Tíminn Sunnudagsblað - 31.05.1964, Blaðsíða 14

Þannig hafa búSirnar á Skáneyri veriS. Gaflarnir eru úr timbri, en þak úr mold
og marhálmi
Hinir útleiiciu kaupriienn reistu sér
hverfi lítilla búða, birgðastöðva og
verzlana sera þeir völdu stað spöl-
korn frá sjó. Og það var svipað segja
um þá og fisldmennina: Hamborgar-
ar voru út af fyrir, Brimamenn í
öðrum stað, Lýbikumenn í hinum
þriðja. Hverjum flokki fylgdi fógeti
frá heimaborginni, oft voldugir ríkis-
menn, er skyldu halda uppi lögum
meðal sinna manna og gæta hags-
muna og virðingar borgar sinnar
gagnvart öðrum. Þessir menn fengu
reisulegar búðir til íveru, og hjá þeim
stóð oft víntunna á stokkum, svo að
ekki skorti veitingar, ef tigna menn
bar að garði. Þegar fram í sótti,
reistu kaupmenn sér kirkju og gildis-
hús úr steini og festu líkön, sem í
senn voru auglýsingar þeirra, at-
vinnutákn og einkennismynd, á tjarg
aða stafna búða sinna. í útjaðri hvers
hverfis voru reistir trékrossar, sem
afmörkuðu yfirráðasvæðin, og mátti
segja, að hver, sem gekk fram hjá
þessum krossum, hefði farið yfir
landamæri. Öðrum megin við kross-
inn var brotlegur maður dæmdur eft-
ir lögum Lýbikumanna, en hinum
megin giltu lög Danzigborgar. Ham-
borgarí leitaði félaga sinna í
gildishúsi þeirra, skriftaði í kirkju
þeirra, naut þjónMstu Hamborgar-
presta, ef hann veiktist, og var g
inn meðal samborgsra sxnna, í graf-
reit Hamborgara, ef hann dó. Þann-
ig hafði fjöldi landa og borga helg-
að sér ofurlítinn blett á ströndinni.
Hin æðstu yfirvöld Skáneyrar voru
þó að sjálfsögðu dönsk. Rétt utan
við Skáneyrarþorp hafði verið reist
slot, og umhverfis það voru stáúra-
girðingar og síkisgrafir. Allir bólstað
ir hinna útlendu kaupmanna voru í
skotmáli frá þessu virki, og þaðan
sást vel út yfir sundið á björtum
haustdögum. Þarna sat höfuðsmaður
með herflokk og var jafnframt lög-
reglustjóri á Skáneyri. En mest völd
voru þó í höndum umboðsmanns kon
ungs á Skáni, eins konar landfógeta,
er dró þar saman skatta og skyldur
og konungsgjöld öll. Hann kom sjálf-
ur á hverju hausti til þess að kalla
eftir búðarleigum, lestargjöldum og
öðrum þeim sköttum, sem konungur
hafði ánafnað sjálfum sér.
IV.
Sú venja hafði og komizt á
snemma á öldum, að markaður var
formlega lýstur hafinn á Skáneyri
með mikilli viðhöfn. Lengi framan
riðu þá embættismenn konungs með
fána hans umhverfis nesið og lýstu
þar griðum í verstöðvum og búða-
hverfum og svq langt á sjó út sem
síldarnet náðu. Daginn eftir var við-
hafnarmikil guðsþjónusta, og síðan
voru lög staðarins lesin undir blakt-
andi fánum, við trumbuslátt og lúðra
blástur. Voru þetta rogiur um lengd
neta. meðferð aflans, kaup á sílr
aðrar starfsreglur og ákvæði um hörð
viðurlög við morðum og óbótaverk-
um.
Þeir voru margir, er beindu för
sinni til Skáneyrar á haustin. Þang-
að komu tignir menn og ríkir, snauð-
ir menn og lítils metnir. En þó var
það síldin, er allir biðu að mestri
óþreyju. Seinkaði henni, gerðist
mönnum órótt, og kæmi hún alls ekki,
stóðu margir á tæpu vaði. En hún
kom oftast, fyrr eða seinna, þótt ekki
væru ætíð jafngóð aflabrögð.
Það hýrnaði heldur betur yfir
inönnum, þegar síldin kom. Síldar-
torfurnar á sundinu voru fyrirheit
um gull í lófa gírugra kaupmanna og
ákafra fiskimanna. Og í fjarlægum
löndum beið fólk með óþreyju eftir
síldinni frá Skáni. Líf og heilsa
manna gat oltið á því, að hún brygð-
ist ekki. í Þýzkalandi hafði orðið til
málsháttur, sem segir sína sögu:
„Þegar síldin kemur, þarf engan
lækni“.
Það stóð ekki á því, að menn færu
út með veiðarfæri sín, er torfurnar
komu á miðin. Þetta voru löng net,
sem láktin voru mynda horn. Að jafn
aði lágu menn yfir netum sínum, létu
þau berast fyrir straumi og hirtu
veiðina, þegar síldin var hlaupin í
þau, en aðrir létu þau liggja við dufl
og stjóra og vitjuðu þeirra með
ákveðnu millibili. Á þeirrí aðferð var
sá galli, að auðgert var að hnupla úr
netunum, þegar eigendurnir voru
víðs fjarri. Loks voru nolckrir, sem
drógu netin á eftir bátum sínum. Á
þennan hátt gat Skáneyraraflinn orð
ið allt upp tmdir þrjú hundruð þús-
und tunnur saltsíldar á hausti.
Síldarkaupmen •:; 'nir komu ríðandi
GSmul mynd úr síldarverl á Skáneyri. Fiskimaðurlnn stendur á ströndinni og
bregður háf sínum í sjóinn.
494
TtMINN - SUNNUDAGSBLAÐ