Alþýðublaðið - 31.07.1974, Blaðsíða 5

[alþýduj
Infifitfii
Útgefandi:
Ritstjórar:
Auglýsingastjóri:
Útbreiðslustjóri:
Aðsetur ritstjórnar:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
Prentun:
Blað hf.
Freysteinn Jóhannsson (ábm.)
Sighvatur Björgvinsson
Fanney Kristjánsdóttir
Þráinn Þorleifsson
Skipholti 19, sími 28800
Hverfisgötu 8—10, simi 28660 og 14906
Hverfisgötu 8—10, sími 14900
Blaðaprent
LAUNÞEGAMÁLSTAÐURINN
HAFI ALLAN FORGANG
Nú standa yfir viðræður fjögurra stjórnmála-
flokka — Framsóknarflokks, Alþýðuflokks, Al-
þýðubandalagS og Samtakanna — um hugsan-
lega stjórnarmyndun þessara flokka. Að sjálf-
sögðu munu mörg mál bera á góma i þeim við-
ræðum, enda mörg vandamál, sem úrlausnar
biða. Meginverkefni næstu rikisstjórnar — og
meginviðfangsefni allra umræðna um stjórnar-
myndun — hlýtur þó að vera efnahagsástandið i
landinu og hvað gera skuli til þess að forðað verði
alvarlegu kreppuástandi.
Efnahagsmálin hafa löngum verið eitt helsta
viðfangsefni stjórnmáíanna á íslandi. Þó hefur
mikilvægi þeirra verið mismikið enda misstór
sá vandi, sem við hefur verið að fást. Oft hafa
þannig önnur mál en efnahagsmálin verið i
brennideplinum. Það má e.t.v. frekar orða svo,
að þá hafi efnahagsástandið verið þannig, að
stjórnmálamennirnir hafi getað látið eftir sér að
sinna frekar eða jafnhliða öðrum málaflokkum.
En svo er málum ekki farið nú — þvi miður.
Viðhorfin i efnahagsmálum þjóðarinnar eru nú
svo uggvænleg, að hrein vá er þar fyrir dyrum.
Og menn skyldu gera sér fulla grein fyrir þvi, að
sá voði steðjar fyrst og fremst að launafólkinu i
landinu, sem ekki aðeins sér fram á stórversn-
andi lifskjör ef heldur fram sem horfir heldur á
það einnig á hættu, að óöruggtverðiumatvinnu.
Og þessi yfirvofandi hætta stendur okkur nær,
en margur hyggur.
Undir slíkurn kringumstæðum hljóta flokkar
eins og Alþýðuflokkurinn, sem teljast málsvar-
ar launafólksins i landinu, að leggja meginá-
hersluna á það, að samstaða fáist um aðgerðir i
efnahagsmálum sem i fyrsta lagi bægja frá
þeirri hættu, er við launþegunum blasir, i öðru
lagi tryggja fulla atvinnu og atvinnuöryggi, i
þriðja lagi verða gerðar i nánu samstarfi við
launþegasamtökin og i fjórða lagi tryggja hag
þeirra, sem minnst mega sin i þjóðfélaginu.
Á slikum timum eins og þeim, sem np eru, tel-
ur Alþýðuflokkurinn það vera mikinn ábyrgðar-
hlut af stjórnmálaflokkum að reyna enn á ný að
þyrla upp moldviðri um mál, sem engum sköp-
um skipta um afkomu almennings i landinu. Þvi
fráleitara er það, ef stjórnmálaflokkár ganga þá
til leiks með það að markmiði að reyna að knýja
fram málefni, sem almenningur i landinu hefur
i nýafstöðnum kosningum glögglega og ótvirætt
tekið afstöðu gegn. Slikt er ábyrgðarlaus hrá-
skinnaleikur og þeim einum ætlandi, sem láta
sig það engu varða, hvort almenningur i landinu
eigi að hafa nokkra möguleika til þess að standa
af sér þann mikla afkomuvanda, er við blasir.
Meginviðfangsefni næstu rikisstjórnar verður
að vera það að leiða þjóðina út úr þeim efna-
hagsörðugleikum, sem hún hefur komist i.
Fumskylda flokks, sem vill með réttu kalla sig
verkalýðsflokk, er að láta þetta máí hafa alger-
an forgang og beita áhrifum sinum til þess, að
það verði gert með þeim hætti, sem launafólkið i
landinu getur við unað. Að setja nú önnur mál á
oddinn — og það mál, sem þjóðardömur hefur
verið felldur um — er hámark ábyrgðarleysis-
ins. Menn, sem þannig vilja hugsa, hefur þjóðin
ekkert með að gera eins og málum er nú háttað.
ANKER JÖRGENSEN, FORMAÐUR DANSKRA JAFNAÐARMANNA:
VIUUM AUKA SKILNING
A NÆSTA ÞÆTTI f
ÞRÚUN SAMFÉLAGSINS
Það verður vist ekki annað
sagt, en að jafnaðarmenn á Norð-
urlöndum eigi nu i talsverðum
erfiðleikum. Meðal norrænna
jafnaðarmanna, t.d. i Danmörku,
fara nú fram miklar umræður um
þann vanda, sem við jafnaðar-
stefnunni og flokkum hennar
blasir. Þar er m.a. rætt um,:hvort
jafnaðarstefnan i velferðarrikj-
um norðursins sé i þann veginn
að komast i sjálfheldu og hvort
mikil áhrif verkalýðshreyfing-
anna á stefnu og störf jafnaðar-
mannaflokkanna séu þeim til
góðs, eða ekki. Þá hafa einnig
farið fram talsvert miklar um-
ræður um það meðal danskra
jafnaðarmanna, hvort timabært
sé að skipta nú um forystumenn i
flokknum — m.a. af þeirri ástæðu
sem tilgreind var um sterk tengsl
flokksforystunnar annars vegar
og verkalýðshreyfingarinnar hins
vegar, sem sumir segja, að
stjórni öiium gerðum flokks og
flokksforystu. Viggo Kampmann,
fyrrum forsætisráðherra, hefur
þannig nýlega ritað grein, þar
sem hann lagði til, að nýjum
manni — Erling Jensen — yrði
falin forysta danska jafnaðar-
mannaflokksins i stað Anker
Jörgensens og vakti sú grein að
sjálfsögðu mikla athygli og um-
tal.
t blaði danskra jafnaðar-
manna, AKTUELT, birtist nú á
sunnudaginn viðtal við Anker
Jörgcnsen um þessi mál. Viötalið
tók Harry Rasmussen, stjórn-
málaritstjóri blaðsins. Birtist það
hér á eftir I islenskri þýðingu,
nokkuð stytt.
A jafnaðarmannaflokkurinn nú
i erfiðleikum?
— Það væri rangt að segja. að
hann ætti ekki erfiðleikum að
mæta. Svo virðist, sem allir hinir
hefðbundnu stjórnmálaflokkar,
allir lýðræðisflokkarnir, eigi nú
vandamálum að mæta.
— Hefur jafnaðarmönnum tek-
ist að treysta stöðu sina nægilega
vel eftir kosningarnar og láta nóg
að sér kveða?
Það er ekki hægt að segja, að
hugmyndirnar hafi streymt frá
rikisstjórninni eða frá nokkrum
þeim stjórnmálaflokkum, sem
ættu að visa veginn eftir að við
höfum fengið borgaralega rikis-
stjórn. En það væri einnig rangt
að halda þvi fram, að við höfum á
reiðum höndum lausn á öllum
vandamálunum, enda þótt við sé-
um eini flokkurinn, sem höfum
stefnu og hugmyndir, sem —
a.m.k. þegar lengra liður — eiga
möguleika á þvi að leysa þann
efnahagsvanda, sem við er að
etja.
Það verður að viðurkenna, að
okkur hefur ekki tekist að tryggja
okkur nægilega fótfestu meðal al-
mennings. „Hinir” eru flokkar,
sem vilja halda áfram eftir hin-
um gömlu og hefðbundnu leiðum
á meðan við jafnaðarmenn vilj-
um leggja út á nýjar brautir. Við
höfum þvi þær sérstöku skyldur
að rækja að fá fólk til þess að
skilja hvað við viljum og hvað við
gerum — og hvers vegna. Og það
hefur okkur ekki tekist. En það er
ekki stefna okkar að skera svo
mjög niður opinber útgjöld, að
velferðarþjóðfélagið þurfi að biða
tjón þess vegna. Það er annarra
vilji. Stefna okkar er heldur ekki
sú að vilja skatta bara skattanna
vegna.
ABYRGÐ
En við litum á það sem ábyrga
stefnu að sýna borgurunum fram
á, að samfélag, sem náð hefur
langt á félagslegri framþróunar-
braut, kostar meira i rekstri, en
vanþróað samfélag. Okkur hefur
ekki tekist að sýna rækilega fram
á næsta þáttinn i framþróuninni,
sem er og hlýtur að vera að inn-
leiða lýðræðið i eignarréttarskil-
greininguna. Okkur hefur ekki
tekist að fá fólk til þess að skilja,
hvað það er, sem á að koma i
Anker Jörgensen
framhaldi af velferðarþjóðfélag-
inu: Þeir áhugasömustu af ,,okk-
ar” fólki skilja það, en okkur
hefur ekki tekist að koma þvi á
framfæri við fólkið i landinu.
Þetta er vandamál jafnaðar-
manna — og raunar ekki bara i
Danmörku.
KAMPMANN
Viggo Kampmann, fyrrum for-
sætisráðherra, hefur nýlega
látið I Ijós þá skoðun. að það
myndi styrkja Jafnaðarmanna-
flokkinn, ef Erling Jensen yrði
gerður að formanni hans.
— Það liggur i málsins eðli, að
ég er ekki rétti maðurinn til þess
að ræða, hver vera eigi formaður
flokksins. Það er flokksþingið,
sem ákveður það og það kaus mig
einum rómi. Og ég vildi gjarna fá
að bæta við: Ég hef ekki valið mig
sjálfur!
Ertu sár vegna greinar Kamp-
manns?
— Ég vil alls ekkert um hana
segja. Ég vil ekki einu sinni láta i
ljós nein vonbrigði með Kamp-
mann'
HLUTVERK
VERKALYÐS-
IIREYFINGARINNAR
Fleming Madsen telur, að
Alþýðusambandið stjórni Jafn-
aðarmannaflokknum?
— Hlutverk Alþýðusambands-
ins i alþýðuhreyfingunni er nú hið
sama og það hefur ávallt verið.
Jafnaðarmannaflokkurinn hefur
alveg eðlileg tengsl við verka-
lýðshreyfinguna einkum og sér i
lagi varðandi mál, sem snerta
kaup- og kjaramál. Verkalýðs-
maðurinn Th. Stauning var i
sömu afstöðu.
Þetta samband flokks og hreyf-
ingar er álika gamalt og flokkur
inn er sjálfur. En það er ekki
verkalýðshreyfingin, sem mælir
fyrir um stefnu flokksins.
VERÐBÓLGAN
Er hægt að stöðva ve.rð-
bólguna?
— Allur hinn vestræni heimur á
við gengisvandamál að eíja. Það
sem við köllum hið kapitalistiska
samfélagskerfi, á við erfiðleika
'að etja vegna þess, að ekki er
lengur unnt að lappa upp á það
með viðteknum aðferðum. Um og
eftir 1930 rikti hér kreppuástand
og þá var Jafnaðarmannaflokk-
urinn það afl, sem hratt af stað
aðgerðum, er sköpuðu atvinnu á
ný. 1 löndum, sem ekki gripu til
þeirra sömu ráða. endaði þróunin
i fasisma. Nú, á áttunda ára-
tugnum, er vandamálið þveröfugt
við það, sem þá var — nefniiega
verðbólga. Og þar þarf að beita
öðrum úrræðum.
Er sky ldusparnaður eitt
þeirra?
— Hér er um mál að ræða, sem
er háð hinum innbyrðis valda-
hlutföllum flokkanna i stjórn-
málaheiminum. í dag hefur
jafnaðarmannaflokkurinn ekki
áhrif nema sem svara til stöðu
hans þar sem hann hefur aðeins
fylgi fjórða hvers kjósanda.
Ahrifin eru þvi miður takmörkuð.
en okkur tókst þó að hrinda árás,
sem gerð var á samningsbundin
kjör fólks. i staðinn fengum við
lausn, sem vissulega er ekkert til
þess að hrósa sér af, en þó ekki
sú, er upphaflega var ráðgerð.
HUGSJÓNASTEFNAN
Hefðu jafnaðarmenn ekki getað
haldið fast við hugsjónastefnu
sina og þá lausn, er þeir helst
vildu?
—- Það hefði notið mikilla vin-
sælda i ákveðnum hópum. En
Jafnaðarmannafiokkurinn er stór
stjórnmálaflokkur, sem hefur
ábyrgð, og getur þvi ekki komist
hjá þvi að standa andspænis
vandamálum. Þess vegna geta
atburðirnir orðið óvæntir.
GÓÐ STJÓRNAR \NDSTADA
Er uppgjafartónn i þér?
— Þvert á móti.
Hvert er þitt heiðarlega mat á
rikisstjórninni?
— 1 raun og veru hefur hún gert
ýmislegt gott i sumum málum,
m.a. af þvi, að hún hefur haft
góða stjórnarandstöðu.
Á Hartling enn að fá að leika á
óttann við nýjar kosningar?
— Við i Jafnaðarmanna-
flokknum erum ekkert hræddir
við nýjar kosningar, en óttinn er
fyrir hendi hjá öðrum og við get-
um hvorki komið i veg fyrir. að
Hartiing notfæri sér það eða að
sumir fJokkar verði óvenjulega
meðfærilegir vegna óttans.
VANDAMALIÐ
Og hver er svo niðurstaða þin
um mat þitt á flokknum og stöðu
hans?
— Að við verðum, — ekki i
þrjósku heldur i trú á þvi, að við
höfum eitthvað nýtt fram að færa
— að halda áfram að vinna. Ekki
með hugmyndir frá hinum
pólitiska „súpermarkaði” að
leiðarljósi, heldur með stefnu,,
sem er i samræmi við tiðarand-
ann. Við erum flokkur, sem erum
nokkrum hársbreiddum á undan
jöðrum méð nýjar hugmyndir. En
fram til þessa hafa þær nýju
kenningar aðeins verið hugar-
fóstur. Við þurfum að skapa um
þær skilning — það er vandanál
okkar.
Miðvikudagur 31. júlí 1974.