Þjóðviljinn - 14.02.1989, Blaðsíða 9

FRETTIR
Efnahagsráðstafanir
Gengisfelling
er skottulækning
Ólafur Ragnar Grímssonfjármálaráðherra: Uppstokkun í
atvinnumálum og aðhald í vaxta- ogpeningamálum höfuðat-
riðin. Samstaða ríkisstjórnar og launþegarhreyfingar um af-
Aðgerðadýrkun hefur verið á-
kveðinn sjúkdómur í íslensk-
um efnahagsmálum og ýmsir
hagsmunaaðilar hafa notfært sér
þennan sjúkdóm, sjálfum sér til
framdráttar. Það er eins og
stjórnmálamenn og ríkisstjórnin
séu ekki að gera neitt ef það er
ekki reglubundið gripið til ein-
hverra aðgerða. Atvinnurekend-
ur hafa sérstaklega hagnýtt sér
þennan aðgerðasjúkdóm, með
því að koma við og við út á völl-
innn og segja, „nú verða
stjórnvöld að koma með aðgerðir
fyrir okkur,“ segir Ólafur Ragn-
ar Grímsson Qármálaráðherra
aðspurður úti í þá gagnrýni
stjórnarandstöðu og atvinnurek-
enda að nýjustu efnahagsráðstaf-
anir ríkisstjórnarinnar séu alls ó-
fullnægjandi og gagnslausar.
Þora ekki að ræða
eigin vanda
- Þessi sjúkdómur í stjórn-
málaumræðunni að einblína á
einhverjar aðgerðir stjórnvalda,
hefur svo leitt til þess að menn
hafa ekki horft til þess sem er að
gerast í fyrirtækjunum sjálfum,
uppbyggingu þeirra og skipu -
iagningu og dregið hulu yfir þann
mikla aðgerðavanda sem er þar
og enginn getur leyst nema for-
ystumenn atvinnulífsins sjálfs. Af
því þeir eru tregir að ræða sinn
eigin vanda, t.d. í sínum sam-
tökum, þá sameinast þeir einkum
og sérstaklega um gengisfelling-
arkröfur í staðinn.
Sjálfstæðisflokkurinn og
Kvennalistinn hafa svo gengið í
þessa atvinnurekendasveit og
sett fram þá kröfu að hér verði
framkvæmd stórfelld gengisfell-
ing. Sjálfstæðisflokkurinn viður-
kennir að það sé tæki til að skera
kaupmáttinn verulega niður,
Þorsteinn Pálsson viðurkennir
það. Hins vegar er Kvennalistinn
annað hvort feiminn við að segja
það, og ég hika kannski við að
segja það, eða gerir sér kannski
ekki grein fyrir því að sú stór-
fellda gengisfelling sem hann hef-
ur tekið undir, hlýtur ókjákvæmi-
lega, þrátt fyrir hliðarráðstafanir,
að fela í sér verulega kaupmáttar-
skerðingu.
Uppstokkun í skipulagi
- Ríkisstjórnin hefur hins veg-
ar í grundvallaratriðum hafnað
þessum kenningum um vanda ís-
lensks atvinnulífs og þessari að-
gerðadýrkun. Þvert á móti segj-
um við: Vandamál íslensks
atvinnulífs, sérstaklega útflutn-
ingsgreinanna, er langvarandi
skipulagsvandi. Hann verður
ekki leystur nema með margþætt-
um breytingum á rekstri fyrir-
tækjanna, samsetningu þeirra,
fjölda þeirra, og verkefni stjórn-
nám vaxtaokurs
valda er að skapa skilyrði fyrir því
að þessi endurskipulagning eigi
sér stað, og knýja á um að hún
verði framkvæmd á sem skemmst-
um tíma og greiða fyrir henni.
Þess vegna má kannski segja
að lykilorðið í ágreiningnum milli
ríkisstjórnar og stjórnarandstöðu
er, að við teljum megin-
vandamálið liggja í skipu -
lagsmálum, en Sjálfstæðisflokk-
ur, Kvennalisti og atvinnurek-
endur telja að vandinn felist í
gengisskráningu.
íslensk „perestrjoka“
- Ég hef stundum í þessari um-
ræðu bent mönnum á það að í
Sovétríkjunum séu menn núna
að framkvæmda „perestrjoku“
m.a. vegna þess að þar hafi verið
gífurlega óhagkvæm fjárfesting í
atvinnulífinu sem að mörgu leyti
eigi sér pólitískar orsakir, og þó
margt sé ólíkt með íslenska hag-
kerfinu og hinu sovéska þá vitum
við þó, að í okkar kerfi hafa tíðk-
ast bullandi pólitískar fjárfest-
ingar og hagsmunafjárfestingar
af ýmsu tagi sem ekki taka mið af
hinum rekstrarlegu skilyrðum og
eðilegu skipulagi atvinnufyrir-
tækja.
Þess vegna tel ég að lykilorðið í
því sem við erum að gera sé
endurskipulagning íslensks
atvinnulífs. Markviss endurskip-
ulagning á öllum sviðum.
Getið þið látið það duga að ætla
að bíða eftir að forráðamenn fyr-
irtækja hugi að endurskipulagn-
ingu á sama tíma og verið er að
loka framleiðslufyrirtækjum um
allt land og atvinnuleysi hefur
stóraukist?
- Við skulum átta okkur á því
sem þegar hefur gerst. Þegar at-
vinnutryggingar'sjóður var settur
á laggirnar skömmu eftir að ríkis-
stjórnin tók við, þá fussaði íhald-
ið og sagði að þetta væri skussa-
sjóður. Staðreyndin er hins vegar
sú að þessi sjóður hefur haft mjög
strangt faglegt mat í sínum lán-
veitingum.
Með litlum gengisbreytingum
hefur tekist að ná raungenginu
meira niður en tókst með stærri
gengisbreytingunum í fyrri ríkis-
stjórn. Raungengið er komið
núna í það sama og það var að
meðaltali síðustu 30 ár og sér-
staklega síðustu 8 ár. Útflutn-
ingsgreinarnar geta því ekki sagt
að þær búi nú í febrúar 1989 við
óeðlilega hátt gengi, þvert á
móti. Það er komið með þessum
þrepaaðgerðum stjórnarinnar
niður í eðlilegt meðaltal.
Þannig höfum við búið til hag-
stæðari rekstrarskilyrði en áður
og einnig með baráttu okkar gegn
vaxtaokrinu og fjármagns-
kostnaðinum hefur tekist að skila
fyrirtækjunum betri stöðu en
stórfelld gengisfelling hefði í för
með sér.
Langt í frá
allir á hausnum
- í raun má segja að þessar að-
gerðir síðustu 4 mánuði hafi skipt
sjávarútvegsfyrirtækjunum í
landinu í fjóra flokka. í fyrsta
flokki eru fyrirtæki sem ganga
vel. Þau hafa ekki fengið neina
sérstaka fyrirgreiðslu nema al-
mennar breytingar á vaxtamál og
þau standa sig vel. Það er hins
vegar ekki fjallað mikið um stöðu
þessara fyrirtækja því þau þjóna
ekki aðgerðakórnum.
í öðrum flokknum eru fyrir-
tæki sem hafa fengið skuld-
breytingu hjá atvinnutryggingar-
sjóðnum og það dugir þeim. Þau
hafa fengið lánin lengd, dregið úr
fjármagnskostnaði og mörg hver
gert skipulagsbreytingar á rekstr-
inum.
í þriðja flokknum eru fyrirtæki
sem þurfa að gera ákveðnar skip-
ulagsbreytingar, hugsanlega að
taka upp samstarf við önnur fyrir-
tæki, þurfa aukið eigið fé. Með
hlutafjársjóðnum sem við ætlum
að setja á laggirnar er ætlunin að
skapa tæki til þess að hluta af lán-
um þessara fyrirtækja verði hægt
að breyta í eigið fé og tryggja
áframhaldandi rekstur þeirra.
Síðan er fjórði flokkurinn af
fyrirækjum og þau eru því miður
nokkur, þar sem offjárfestingin
og skorturinn á eðlilegu rekstrar-
skipulagi hefur verið með þeim
hætti, að það er óhjákvæmilegt
að þau verði gerð gjaldþrota.
Eignir þeirra eru langtum minni
en skuldirnar og í sumum tilfell-
um er þessi munur uppá hundruð
miljóna. Það er því ekkert annað
sem liggur fyrir, því miður, en að
gera þessi fyrirtæki upp.
Þessir fjórir flokkar lýsa því
mjög vel, að einhver allsherjar
gengisfelling, fyrir atvinnuveg
sem er svona samsettur, hún er
auðvitað ekkert annað er skottu-
lækning sem magnar vandamálið
á skömmum tíma. Ríkisstjórnin
hefur hins vegar sagt að hún mun
hafa hliðsjón af stöðu fyrirtækj-
anna í atvinnulífi byggðarlag-
anna. Ef um er að ræða lykilfyrir-
tæki í byggðarlaginu þá mun það
hljóta sérstaka aðstoð, til að
tryggja, þó að um gjaldþrot verði
að ræða, að nýtt fyrirtæki taki til
starfa á rústum þess sem fyrir var,
þannig að fólkið haldi áfram at-
vinnunni og atvinnutækið verði
áfram á sínum stað.
Nú reynir á
Seðlabankann
Vaxtamál og fjármagnsmark-
aður erstór hluti afvanda þessara
fyrirtækja og þungri greiðslu-
Ólafur Ragnar Grímsson fjármálaráðherra: Verðum að vinna saman
með verkalýðshreyfingunni að því að stöðva okrið á peningamarkaðn-
um og stýra vöxtunum niður.
byrði landsmanna almennt. Er
nóg að gert með tillögum stjórnar-
innar til að slá á vaxtaokrið?
- Við í Alþýðubandalaginu
teljum að þau frumvörp sem lögð
hafa verið fram á Alþingi í vaxta-
og peningamálum, marki veiga-
mikla viðurkenningu á þeirri
gagnrýni sem flokkurinn flutti í
stjórnarandstöðu frá 1984, á þá
stefnu þar sem fjárm-
agnseigendur voru drottnend-
urnir og allt átti að vera „frjálst“
og okrið var hið daglega brauð.
Þar sem affallaviðskiptin fóru af
felumarkaðnum, inn á gráa
markaðinn og síðan inn í ríkis-
bankana.
Þær breytingar sem nú verða
gerðar, og við fögnum sérstak-
lega, er að ríkisstjórnin hefur
ákveðið að beita 9. grein banka-
laganna, þar sem Seðlabankan-
um er falið að ákveða hámarks-
vexti og reyndar er greininni
breytt til að styrkja viðmiðunina
sérstaklega og knýja á um að
tekið sé mið af hóflegum vöxtum,
þeim vaxtamun sem tíðkast í
bankakerfinu erlendis og saman-
burði við raunvaxtastig í nág-
rannalöndum okkar.
Þess vegna hefur Seðlabankan-
um verði stillt upp við það verk-
efni að tryggja með þessum laga-
legu tækjum framgöngu þessarar
stefnu stjórnarinnar. Það verður
mikil prófraun fyrir bankastjóra
Seðlabankans, hvort að þeim
tekst í verki að framkvæma þessa
stefnu sem þeim hefur nú verið
falið að gera.
í öðru lagi leggjum við fram
frumvarp sem felur það í sér að
bankaráðin fá miklu meira vald
til þess að ákveða, bæði vaxta-
stig, gjaldatöku, ávöxtunarkröf-
ur og annað í bankakerfinu og
þannig koma í veg fyrir þau affall-
aviðskipti sem hafa tíðkast.
í þriðja lagi innleiðum við
ávöxtunarhugtakið í staðinn fyrir
vaxtahugtakið, víða í þessum
lögum, og þannig eru settar
þröngar skorður fyrir affallavið-
skiptum.
1 fjórða lagi eru þessar skuld-
bindingar látnar ná yfir gráa
markaðinn.
í fimmta lagi verður bannað að
vera með breytilega vexti. Nú
verður lánveitandinn að taka
áhættuna í stað þess að almenn-
ingur hefur þurft að taka hana
hingað til. Ýmis fleiri atriði má
tína til, en meginatriðið að með
þessum aðgerðum verður reynt
að taka utan um þennan peninga-
markað og beina honum inn á
eðlilegan farveg.
Það er síðan lykilatriði í þessu
að ákveðið hefur verið að ríkis-
sjóður í samvinnu við lífeyris-
sjóðina, eigi að vera í fararbroddi
við að ná raunvaxtastiginu niður í
5%. Þetta setur þá kvöð á samn-
inga ríkissjóðs og lífeyrissjóð-
anna að þeir axli þá ábyrgð að
vera leiðandi á þessum markaði
til að ná vöxtunum niður. Það er
auðvitað brýnt að lífeyrissjóðirn-
ir taki fullan þátt í því.
Samstaða með
launþegahreyfingu
En nú hafið þið átt í hörðum
deilum við lífeyrissjóðina vegna
kröfu um vaxtalækkun?
- Það eru fyrst og fremst þeir í
forystu sjóðanna sem eru fulltrú-
ar atvinnurekendavaldsins og
Verslunarráðsins og kannski
verðbréfafyrirtækjanna sem hafa
staðið í þeim deilum. Verkalýðs-
hreyfingin sem er líka hluti af
þessu kerfi, hlýtur hins vegar að
horfa á þá hagsmuni launafólks
að ná vaxtastiginu niður.
í þessu sambandi er mjög at-
hyglisverð sú samþykkt BSRB
frá því í dag þar sem vakin er
athygli á því hversu þessi ranga
peningastefna hefur skert lífskjör
almennings. Þess vegna er
nauðsynlegt að verkalýðshreyf-
ingin taki upp samstöðu með
ríkisstjórninni til að koma í veg
fyrir stórfellda gengisfeliingu og
brjóta á bak aftur okrið á pening-
amarkaðnum og stýra vöxtunum
niður. Þarna ættu ríkisstjórnin og
samtök launafólks að geta náð
saman í sterku bandalagi. Ef það
tekst ekki þá mun litlu skipta
hvaða kauptölur verða skrifaðar
á launaseðla.
Þessi frumvörp verður að sam-
þykkja á næstu vikum og við
munum hefja viðræður við líf-
eyrissjóði og Seðlabanka nú á
næstu dögum og síðan er
nauðsynlegt að hefja viðræður
við samtök launafólks á þeim for-
sendum sem bæði Verkamanna-
sambandið og BSRB hafa álykt-
að um. Það eru tugþúsundir hei-
mila í landinu, þar sem breyting-
ar á vaxtastiginu hafa meira að
segja um aukinn kaupmátt en
hækkun launa. Þetta er því ein
sterkasta kjarabótin sem við get-
um og eigum að ná fram, segir
Ólafur Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra.
-lg-
Þriðjudagur 14. febrúar 1989 ,ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9