Tíminn Sunnudagsblað - 31.05.1964, Blaðsíða 5

Guðmundur Hagalín mundi fyrst
til sín suður í Fíflholtum í Hraun-
hreppi, og þar er hann skráður í
manntalið 1880, talinn „móðursystur
son húsbónda“. En ekki virðist þessi
frændi hans hafa lagt mikla rækt við
að berja hann til bókar, því að hann
varð aldrei læs eðá skrifandi og
þekkti engan staf og ekki krónupen-
ing frá tveggja króna nema af stærð-
inni. Peningaseðlar voru honum alla
tíð sem hebreska, enda mun hann
aldrei hafa þurft að glíma neitt að
ráði við ráðningu þeirra rúna, er á
þá voru letraðir. Þegar Jón, en svo
hét fóstri Hagalíns, var orðinn gam-
all maður, tók hann sig upp og fór
til Ameríku. Dettur mér í hug, að
Adam, hálfbróðir Hagalíns, hafi far-
ið með honum, en veit það þó ekki.
Eftir þetta var Hagalín í ýmsum vis
um þar syðra, og sjálfsagt hafa hús-
bændur hans metið sinn hag meira
en hans eins og gengur. Hann náði
aldrei fullum þroska, hvorki andlega
né líkamlega. Hann var eins
og lömbin, sem missa móðir sína ung
það hefur komizt í hann það, sem
kallað var kröm, og þess beið hann
aldrei bætur.
„Hrörnar þöll,
sú er stendur þorpi á
hlýr at henni börkur né barr.
Svá er maður
er mángi ann,
hvat skal hann lengi lifa?
En Hagalín lifði lengi eins og síð-
ar verður sagt.
Fóstursystur átti Hagalín og hét
hún Marta Stefánsdóttir og mun
hafa viljað honum vel. Þegar heimil-
ið í Fíflholtum leystist upp við burt-
för Jóns bónda, mun hún hafa farið
að Tjaldanesi, og árið 1886 flutti
Hagalín sig um set og réðst nú
vinnumaður til Jósíasar Bjarnasonar,
bónda í Haga á Barðaströnd. Var
hann þar smali, að eigin sögn, við
misjafna aðbúð. Þá voru beitarhús
við sjóinn I Haga eins og alls staðar
á Ströndinni, og fór Hagalín snemma
á morgnana á beitarhúsin án matar
og nestislaus, og fyrir kom, að hann
varð að hýrast í beitarhúsunum um
nóttina. Hefur það verið köld vist,
sé þetta satt, og sízt betri í matnaði
en hjá Sneglu-Halla við hirð Har-
alds konungs harðráða. En líklega
munur á kjarki Hagalíns og Halla.
Guðmundur Hagalín var léttur á
fæti, og meðan hann var syðra, var
hann oft hafður í sendiferðum. Mun
tvennt hafa valdið: Maðurinn liðlétt-
ur til erfiðisvinnu, en fljótur í sendi-
ferðum, trúverðugur að reka erindi
og ratvís með afbrigðum. Þurfti
hann aldrei að fara neina leið nema
einu sinni til að geta lýst öllum
kennileitum, þegar heim kom. Sýnir
það bezt, að náttúrugreind hefur
hann haft í sæmilegu lagi. Eina ferð
fór hann um hávetur, náttúrlega
gangandi, sunnan úr Hraunhreppi og
norður að Arnargerðareyri. Gerði
hann þá lykkju á leið sína og fór út
að Tjaldanesi til fundar við Mörtu,
fóstursystur sína.
Á Barðaströnd dvaldist hann sam-
tals átta ár, síðasta árið á Ytri-Múla
— þar líkaði honum vel. En vorið
189^5 réðst hann vinnumaður
að Stökkum á Rauðasandi, enda var
þá fóstursystir hans, Marta, farin að
búa þar með manni sínum, Samúel
Eggertsyni búfræðingi og skrautrit-
arav Þar var Hagalín í sex ár. Þá
fluttust þau hjónin frá .Stökkum, en
Hagalín réðst að Saurbæ og var þar
vinnumaður lil 1915, að einu ári
undanskildu, sem hann var vinnu-
maður á Sjöundá. Eftir það réði
hann sig ekki í vistir, en gerðist
iausamaður og ferðaðist mikið, en
raunar mátti það flakk kallast, því
að erindi hafði hann engin. Þó mun
honum hafa virzt það sjálfum,
að hann ætti ærin erindi, og kem ég
að því síðar.
Vönduð og skynsöm kona, sem
Hagalín dvaldist hjá, níu seinustu
æviár sín, skrifar mér á þessa leið:
— „Ferðalögin voru hans líf og
yndi. Víðast hvar var honum vel tek-
ið bæði utan hrepps og innan, en
bæri þar út af, tróð hann þeim
sömu ekki um tær aftur. En þeir
voru fáir. Hann átti alltaf dálítið af
kindum og oftast hest, enda veitti
hohum ekki af þvi, jafnmikið og
hann ferðaðist. Vanalega var hann í
kaupavinnu á sumrin og heyjaði fyr-
ir þessum skepnum sínum. Á vorin
tók hann upp mó, bar afrak af tún-
um og þess háttar. Aldrei bar hann
ljá í gras, en rakaði og rifjaði hey.
Hann var ekki mikilvirkur, en iðinn
og ákaflega húsbóndahollur. Á haust-
in byrjaði hann svo ferðalögin, en
þegar vetur gekk 1 garð, fór hann
sjaldan út af SanSinum, en gekk þar
bæja á milli, tók ofan af ullu og
kembdi, annað kunni hann ekki af
tóvinnu. En við þessi störf sat hann,
þar til honum fór að leiðast,
og færði sig þá til næsta bæj-
ar. En eftir að hann fór að yrkja,
flutti hann sig oft á milli bæja og
hafði þá ávallt ný „ljóð“ að flytja,
því að hann „orti“ um allt milli
himins og jarðar. Skáldskap sinn mat
hann eftir lengd hvers erindis. Þetta
kvað hann við raust, sem
aldrei var mikil, eða tónaði, þegar
hann hafði mest við. Svo fór fólk að
gleðja hann með því að gefa hon-
um aura í skáldalaun, því að þetta
var eins og barn. Þá fór hann að
meta vísurnar sínar í krónum.
„Þetta er krónuvísa“, sagði hann.
Sumar komust jafnvel upp í tvær
krónur. En þá urðu það að vera
„níhendur með hnykk í endann“,
eins og hann sagði.
En auk auranna eða í stað þeirra,
voru margar stúlkur og húsíreyjur,
sem viku honum sokkum eða vett-
lingum. Mest þótti honum varið í,
ef mikið var hlegið að skáldskapnum
taldi það vott úm, að sér hefði tekizt
sérlega vel. Spyrði maður á næ:
bæ, hvernig nábúunum hefði líkað
kveðskapurinn, var svarið venjulega:
„Vel, að minnsta kosti var mikið
hlegið.“
Ekkert særði hann jafnmikið og ef
einhver talaði óvirðulega um „skáld-
skap“ hans. Honum þótti ekkert var-
ið í skáldskap annarra og hlustaði
varla á hann, en lifði í þeirri sælu
trú, að sinn kveðskapur væri af-
bragðsgóður“
Þannig farast þessari konu orð um
Hagalín og kveðskap hans.
Sannleikurinn var sá, að Guðmund
ur Hagalín kunni engin skil á skáld-
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
485