðan hann kemur og í
hvaða formi? Er það til að draga
kjark úr okkur öllum, eða hvað?
Ekki var það ætlunin. En það
er líklega eins gott að hafa þessa
hluti í huga til að menn treysti
ekki um of á einfalt samhengi
milli tiltekinngar upphæðar sem
látin er í fræðsluherferðir og
raunverulegs árangurs. í annan
stað er rétt að gefa gaum að því
sem höfundar samantektarinnar í
Spiegel virðast hallast að: öflug-
asta forvarnarstarfið gegn vímu-
gjöfum kemur vímugjöfum í
sjálfu sér ekki mikið við. Þeir
eiga þá við það, að það skipti
miklu meira máli en nokkuð ann-
að í viðleitni til að berja niður
selshaus vímugjafanna, að skapa
unglingum sem skástar aðstæður
til að eiga sæmilega innihaldsrík-
ar tómstundir og útvega þeim
vinnu sem atvinnulausir eru. Þeir'
eiga þá við það fyrst og fremst, að
þegar vímudraugar berja að dyr-
um sé ekkert hættulegra en að
þeir komi að unglingum sem
finnst þeir vera óþörf jarðar-
byrði, utanveltulið sem enginn
vill til neins nýta eða láta sér annt
um. ÁB
Þjóðviljinn
Síðumúla 6 108 Reykjavík
Sími 681333
Kvöldsími 681348
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Rltstjórar: Árni Bergmann, Mörður Árnason, Silja Aðalsteinsdóttir.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Aðrlrblaðamenn: Dagur Þorleifsson, ElíasMar(pr.), Elísabet
Brekkan, Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Hildur Finnsdóttirjfpr.), Jim
Smart (Ijósm.), KristóferSvavarsson, Magnús H. Gíslason.ólafur
Gíslason, Páll Hannesson, SigurðurÁ. Friðþjófsson (umsjm. Nýs
Helgarblaðs), Sævar Guðbjömsson, Þorfinnur Ómarsson (íþr.),
ÞrösturHaraldsson.
, Framkvæmda8tjóri: Hallur Páll Jónsson.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Leópoldsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsinga8tjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Krístinsdóttir, Unnur
Ágústsdóttir.
Simavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Þorgerður Sigurðardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Húsmóðir: Ería Lárusdóttir
Útbreiðslu-og afgreiðslustjórl: Björn Ingi Rafnsson.
Afgreiðsla: Halla Pálsdóttir, Hrefna Magnúsdóttir.
Innheimtumaður: Katrín Bárðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, símar: 681333 & 681663.
Auglýsingar: Slðumúla 6, símar 681331 og 681310.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 70 kr.
Nýtt Helgarblað: 100 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 800 kr.
6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 14. febrúar 1989