Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1996, Blaðsíða 11

ÞAÐ er í raun og veru Gina kona Hjálmars sem sér um alla hluti á heimilinu. Stein-
unn Ólína Þorsteinsdóttir og Edda Heiðrún Backman i hlutverkum sínum.
GUNNAR Eyjólfsson leikur föður Hjálmars, gamlan liðsforingja sem hefur tapað
allri reisn.
beita táknsæi í ríkara mæli. Stefán Baldurs-
son, sem leikstýrir Villiöndinni, segir að það
megi því segja að verkið marki tímamót í
leikritun Ibsen.
„Verkin á undan höfðu verið mjög raun-
sæisleg hjá honum en hér læðir hann að tákn-
rænum þáttum sem ber meira á í næstu
verkum hans.
Það er einnig athyglisvert að Ibsen hafði
sjálfur verið svolítill hugsjónapredikari í verk-
unum á undan Villiöndinni, hafði jafnvel að-
hyllst forræðishyggju. En í bréfi sem hann
skrifar stuttu eftir að hann lauk við verkið
er hann komin á þá skoðun að það besta sem
fólk geti gert sé að rækta sig sjálft, en ekki
skipta sér af náunganum. Og ef við skoðum
sögu Gregers i Villiöndinni er þetta einmitt
lærdómur hennar.“
Hinn nýi skáldskapur sem kafaði svo
vægðarlaust ofan í hugarfylgsni persóna
vakti ekki hrifningu allra á sínum tíma. í
grein um Ibsen og verk hans í leikskrá segir
Melkorka Tekla Ólafsdóttir um viðtökur Villi-
andarinnar: „Samtímaverk Ibsens mættu iðu-
lega vanskilningi og sættu sum harðri gagn-
rýni, þótt ávallt væru einhveijir sem hrifust
af list skáldsins og hugmyndum. Svo var
einnig um Villiöndina, enda var frásagnar-
máti Ibsens í verkinu að mörgu leyti fram-
andi lesendum og áhorfendum um miðjan
níunda áratug 19. aldar. Gagnrýnendur
töluðu um að Villiöndin væri þunglyndislegt
og illskiljanlegt leikrit, en einkum var það
táknsæið í verkinu sem gerði það torskilið í
augum margra. Sumir furðuðu sig á því hvers
vegna Ibsen væri að kafa ofan í sora mann-
lífsins til að fjalla um svo ómerkilegt fólk
og margir áttu erfitt með að samþykkja
hvernig höfundurinn stillti hinu harmræna
upp við hlið þess spaugilega. En fjöldi þeirra
sem urðu hugfangnir af verkinu óx stöðugt
og nú er það eitt af mest leiknu verkum
skáldsins."
Stefán segir að vinnan að þessari sýningu
hafi verið einstaklega skemmtileg. „Þetta er
svo auðugt verk. Ibsen var mikill mannþekkj-
ari og skrifaði stórbrotnar persónur sem sí-
fellt koma manni á óvart. Sömuleiðis hefur
það komið mörgum á óvart hversu vel Ibsen
eldist, þetta verk gæti þess vegna verið eftir
einhvern samtímahöfund okkar.“
Auk Pálma og Sigurðar fara með aðalhlut-
verk þær Edda Heiðrún Backman (Gina) og
Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir (Heiðveig).
Aðrir leikendur eru Gunnar Eyjólfsson, Anna
Kristín Arngrímsdóttir, Róbert Arnfinnsson,
Magnús Ragnarsson, Sigurður Skúlason,
Bessi Bjarnason, Árni Tryggvason, Flosi Ól-
afsson og Valur Freyr Einarsson. Lýsingu
hannar Björn Bergsteinn Guðmundsson, höf-
undur leikmyndar er Grétar Reynisson og
höfundur búninga er Elín Edda Árnadóttir.
„Hjálmar er í raun og veru ekki illmennid í
verkinu heldur Gregers. Hvað eiga menn með
að vaða inn í annarra manna hús og krejjast
sannleika. Slíktfólk er stórhættulegt ogþað er
til nóg af pvíy blessaður vertu, það er til nóg
af pessum sjálfskipuðu sannleikspostulum. Þetta
fólk er svoyfirgengilega heiðarlegt og blátt áfram
að það getur hreinlega ekki setið á sér ogheggur
allt í kringum sig. “
„ÞAÐ SEM SITUR
EFTIR SKIPTIR
MESTU MÁU“
Menningarárið í Kaupmannahöfn er hamingju-
samlega á enda. Af því tilefni hittust fulltrúar
fyrrverandi og tilvonandi menningarborga til
----------------------------y---
skrafs og ráðagerða. Þar ræddi SIGRUN
DAVIÐSDOTTIR við Guðrúnu Agústsdóttur forseta
borgarstjórnar og fræddist um fyrirætlanir
menningarborganna níu árið 2000.
VIÐ getum ekki bara keypt
menningarárspakka af Kaujr-
mannahöfn og sett upp á Is-
' landi. Við verðum að finna
okkar eigin leið,“ segir Guðrún
Ágústsdóttir forseti borgar-
stjómar um væntanlegt
menningarár í Reykjavík árið
2000. Fulltrúar þeirra borga, sem hafa verið
eða munu bera titilinn „menningarhöfuðborg
Evrópu“, komu saman á dögunum í Kaup-
mannahöfn, sem um leið markaði menningar-
veislu sinni lok. Ásamt Reykjavík bera átta
aðrar borgir titilinn á aldamótaárinu 2000 og
hafa þær borgir gert með sér samstarfssamning.
Erfitt aó finna eitthvaó neikvætt
Guðrún hefur komið nokkmm sinnum til
Kaupmannahafnar í ár og segist ekki getað
annað en hrifist af framkvæmd þessa metnaðar-
fulla verkefnis. „Þrátt fyrir mikla gagnrýni í
upphafi hefur framkvæmdin tekist vel og ég
heyri á fólki úr borgarstjóm og víðar að það
er ánægt. Menningarárið er ekki ferðamanna-
viðburður, það er ekki til að styrkja efnahagslíf-
.ið, heldur menningar- og listalífið, en það er
auðvitað ánægjulegt að ferðamönnum hefur
ijölgað um fjórtán prósent á árinu. Is- lens-
kir listamenn benda gjaman á að
allir hagnist á listsköpun. Ég held
að menningarárið í Kaupmanna-
höfn sýni svart á hvítu að svo er.“
í Kaupmannahöfn hefur aðal-
áherslan verið á að halda hátíðina á
forsendum borgarinnar sjálfrar,
segir Guðrún, „en ekki að
vera með neina eftiröpun
þess sem annars staðar
hefur verið gert. Á árinu
hefur verið lagður gmnnur, sem
síðan má byggja frekar á, ný sam-
bönd hafa komist á og nýir aðil-
ar fengið að spreyta sig. Það sem
eftir lifir er það sem skiptir
mestu máli. Ég verð að segja
eins og er að ég á erfitt með
að finna nokkuð gagnrýnivert vic
framkvæmdina hér.“
Hvaó mó laera af öórum?
Fyrrverandi og tilvonandi menningarhöf-
uðborgir hafa með sér samskiptanet, þar sem
skipst er á reynslu og upplýsingum. Næst kem-
ur að grísku borginni Þessalóníkí, síðan Stokk-
hólmi, þá Weimar og síðan níu borgum: Reykja-
vík, Bergen, Helsinki, Krakow, Brussel, Prag,
Bologna, Avignon og Santiago de Compostela.
Guðrún segir gott að geta leitað til fram-
kvæmdaaðila hér og víðar, en jafnframt verði
að hafa í huga að hver staður verði að finna
eigin leiðir. „Við getum ekki bara pantað menn-
ingarárspakka frá Kaupmannahöfn og sett upp
á Islandi. íslenskt listalíf er öðruvísi en danskt
listalíf og við verðum að vinna á okkar eigin
forsendum. Á íslandi er mjög rnikið og líflegt
listalíf. Ungt listafólk hefur rofið múra, virðir
engin landamæri og heldur út í heim. Við erum
opnari fyrir straumum en víðast er á Norður-
löndum og látum ekki setja okkur á bás með
einum né neinum. Náttúran, sem við búum við,
er hijúf, veðurfarið ótryggt og andstæðurnar
heitt og kalt kveikja skemmtilega hluti. Það
segir sig sjálft að við erum öðruvísi en róleg-
heitafólkið á hinum Norðurlöndunum."
Guðrúnu þykir jákvætt að Stokkhólmsbúar
ætli að taka allt aðra stefnu en var í Kaup-
mannahöfn. Þeir hyggjast vinna út frá þeirri
staðreynd að flestir Stokkhólmsbúar eiga rætur
að rekja til annarra byggðarlaga eða til út-
landa. Sama gildi um flesta Reykvíkinga og
því muni menning-
arárið ekki takast
nema allt landið eigi
hlutdeild í því.
Tekió til fyrir
veisluna
Borgirnar níu
hafa undirritað
samstarfssamning
og munu að hluta
vinna að sameigin-
legum verkefnum.
Nfu þemu hafa verið
ákveðin og ber hver
borg ábyrgð á einu
þeirra, sem hinar
borgirnar geta svo tekið þátt í. Þema Reykjavík-
ur er „Náttúra og menning", sem hlýtur að
teljast nærtækt verkefni. Með samningnum eru
borgirnar níu lögaðili næstu fímm árin og munu
í sameiningu sækja um fé til Evrópusambands-
ins undir sam- eiginlegu
tákni og er .4<l rætt um
Guðrún Ágústsdóttir
,4<l
*
i
/
Q V tp að þær
hafi sam-
eiginlegt tón-
listarstef. Á fundinum
nú kom fram tillaga frá
menningarskrifstofu
ESB um sameiginlegan tengiaðila í Brussel, en
sú hugmynd hlaut ekki hljómgrunn meðal borg-
anna níu og segir Guðrún að þeim þyki það
ekki samræmast eðli samstarfsins að þjappa
valdinu saman í Brussel.
Hluti af samstarfí borganna er að hver kynni
annarri listalíf sitt og þar segir Guðrún að
Reykjavík standi illa að vígi, því aðeins nor-
rænu fulltrúarnir hafi þekkt til þess. Borgimar
skiptast á að fara með formennsku í samstarf-
inu fjóra mánuði í senn. Það kemur að Reykja-
vík næsta vor og þar munu fulltrúar borganna
þá funda. Guðrún segir að þá gefist kærkomið
tækifæri til að kynna þeim listalífið af eigin
raun. Rætt er um sérstakt samstarf við
Sarajevo til að styðja við uppbyggingu listalífs-
ins þar, en Norðmenn hafa til dæmis stutt
uppbyggingu tónlistarskóla þar. Guðrún segir
mikinn áhuga á að koma á samskiptum ungs
fólks, til dæmis skólakrakka og eins nemenda
listaskólanna, sem gætu farið í námsferðir til
borganna. Allt þetta skýrist þegar listrænn
framkvæmdastjóri menningarársins verði ráð-
inn, sem Guðrún segir að fari að verða tíma-
bært.
Fyrstu drögin að fjárhagsáætlun menning-
arársins í Reykjavík hljóða upp á 750 milljónir
króna. Tuttugu milljónir verða notaðar til undir-
búnings á næsta ári, ineðal annars til að opna
skrifstofu, ráða starfsmann og hrinda af stað
einstökum verkefnum. Framlög ársins munu
koma frá borginni, ríki og styrktaraðilum, auk
ýmissa sjóða, til dæmis frá ESB. Einnig segir
Guðrún áhuga á að fegra borgina og lagfæra
miðbæinn. „Þegar við höldum veislu tökum við
til í stofunni heima. Fyrir veislu borgarinnar
þarf líka að taka svolítið til."
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. DESEMBER 1996 1 1