Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.1999, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 2. MARS 1999
menning
** ★
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson
ofAnlmíÍ»nPl°ncer
Thorso«
Myndasögu-Kalli
íslendingar koma víða við. Eins og sagt var frá í
Morgunblaðinu í síðustu viku er komin út í
Kanada bók um einn helsta höfund teiknimynda-
sagna þar í landi, Charlie heitinn Thorson, eftir
Gene Walz, prófessor i teiknimyndafræðum, sem ef
til vill væri ekki í frásögur færandi, a.m.k. ekki hér
uppi á íslandi, nema fyrir það að Thorson þessi var
alíslenskur. Hann hét Karl Gústaf og var sonur
Stefáns Þórðar-
sonar og Sigríðar
Þórarinsdóttur
frá Ásakoti í
Biskupstungum,
en þau fluttust
vestur árið 1887.
Þar með eru
einnig af ís-
lensku bergi
brotnar ýmsar
þær teíkni-
myndafígúrur
sem Thorson
fann upp og verið
hafa heimagang-
ar á vestrænum heimilum í hálfa öld eöa svo, þökk
sé Disney-maskínunni sem var helsti atvinnuveit-
andi Thorsons, nefnilega Kalli kanína, indíána-
drengurinn Hiawatha, að ógleymdum Mjallhvíti og
gjörvöllum dvergunum sjö. Af þessari nýju bók
verður einnig ljóst að sjálf Mjallhvít er eftirmynd
íslenskrar stúlku, Margrétar Sölvadóttur, sem
Thorson var heillaður af og vildi eiga, en þeim var
víst ekki skapað nema að skilja.

Harmþrungin ást
Úlfhildur og vampíran
Úlfhildur Dagsdóttir, sérstakur skrimslafræðing-
ur DV, kemur víða við á vettvangi menningarinn-
ar. Miðvikudagskvöldið 3. mars heldur hún erindi
fyrir félagsmenn í Félagi íslenskra fræða sem nefn-
ist „Blóðþyrstur berserkur: Vampiran, vinir og
ættingjar". í því mun hún fjalla um „hin mörgu
andlit vampírunnar í sögu og menningu". Að því
skrímslafræðingur vor segir er varmpiran ekki
einasta ódauðleg heldur líka heimsborgari og verð-
ur sagt frá þvi með hvaða hætti hún birtist í þjóð-
sögum, goðsögum, bókmenntum og kvikmyndum
víða um veröld. Úlfhildur mun síðan ræða tilvist
vampírunnar út frá ýmsum kenningum, heim-
spekilegum, bókmenntalegmn og félagslegum.
Fundurinn verður haldinn í Skólabæ og hefst kl.
20.30. Er fundarmönnum í sjálfsvald sett hvort þeir
taka með sér hvítlauk til að maula meðan á erind-
inu stendur.
Listamaður af guðs náð
Ljósmyndafyrirtækið Skyggna-Myndverk hefur
fýrir sið að gefa út dagatöl með ljósmyndum eftir
helstu ljósmyndara landsmanna. í þetta sinn varð
fyrir valinu hinn geðþekki ljósmyndari Ragnar Ax-
elsson, Rax, sem á undanfomum árum hefur glatt
augu landsmanna með víðáttumyndum sínum,
einkum og sérílagi frá norrænum slóðum. Ragnar
hefur nokkra sérstöðu meðal hérlendra ljósmynd-
ara fyrir fjölhæfni
sína: er sem sagt jafn-
vígur á landslags-
myndir, mannamynd-
ir og annað myndefni.
Á vönduðu dagatali
Skyggnu-Myndverks
er að frnna gott úrval
svart-hvítra mynda
Raxa ásamt formála
eftir baráttufélaga
hans og samferða-
mann um norðurslóð-
ir, Árna Johnsen. Þar
kallar Ámi Raxa
„listamann af guðs
náð“, hvorki meira né
minna, og nefnir þann eiginleika Raxa að geta
gengið „berserksgang í sjálfum sér, en þó með að-
lögunarhæfni kameljónsins“. Dagatalið er hægt að
fá hjá útgefenda.
Tender is the Night eft-
ir hinn þekkta ameríska
rithöfund Scott Fitzgerald
var fyrst útgefin i Amer-
íku árið 1934 og þykir
meistaraverk hvað varðar
sálfræðilega dýpt. Þetta
veigamesta verk Fitzger-
alds er nú komið út í ís-
lenskri þýðingu undir
heitinu Nóttin blíð.
Nóttin blíð er öðmm
þræði sjálfsævisöguleg og
varpar að hluta ljósi á
samband Fitzgeralds við
Zeldu, konu hans, sem
átti við geðræn vandamál
að stríða en aðalsöguhetj-
an í Nóttinni, geðlæknir-
inn Dick Diver, tekur
einmitt upp á sína arma
unga og auðuga konu,
Nicole Warren, sem hald-
in er geðrænum kvilla.
Dick og Nicole kynnast á
svissnesku heilsuhæli og
verður Nicole brjálæðis-
lega ástfangin af hinum
unga, glæsilega og klára
geðlækni. Hún leggur allt
sitt lif í hans hendur,
sannfærð um að hann
muni koma henni til betri
heilsu. Þau giftast og
eignast böm og í fáein ár
lifa þau íburðarmiklu og
að því er virðist áhyggju-
lausu og hamingjusömu
lífi. En undir yfirborðinu
krauma sárar tilfinningar
og aðeins timaspursmál
hvenær upp úr sýður og
samband og samskipti
hjónanna afhjúpast um-
hverfinu. Út á við sýna
Diverhjónin sig sem hið
fúllkomna par og verða fyrirmynd Ros-
emary, ungrar og upprennandi leikkonu. í
þeim sér hún allt sem hún sækist eftir í
eigin lífi: ást, samstöðu og glæsileika, en
þegar göt koma í fágað yfirborðið vill hún
síður sjá meira. Hún er fúlltrúi yfirborðs-
mennskunnar sem Diverhjónin eru dag-
legir þátttakendur í, vill að lífið sé stöðugt
partí og neitar að taka ábyrgð á eigin lífi
og tilfinningum. Þannig birtast reyndar
flestar þær persónur sem Diverhjónin um-
gangast, em til staðar þegar kaldhæðni og
ábyrgðarleysi ræður ríkjum en leggja á
tilraunum til að
fylla upp í tilgangs-
leysi daganna. Fljót-
lega fær lesandinn á
tilfinninguna að
eitthvað stórkost-
lega mikið sé að því
lífi sem persónurn-
ar lifa og sú tilfinn-
ing ágerist eftir því
sem lengra líður á
söguna. Spennan
magnast stig af stigi
og er uppgjör og nið-
urstaða sögunnar í
fullkomnu samræmi
við það sem á undan
er gengið: dapurleg,
miskunnarlaus og
harmræn.
Sögusvið og um-
hverfi bókarinnar,
Evrópa eftir fyrri
heimsstyrjöld, kann
að vera fjarlægt og
framandi og einnig
sældarhyggjan og
nautnastefnan sem
persónumar aðhyll-
ast. En tilfinning-
amar sem persón-
umar glíma við em
alltaf nýjar og
einnig birtingar-
mynd sigranna og
ósigranna í ástinni.
Nóttin blið er
áhrifaríkt og áleitið
verk um
flækjur
manns-
sálarinn-
ar sem
Atli
Magnús-
son þýð-
ir með ágætum yfir á íslenska
tungu. Prófarkalestur er þó
langt frá því að vera góður, t.d.
vantar víða orð inn í setningar
og þannig frágang má flokka
undir virðingarleysi bæði
gagnvart góðu verki og vand-
virkum þýðanda.
Nóttin blíð
Scott Fitzgerald
Skjaldborg 1998
Scott Fitzgerald - „afhjúpar yfirborðsmennskuna".
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
Qótta um leið og hriktir í stoðum yfir-
borösmennskunnar. Þennan heim afhjúp-
ar Fitzgerald á snilldarlegan hátt, ekki
með neinum látum heldur smátt og smátt
i formi augnatillita, rangra orða sem sögð
era á röngum stað, eirðarleysi persóna og
Dapurleg gleði
Grieg og Beethoven: „Varla er hægt að hugsa sér ólíkari tónskáld."
Tveir strengjakvartettar
eftir Grieg og Beethoven
voru fluttir á tónleikum
Kammermúsíkklúbbsins á
sunnudagskvöldið. Varla er
hægt að hugsa sér ólíkari
tónskáld; Grieg var róman-
tískur fagurkeri sem undi
glaður við að semja lítil og
hugguleg smáverk með
sveitalegum blæ, Beet-
hoven var á hinn bóginn
heimspekingur sem lifði að
mestu Qarri samfélagi
manna og samdi guðdómleg
snilldarverk af miklum eld-
móði.
Flytjendur vora þær
Auður Hafsteinsdóttir og
Gréta Guðnadóttir fiðluleik-
arar, Guðmundur Kristmundsson víólu-
leikari og Bryndís Halla Gylfadóttir selló-
leikari. Strax i upphafí heyrði maður að
þetta er vel samstilltur hópur og var fýrra
verk efnisskrárinnar, strengjakvartett í g-
moll op. 27 eftir Grieg, sérlega vel spilað.
Kvartettinn er stilhreinn og gripandi, þar
er að fmna sæg af fallegum laglínum sem
njóta sín vel í hnitmiðuðu og einföldu
formi. Tónlistin er fjörleg og vora fjór-
menningamir ekki að hcdda neitt aftur af
sér. Samt var agi og festa í túlkuninni;
sérstaka athygli mína vakti fyrsti fiðlu-
leikarinn Auður Hafsteinsdóttir fyrir
vandvirknislega en þó kraftmikla spila-
mennsku þar sem hvergi var ofaukið.
Mörgum fyrsta fíðluleikaranum í strengja-
kvartett hættir til að ofmetnast og reynir
að vera eins áberandi og framast er kost-
ur; það skemmir hins vegar heildarsvip-
inn og er óþolandi. Menn ættu að kannast
við týpuna, það er flðluleikarinn sem
hreyfir sig mikið á sviðinu og er haldinn
Tónlist
JónasSen
stjómlausu vibratói og þrálátum höfuð-
hnykkjum. Svoleiðis náungar eiga ekki að
spila kammermúsík með öðrum - þeir
eiga að vera einir uppi á sviði þar sem
enginn skyggir á þá. Auður Hafsteinsdótt-
ir er ekki af þessari
gerðinni, víbratóið er
passlega mikið, allar
hendingar eru fágaðar
og fullkomlega í takt við
leik hinna í kvartettin-
um.
Annarleg
tónlist
Síðara verkið á efnis-
skránni var strengja-
kvartett í a-moll op. 132
eftir Beethoven. Hann
flokkast með síðustu
verkum tónskáldsins og
er mjög erfiður í túlkun.
Ástæðan er sú að tilfinn-
ingamar sem þar birtast era afar óræðar
- sumir hcifa meira að segja haldið því
fram að Beethoven hafi í síðustu strengja-
kvartettum sínum verið kominn handan
við venjulegar mannlegar kenndir, þar
birtast a.m.k. tilfmningalegar mótsagnir
eins og döpur gleði og blíðleg reiði. Það
gefur augaleið að slíkt tilfinningaástand
er erfitt aö setja sig inn í, en á tónleikun-
um var umræddur kvartett samt sem áður
vel fluttur. Túlkunin var fersk og sam-
kvæmt nótunum og var ekki erfitt að ein-
beita sér að annarlegri tónlistinni. Verður
ekki annað sagt en að þetta hafi verið frá-
bærir tónleikar og vonar maður að fjór-
menningamir sjái sér fært að flytja aðra
seinni strengjakvartetta Beethovens í nán-
ustu framtíð.