Pressan - 02.12.1993, Page 8

F R E T T I R
8 PRBSSAN
Fimmtudagurinn 2. desember 1993
Eins árs fangelsi fyrir að misþyrma fjölskyldu sinni árum saman
MARGRA ÁRA OFRELDITALDIST
MINNIHATTAR LIKAMSARAS
RLR: Ekki tíma eyöandi í ofbeldi á heimilum
I síðustu viku var maður
sakfelldur fyrir fólskulegt of-
beldisverk gegn eiginkonu og
börnum og dæmdur í tólf
mánaða óskilorðsbundið fang-
elsi. Dómurinn sem féll í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur er um
margt einstakur, því þetta er
aðeins í annað sinn í mörg ár
sem maður er sakfelldur fyrir
oíbeldi innan heimilis. Málið
hefur vakið athygli á bágri
stöðu þeirra kvenna sem sæta
ofbeldi og barsmíðum af hálfu
eiginmanns eða sambýlis-
manns og því skilningsleysi
yfirvalda á vandanum sem leitt
hefur til þess að aðeins tvær
kærur hafa verið leiddar til
lykta í kerfinu þrátt fyrir aug-
ljósa neyð margra íjölskyldna.
í sakamálinu, sem Hjörtur
Aðalsteinsson héraðsdómari
dæmdi í, var fertugur Reykvík-
ingur ákærður „fyrir að hafa
um árabil misboðið konu
sinni og bömum með langvar-
andi misþyrmingu og andlegri
kúgun á heimili þeirra allt frá
árinu 1975 þar til í mars 1991“.
í ákærunni kemur fram að
sakborningur hafi margoft
ráðist á eigjnkonu sína og veitt
henni margvíslega áverka.
Meðal annars var honum gefið
að sök að hafa ráðist á eigin-
konu sína í baðherbergi húss-
ins, keyrt hana í gólfið og sleg-
ið höfði hennar ítrekað í gólf-
ið, stappað á líkama hennar og
höfði og sparkað í hana. I öðm
atviki var maðurinn ákærður
fyrir að hafa sparkað konu
sinni niður stiga „með þeim
afleiðingum að hún missti
fóstur".
Dóttirin á geödeild
Einnig var maðurinn
ákærður fyrir að hafa ítrekað
ráðist á þrjú börn sín, lamið
þau með hnefunum, leður-
belti, brauðbretti og herðatré
og eitt sinn brotið disk á höfði
dóttur sinnar. Tæplega tvítug-
ur sonur hans, sem fyrst mátti
sæta árásum föðurins aðeins
átta ára, lagði stund á sjálf-
svarnaríþróttir ffá fjórtán ára
aldri í því skyni að geta varist
árásum föður síns.
Saksóknari í málinu fullyrti
að afleiðingar þessara líkams-
árása á eiginkonuna og börnin
hefðu verið margvíslegir
áverkar og „skaði á andlegri
heilsu barnanna, einkum
næstyngstu dótturinnar, sem
hefúr dvalið af þessum sökum
á Barna- og unglingageðdeild
Landspítalans frá 11. maí 1992
og er þar enn“.
Eiginkonan gaf
skýrslu á dánarbeðn-
um
Forsaga þess að ákæra var
lögð fram á hendur mannin-
um er sú að í fyrrasumar barst
Rannsóknarlögreglu ríkisins
bréf ffá tveimur starfsmönn-
um barna- og unglingageð-
deildar Landspítalans þar sem
þeir lögðu ffam kæru á hendur
manninum vegna alvarlegra
misþyrminga og andlegrar
kúgunar gagnvart börnum
hans. Vaknaði grunur þeirra
vegna slæms ástands dóttur-
innar, sem þá var til meðferðar
hjá þeim. Við rannsókn máls-
ins gaf eiginkona ákærða
skýrslu til RLR um málsatvik
þar sem hún lá þungt haldin af
krabbameini. Konan sagðist
ekki hafa leitað læknishjálpar
eftir þessar árásir en oft gefist
tilefni til þess. Kvaðst hún ekki
hafa getað það, því hún
skammaðist sín fyrir að slíkt
hefði gerst. Hún lést skömmu
eftir slfyrslutöku.
I niðurstöðu dómsins er
þess getið að ffamburður eig-
inkonu hins ákærða skömmu
áður en hún dó bendi eindreg-
ið til þess að ákærði hafi beitt
fjölskyddu sína ofbeldi um ára-
bil. „Hins vegar verður að telja
ósannað að ákærði hafi spark-
að eiginkonu sinni niður stiga
með þeim afleiðingum að hún
missti fóstur.“ Ennffemur taldi
dómarinn ekki fullsannað að
skaði á andlegri heilsu dóttur-
innar væri af völdum ákærða.
„Þá hafi ekki verið lögð fram
gögn sem sýni fram á að önn-
ur börn ákærða hafi hlotið
andlegan skaða af meðferð-
inni,“ segir í dómsniðurstöðu.
Athygli vekur að maðurinn
var dæmdur til hámarksrefs-
ingar, m.a. samkvæmt 217.
grein almennra hegningarlaga
sem fellur undir minniháttar
líkamsárás, en ekki samkvæmt
218. grein, þar sem um er að
ræða vísvitandi líkamsárás sem
veldur öðrum manni tjóni á
líkama og heilbrigði, eins og
saksóknari krafðist. Slíkt brot
varðar allt að þriggja ára fang-
elsisvist.
Kærur sjaldnast lagö-
ar fram
„Ég held að það sé öllum
ljóst sem koma nálægt þessum
málaflokki að það er ótrúlega
útbreitt að menn leggi hendur
á bæði konur og börn,“ segir
Svala Thorlacius hæstaréttar-
lögmaður. Hún segir að um
tíma hafi hún gert sér far um
að spyrja umbjóðendur sína
sem stóðu í skilnaðarmálum
hvort um ofbeldi hafi verið að
ræða í samskiptum við eigin-
mann. í lauslegri samantekt
hennar hafi komið í ljós að um
sjö af hverjum tíu konum
töldu sig hafa verið beittar of-
beldi á heimilinu af eigin-
manni. Svala segir að off hafi
þessar konur orðið fyrir bar-
smíðum svo árum skipti en
þegar þær spyrji hvort þær eigi
ekki bótakröfu á hendur eigin-
manni sínum komi offast í ljós
að ekki eru fyrir hendi nægjan-
legar sannanir í málinu.
„Spumingin er hvort þær hafi
nokkurn tímann kært ofbeld-
isverkið og þær hafa ekki nema
í undantekningartilfellum far-
ið á slysadeild vegna áverka
sinna,“ segir Svala. Hún bendir
einnig á að þótt konur fari á
slysadeild eða til læknis reyni
þær að fela raunverulega
ástæðu áverka sinna þar til þær
em búnar að gera það upp við
sig að skilja við eiginmanninn.
Aðspurð um hvers vegna
ekki hafi komið fram fleiri
dómsmál vegna ofbeldis í
heimaliúsum bendir Svala á að
konur veigri sér í miklum
mæli við að leggja fram form-
lega kæm til Rannsóknarlög-
reglu ríkisins. „Það er kannski
ekíd hægt að áfella Rannsókn-
arlögregluna fyrir það. Það
gerist svo off að konur em að
kæra eiginmenn sína eða sam-
býlismenn þar sem skýrslur
em teknar og mikil vinna lögð
í málið af hálfú lögreglunnar.
Síðan líða nokkrir dagar eða
vikur, hjónin taka saman affur
og þá dregur konan allt til
baka. Maður getur skilið þá af-
stöðu lögreglu að þeir séu
stundum ekkert áfjáðir í að
leggja mikla vinnu í svona mál,
sem off em svo dregin til baka.
Það er miður, því það mætti
svo sannarlega vera meira um
að gengið væri milli bols og
höfuðs á þessum ofbeldis-
mönnum.“
Lifishættulegt að
kæra eiginmanninn
„Margir halda að þetta mál
sem dómur féll í eigi sér ekki
margar hliðstæður," segir Jen-
ný Baldursdóttir hjá Kvenna-
athvarfinu. „Staðreyndin er sú
að til eru fjölmörg dæmi á
borð við þetta og hafa verið
lengi.“ Hún aftekur að það eigi
að vera alfarið undir konunni
komið að fylgja eftir kæm um
alvarlega líkamsárás. „Ef lík-
amsárás er flokkuð undir svo-
kallaða líkamsárás meiri, þá er
það mál sem heyrir undir RLR
og á í rauninni ekki að vera í
höndum konunnar hvort mál-
ið gengur áffarn eður ei. Þann-
ig á ekki að vera hægt að draga
alvarlegri mál til baka,“ segir
hún.
Að sögn Jennýjar leituðu
385 konur til Kvennaathvarfs-
ins í fyrra og það sem af er
þessu ári hafi tæplega 350 kon-
ur leitað til þeirra. Alla jafna
séu ein til tvær konur hjá at-
hvarfinu hveiju sinni vegna al-
varlegs ofbeldis á heimili. Af
þeim hópi kvenna sem leiti til
þeirra séu svo um sextán af
hundraði sem kæri ofbeldið
eða sem svarar um 62 tilfellum
á síðasta ári. „Þessar kærur
virðast samt gufa upp effir að
þær eru lagðar fram,“ segir
hún.
Jenný fullyrðir að megin-
ástæða þess að ekki er um fleiri
kærur að ræða sé sú að það sé
beinlínis lífshættulegt fýrir
konur að þurfa að kæra of-
beldismanninn og tímabært sé
að kerfinu verði breytt þannig
að þeir aðilar sem koma að
málinu fylgi kærunni eftir.
„Þegar kona býr til dæmis við
þær aðstæður að miðað er á
hana skotvopni, hún skorin,
tekin hálstaki og hálfkyrkt þá
verður lítið um kærur. Þetta
eru ekki undantekningar held-
ur blákaldur veruleiki nokkuð
margra kvenna. Fari þær af l
stað og kæri er vitað mál að ís-
lenska dómskerfið hleypur
ekki af stað og nær í manninn.
Hún þarf að horfast í augu við
þennan mann efÚr sem áður.“
Jenný telur að á meðan ekki er
afriumin sú krafa til kvenna að
þær leggi sjálfar fram kæru
verði kærumar aldrei margar
RLR telur ofbeldið
ekki réttarfarslegs
eðlis
Jenný bendir ennfremur á
að fyrir tveimur árum hafi
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
þingkona lagt ffam fyrirspum
á Alþingi til dómsmálaráð-
herra um tíðni á kærum vegna
heimilisofbeldis. í svari dóms-
málaráðherra var að finna i
greinargerð ffá Rannsóknar- 3
lögreglu ríkisins, sem Jenný
segir lýsa sérkennilegum við-
horfúm lögreglunnar til þessa
máls. „I þessu svari RLR kem-
ur ffam sú skoðun að ofbeldi á
heimilinu sé ekki réttarfarslegs
eðlis heldur sé það meira af fé-
lagslegum toga spunnið. I
þessu viðhorfi kemur skýrt
fram, að ekki sé tíma í það
eyðandi, það sé ekki saknæmt
heldur eitthvert félagslegt
vandamál sem konur verði að .
leita sér hjálpar við annars ’
staðar.“
Hún telur að slík viðhorf séu
síst til þess fallin að minnka
sektarkenndina sem margar
konur finna fyrir þegar um of-
beldi eiginmanns eða sambýl-
ismanns er að ræða. „Við meg-
um aldrei staðfesta þá trú kon- I
unnar að ofbeldið sjálft sé á
ábyrgð þolandans og megum
ekki taka þátt í að slíkt gerist.“
Áttu við að það gerist hjú
Rannsóknarlögreglunni í sam-
skiptum þeirra við kotiur sem
leita til þeirra?
„Ég myndi segja að það væri
þörf á að breyta þessu viðhorfi
um víðan völl; nánast alls stað-
ar þarf að skoða þessi mál ffá
grunni, því viðhorfið í dag er á
þá leið að það sem gerist innan
heimilisins sé einkamál. Frið- (
helgi heimilisins nær einfald-
lega ekki yfir refsimál, en sú
staðreynd virðist ekki vera öll-
um konum ljós. Það stendur
ekkert í lögum um að það sé
minna glæpsamlegt að ráðast á
fólk og beita það ofbeldi ef
maður er giftur viðkomandi.“ .
Þorsteinn Högni Gunnarsson ®
skilar hraðsendingunni
þinni fyrirki. 10:30 f fyrramálið....
nær hvar sem er í Bandaríkjunum!
Annars erallur
flutningskostnaður
endurgreiddur
Býður einhver betur?
FUUTNINGSMIDUJNIN HF
TRYGGVAGÚTU 26 - REYKJA VÍK - S: 29111 Fax 25590