Fréttablaðið - 20.03.2005, Qupperneq 18

Allir sem komið hafa tilAustur-Berlínar hafa tekiðeftir græna kallinum með
hattinn, sem blasir við gangandi
vegfarendum í hvert sinn sem
þeir fara yfir gangbraut.
Græni kallinn vekur strax
kátínu aðkomufólks, sem aldrei
hefur séð hann fyrr. Heimamönn-
um er líka hlýtt til hans, enda er
hann vinalegur og uppörvandi þar
sem hann stikar stórum og segir
börnum jafnt sem fullorðnum að
nú sé óhætt að ganga yfir götuna.
Þeir sem flýta sér alltaf yfir á
rauðu ljósi missa kannski af því
að sjá þann græna, og taka vart
heldur eftir rauða kallinum.
Sá er samt ekki síður eftirtekt-
arverður, þar sem hann stendur
ábúðarfullur með hattinn sinn og
heldur út báðum höndum eins og
sá sem valdið hefur: Nemið stað-
ar! segir hann greinilega með lát-
bragði sínu þótt enginn heyri orð.
Örlítið yngri en Berlínarmúrinn
Ljósakallinn, sem Þjóðverjar
nefna Ampelmann, á sér nærri 44
ára langa sögu. Fyrstu gangbraut-
arljósin í Austur-Berlín voru sett
upp þann 13. október árið 1963,
tveimur árum eftir að hinn
illræmdi Berlínarmúr
var reistur.
Þegar Austur-
Þjóðverjar fóru
að huga að því að
reisa gang-
brautarljós var
strax ákveðið
að vanda til
verks og gæta
þess að apa nú
ekki í blindni
eftir kapítalísku
gangbrautarljós-
unum í vestrinu,
enda þóttu þau með af-
brigðum óspennandi og
leiðinleg útlits.
Fenginn var sálfræðingur, Karl
Peglau að nafni, til þess að hanna
nýju ljósin. Hann hafði stundað
rannsóknir á umferðarslysum og
gekk út frá þeirri snjöllu hug-
mynd að fólk í umferðinni færi
miklu frekar eftir umferðar-
merkjum ef þau væru vinaleg í út-
liti.
Feitlaginn með hatt
Þess vegna gætti hann þess að
hafa kallinn frekar feitlaginn og
með hatt á höfði. Hvort tveggja
höfðar til barna, auk þess sem
ljósaflöturinn verður stærri, sem
einnig hjálpar til þess að fólk sjái
ljósin betur.
Peglau óttaðist reyndar að til-
lögu hans yrði hafnað af stjórn-
völdum vegna þess að hatturinn,
sem Ampelmann bar með stæl,
þætti einum um of borgaralegur.
Þvert á móti var hugmyndinni
afskaplega vel tekið. Ljósakallinn
var jafnframt óspart notaður við
gerð fræðsluefnis fyrir ungt fólk í
umferðinni. Meðal annars gengu
árum saman sjónvarpsþættir í
austur-þýska barnatímanum þar
sem Ampelmann lék stórt hlut-
verk.
Alþýðan kom til bjargar
Berlínarmúrinn vondi
brast í nóvember árið
1989, en ljósakall-
inn góði lifir enn.
Hann er engum
til ama, þótt
hann minni
fólk á tíma al-
ræðisstjórnar-
innar sem ríkti
fyrir austan
múrinn.
Fljótlega eftir
að þýsku ríkin tvö
sameinuðust árið
1991 komu reyndar
upp þau áform að breyta
gangbrautarljósunum í austur-
hluta Berlínar til samræmis við
það sem tíðkaðist vestan megin
múrsins. Ljósin voru tekin niður,
en þá reis alþýðan upp á ný. Eng-
inn vildi missa ljósakallana.
Þótt lífið í Austur-Þýskalandi
hafi að mörgu leyti verið erfið
glíma við ómanneskjulegt kerfi
þótti mörgum Austur-Þjóðverjum
hin vestræna lífsbarátta ekki
síður vera grimm og ómanneskju-
leg.
Framtakssamir kaupsýslu-
menn tóku einnig þennan litla karl
upp á arma sína og tóku að fram-
leiða ýmiss konar vöru undir
vörumerkinu Ampelmann. Allt
var það gert í samvinnu við sál-
fræðinginn Peglau, sem átti hug-
myndina í upphafi.
Kominn til að vera
Fyrirtækið rekur í dag þrjár
verslanir í Berlín þar sem meðal
annars má fá boli og baðsloppa,
bókastoðir og lampa, kaffikönnur
og regnhlífar, allt ýmist með
mynd af Ampelmann eða með lög-
un hans.
Þrýstingur á stjórnvöld fór
jafnt og þétt vaxandi, sem varð til
þess að þau gáfu sig á endanum og
árið 1997 var hinn ástkæri karl
kominn aftur á sinn stað við gang-
brautirnar austan megin múrsins,
sem þá var reyndar að mestu
horfinn.
Engin haldbær rök höfðu kom-
ið fram gegn því að notast við
austur-þýsku ljósakallana. Þvert á
móti voru allir sammála um að
þeir væru mun hentugri til síns
brúks en hinir svipdaufu ljósa-
kallar vestursins.
gudsteinn@frettabladid.is
18 20. mars 2005 SUNNUDAGUR
Eitt af skemmtilegri sérkennum hins fallna
Austur-Þýskalands var græni og rauði
kallinn á gangbrautarljósunum. Þeir lifa enn
góðu lífi, þrátt fyrir að múrinn illræmdi sé
fyrir löngu fallinn.
Ljósakallinn
í austri
Söngleikur
um heilagan
gral
Leikarinn Eric Idle hefur sett á
fjalirnar söngleik á Broadway
byggðan á gamanmyndinni sí-
gildu Monty Python and the Holy
Grail frá árinu 1974. Tók það Idle,
sem er einn af meðlimum Monty
Python-hópsins, þrjú ár að undir-
búa sýninguna.
Söngleikurinn nefnist Spama-
lot og hefur hann fengið mjög
góða dóma gagnrýnenda og fína
aðsókn. Tim Curry, sem lék meðal
annars í The Rocky Horror Pict-
ure Show, Hank Azaria úr The
Simpsons og David Hyde Pierce,
sem lék Niles Crane í Frasier, fara
með helstu hlutverkin. ■
MONTY PYTHON AND THE HOLY
GRAIL Söngleikur byggður á þessari sí-
gildu kvikmynd hefur verið settur á fjalirn-
ar á Broadway.
GRÆNI KALLINN Í AUSTUR-BERLÍN Umferðarljósin á gangbrautum í austurhluta Þýskalands eru öðruvísi en annars staðar í heiminum.