Fréttablaðið - 10.12.2004, Blaðsíða 33

Pistill Þráins Bertelssonar í Frétta-
blaðinu um „trúarofstæka trúleys-
ingja“ varð til þess að ýmsir stungu
niður penna og mótmæltu yfirlýs-
ingunni. Undirritaður var í hópi
þeirra sem brugðust við því hann
hélt að með þessum orðum væri
Þráinn að tala almennt um þá sem
teldu sig trúlausa, en eins og kom á
daginn var hann að beina orðum
sínum að talsmönnum Vantrúar, fé-
lagsskapar trúleysingja á Íslandi. Í
kjölfar greinar minnar hafði ég
samband við Vantrúarmenn til þess
að benda þeim á að málflutningur
þeirra einkenndist allt of oft af
ómálefnalegum ofstopa, eins og sjá
má í grein Guðmundar Guðmunds-
sonar á heimasíðu félagsins. Þar
segir m.a. „[X] fer aftur villur veg-
ar þegar hann segir að mér beri að
virða lífsskoðanir og trú annarra.
Aldrei skal það verða að ég sýni
formælendum skoðanakúgunar og
hræsni virðingu þótt það sé þeirra
lífsskoðun og trú.“ Tilraun mín til
þess að beina Vantrúarmönnum inn
á brautir akademískrar orðræðu,
þar sem virðing er borin fyrir and-
stæðum sjónarmiðum, var andvana
fædd. Var ég raunar sakaður um að
skemma fyrir málstað þeirra með
því að fjalla um trúleysi og þung-
lyndi í sömu andrá, eins og ég gerði
í grein sem birtist fyrir ári síðan og
vakti mikla athygli. Er ég benti
Vantrúarmönnum á að greinin hefði
stuðlað að fundi mínum með bisk-
upi og boði til þess að tala ráðstefnu
Þrettánduakademíunnar og Helgi-
siðastofnunar í janúar n.k. var mér
góðfúslega bent á að ástæða þessar-
ar athygli væri ekki sú að ég hefði
eitthvað til málanna að leggja held-
ur að þeir vorkenndu mér, geðveik-
um manninum. Af þessu virðist
mega ráða að Vantrúarmenn séu
ekki mjög víðsýnir, en hvort það
leiðir til „trúarofstækis“ læt ég
aðra um að dæma.
En meginvandamálið sem Van-
trúarmenn standa frammi fyrir er
að þeir styðjast við trúargagnrýni
sem hefur lítið breyst frá því Kerfi
náttúrunnar kom út í Frakklandi
1770 og m.a. Freud hefur útfært
nánar. Grunnhugmynd klassískrar
trúargagnrýni felur í sér að maður-
inn hafi búið sér til hinn guðlega
heim til þess að takast á við hræðsl-
una sem vissan um eigin dauðleika
veldur. Á undanförnum árum hafa
hins vegar komið fram alvarlegir
brestir í þessa gömlu hugmynd.
Rannsóknir benda nú til þess að
sjálfið og trúarvitundin hafi kvikn-
að á svipuðum tíma í Homo sapiens
fyrir u.þ.b. 50 þúsund árum og að
þessir þættir séu svo nátengdir að
ómögulegt sé að segja til um hvort
kom á undan, meðvitundin um
dauðleikann eða trúarvitundin.
Nýjar rannsóknir á hugmyndum
barna um guð styðja þessar niður-
stöður því í ljós hefur komið að and-
stætt hefðbundnum hugmyndum þá
virðast börn ekki heimfæra skiln-
ing sinn á foreldrunum yfir á guðs-
hugtakið; guð og yfirnáttúrulegir
hæfileikar hans hafa sjálfstæða
merkingu fyrir börnin. Trúin virð-
ist okkur í blóð borin og hvort sem
hún er afleiðing þróunar innan
Homo-ættkvíslarinnar og gjafar
frá Guði, þá „er trú náttúruleg“,
eins og mannfræðingurinn Pascal
Boyer bendir á í nýrri grein. Það er
kominn tími til þess að Vantrúar-
menn flytji hugsun sína frá 18. öld
yfir á þá 21. ■
33FÖSTUDAGUR 10. desember 2004
Vantrúarmenn á villigötum
STEINDÓR J. ERLINGSSON
VÍSINDASAGNFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
TRÚ OG VANTRÚ
AF NETINU
Skrípaleikur
Sigmund Jóhannsson hefur um árabil
skemmt lesendum Morgunblaðsins með
frábærum teikningum nánast daglega.
Fyrir þetta hafa áskrifendur og kaupend-
ur blaðsins greitt, líkt og fyrir annað efni
blaðsins. Nú berast hins vegar fréttir af
því úr forsætisráðuneyti Halldórs Ás-
grímssonar að ríkið hafi ákveðið að festa
kaup á teikningum Sigmunds. Menn
kunna að deila um ýmsar útfærslur í
tengslum við hlutverk ríkisins, hversu
langt eigi að ganga í einu og öðru, en
miklu ímyndunarafli hefur þó þurft að
beita til að telja það eiga að vera hlut-
verk ríkisvaldsins að kaupa teiknimyndir!
Hvort sem þetta telst hlutverk ríkisins
eða ekki að mati Framsóknarflokksins,
þá er óhætt að fullyrða að slíkur skrípa-
leikur á ekki að eiga sér stað í ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins sem byggir hugsjón-
ir sínar á minni ríkisumsvifum.
Ragnar Jónasson á sus.is
Rekstur háskólastigsins
Stærsta spurningin er kannski sú hvort
ekki þurfi að fara yfir skipulag háskóla-
stigsins í heild sinni og svara því hvernig
menn ætla að reka það í framtíðinni,
hvernig eigi að skipta verkum milli skóla
og hvernig þeir eiga að geta starfað á
jafnréttisgrundvelli hvort sem þeir eru
reknir af ríkinu eða einkaaðilum. Það
verk er óunnið. Reyndar hafa þingmenn
Framsóknarflokksins, þau Hjálmar Árna-
son og Dagný Jónsdóttir, lagt fram tillögu
til þingsályktunar um að menntamála-
ráðherra skipi nefnd einmitt til að fara
yfir þetta mál. Tillagan hefur ekki enn
komist á dagskrá Alþingis og óljóst
hvaða framgang hún fær. Það væri
þarfaverk að samþykkja hana.
Sigurður Eyþórsson á timinn.is
Lýðræði í Afganistan
Vestrænir fjölmiðlamenn lýsa nú Karzai
sem „fyrsta lýðræðislega kjörna forseta
Afganistans“ en virðast þá vera haldnir
minnisleysi því að ef kosningarnar í
haust voru lýðræðislegar gildir að sjálf-
sögðu hið sama um kosningarnar 1987.
Það hlýtur því að vera tímabært að end-
urreisa Najibullah sem fyrsta lýðræðis-
sinnann í Afganistan. Að minnsta kosti er
ljóst að þeir erlendu og íslensku fjöl-
miðlar sem lýstu honum eitt sinn sem
leppi erlends hernámsliðs verða annað
hvort að fara að endurmeta þá afstöðu
eða þá reyna að dylja hrifningu sína á
Hamid Karzai aðeins betur.
Sverrir Jakobsson á murinn.is
Veggjald í Hvalfirði
Í ljósi þessa og síðan þeirrar staðreyndar
að það er mikilvægt að lækka gjaldið í
[Hvalfjarðar-]göngin hið fyrsta, teljum við
að raunhæfasta leiðin nú, sé að ríkið felli
niður virðisaukaskattinn. Ef hægt yrði
síðan að endurfjármagna lán Spalar eins
og Ríkisendurskoðun hefur lagt til, og ná
niður kostnaði þá gætum við kannski
horft til 25% lækkunar í göngin í það
heila án þess að það tefðist að búið yrði
að greiða þau upp eftir um það bil 12
ár? Enginn þyrfti að velkjast í vafa um að
fjórðungs lækkun á gjaldi í göngin yrði
veruleg kjarabót fyrir notendur þeirra
sem árlega greiða nú samtals um 900
milljónir króna í veggjöld.
Magnús Þór Hafsteinsson á xf.is
Rangt var farið með nafn verjanda
Barkar Birgissonar, sem sakaður
er um tilraun til manndráps með
öxi, í fréttaskýringu sem birtist 9.
desember. Verjandi Barkar heitir
Kristján Stefánsson.
■ LEIÐRÉTTING
32-33 umræða 9.12.2004 14.25 Page 3