Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1984, Qupperneq 3

E
1-BgHfW
SSSSSlNlSBaSSBSli]
Úlgefandi: Hf. Awakur, Reykjavlk. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthlas Jo-
hannessen, Styrmir Gunnarsson. Ritstjórnar-
fulltr.: Glsli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin
Jónsson. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Slmi 10100.
Forsíðan
Sólarlag — eftir Snorra Svein Friðriksson og
ein af myndum hans á sýningu í Norræna
húsinu. Sjá nánar á bls. 14.
Heilsuræktin
bezta er að taka annan fótinn framfyrir hinn úti
undir beru lofti. Svona er það einfalt Sumsé:
Hæfilegar gönguferðir eru fínn lífs-elexír og
skerpa hugsunina líka.
Muggur
var hvers manns hugljúfi og „í sannleika eins
og stórt barn" svo sem Björn Th. Björnsson
segir í texta sinum í nýrri listaverkabók um
Mugg, sem út kemur senn. Hér er birtur kafl-
inn, sem segir frá för listamannsins til New
York.
Gervivísindi
eða alvöruvísindi? Menn eru ekki á eitt sáttir
í Háskóla íslands um dulræn fræði ýmiss-
konar og þykir sumum, að fátt hafi á unnizt
eftir áratuga rannsóknir. Fjórir doktorar úr
Háskólanum hafa haldið fram mismunandi
skoðunum um þessi efni og fyrri hlutinn birt-
ist hér.
JÓNAS GUÐMUNDSSON
Kvæði
Húsið var
orðið gamalt
og þú gast
ekki lengur
greint það
frá jörðinni.
Samt var það úr eik.
Og einn daginn
tóku þeir
sig til
og rifu það
og það blæddi
lengi úr sárinu.
Úr
Bryngerðarljóðum
Svo er okkar
ást í milli
sem hús standi
hallt í brekku,
svigni súlur,
sjatni veggur,
sé vanviðað;
völdum bæði.
Jónas Guömunsson er rithöfundur og blaðamaður I Reykja-
vlk. Höfundur Bryngeröarljóöa er ókunnur.
Fjárfestingar
í gáfnalandi
Krísuvíkurskólinn var
hannaður og fram-
kvæmdir hafnar vegna
þess að Svíar töldu að
tilteknir hópar nem-
enda skyldu vera í fjar-
lægð frá öðrum nem-
endum. Það stóð svo á
endum að jafnskjótt sem skólahúsið var
fokhelt voru Svíar búnir að skipta um
skoðun. Þá voru framkvæmdir stöðvaðar.
Nú vill enginn nýta þetta húsræksni, ekki
einu sinni fyrir svínastíu. Dæmi þetta, svo
grátbroslegt sem það nú er, hefði þó ekki
eitt sér valdið slagsíðu á þjóðarskútunni.
Offjárfesting og röng fjárfesting í gervöllu
skólakerfinu nemur örugglega mörgum
Krísuvíkurskólum.
Örlítið meira um það: Fyrir fáeinum
áratugum þótti húsmæðraskóli nauðsyn-
legur í hverri sýslu. Húsmæðraskólarnir
þurftu sín hús. Og fengu þau. En þegar svo
var komið að sérhver heimasæta landsins
átti kost á skólavist í húsmæðraskóla var
þess konar nám allt í einu talið óþarft og
skólarnir dæmdir úreltir. Eftir stóðu hús-
in sem minnismerki um hugsjón sem einu
sinni var.
Nú er ekki útilokað að líkt fari fyrir
héraðsskólunum. Þar er þó um sýnu meiri
fjármuni að tefla. Héraðsskólunum var í
upphafi komið á fót af stórhug og glæsi-
brag. Með vaxandi kröfum var svo upp-
bygging þeirra haldið áfram á áranna rás,
gömul mannvirki endurbætt, ný reist. I
fyrstunni var skólum þessum ætlað alveg
sérstakt hlutverk. Það breyttist að vísu
með breyttum tímum. En skólarnir héldu
velli og komu að notum hver á sínum stað.
Þar til nú að ýmsir virðast telja að þeir
hafi ekki lengur hlutverki að gegna.
Kennslu- og heimavistarhúsin, mörg og
stór, sem reist voru fyrir skattpening al-
mennings, eru ekki lengur fullnýtt meðan
heimtuð eru önnur hús á öðrum stöðum
fyrir annars konar stofnanir.
Er nokkurt vit í þessu? Einstaklingur,
sem stjórnaði málum sínum á líkan hátt
og hið opinbera hefur stýrt fræðslukerfinu
íslenska, væri talinn í meira lagi ráðlaus.
Meira að segja er ég ekki frá því að honum
yrði brugðið um heimsku. En þvílík ásökun
telur hinn dæmigerði íslendingur að sé hin
háðulegasta sem á hann verði borin.
Ekki hefur þeim þó verið frýjað vits sem
farið hafa með íslensk fræðslumál á und-
anförnum árum, að minnsta kosti ekki öll-
um. En þekking þeirra og áhugi hefur oft
reynst vera í öfugu hlutfalli við vald það
sem þeir hafa tekið sér. Eins og endranær
hlusta þeir á þá sem hæst hafa; þrýstihópa
— auk kenningasmiða ýmiss konar sem
hafa lesið erlend rit en þekkja ekki ís-
lenskt þjóðlíf nema af bókum. Og langar
ekki að þekkja það, telja sig yfir það
hafna.
Fyrir nokkru kom ég í skólahús úti á
landi, reist fyrir eða um 1930. Enn bregður
það stórum svip yfir umhverfið og ber ald-
ur sinn með reiun. Engu virðist þar ofauk-
ið; ekkert sem ekki kemur að notum.
Formfast og hreint svipmót þess skyldi
hafa þau áhrif að þeir, sem stigju þar inn
fyrir dyr, hyrfu þaðan aftur menn að meiri
og betri Islendingar.
Skólahús, sem reist hafa verið hin síðari
ár, hafa ekki vaxið að reisn með auknum
byggingarkostnaði; þau sýnast kuldaleg og
stíllaus, mörg hver. Ekki vantar samt
prjál af ýmsu tagi sem vant er að sjá að
komi að minnstu notum. En fyrst og
fremst vitna þau um stefnuleysi íslenskra
fræðsluyfirvalda. Stefnuleysi! Einmitt!
Sem dæmi um stefnuleysið má minna á
frumvarp til laga um framhaldsskóla sem
legið hefur fyrir Alþingi í mörg ár, óaf-
greitt. Frumvarp þetta er ámóta gáfulegt
og önnur slík frá seinni árum sem því mið-
ur hafa flestöll orðið að lögum og ríða nú
fjárlögum íslenska ríkisins á slig, ár hvert.
En hvað um það — þó frumvarp þetta
hafi ekki verið staðfest og verði vonandi
aldrei að lögum hefur í mörgum greinum
verið farið eftir því, t.d. lagt í hinar furðu-
legustu áætlanir með frumvarpið að leið-
arljósi.
Hvað yrði sagt ef Ölgerðin Egill eða
Sanítas færu að brugga og senda á markað
áfengt öl — út á frumvarp sem ef til vill
yrði að lögum eftir fimm ár eða tíu?
EKLENDUR JÓNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 1. DESEMBER 1984 3