Tíminn - 22.06.1982, Blaðsíða 8

8
ÞRÍÐJUDAGUR 22.JÚNÍ 1982.
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Úlafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans:
lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Helður Helgadóttir,ingólfur
Hannesson (Iþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristlnn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlits-
teiknun: Gunnar Traustl Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttlr. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir:
Flosl Kristjánsson, Kristln Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrtfstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavlk. Siml: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrlft á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Stefnuskrá sam-
vinnuhreyfingarinnar
■ Á aðalfundi Sambands íslenskra samvinnufélaga, sem
haldinn var um síðustu helgi á Húsavík, var samþykkt
stefnuskrá fyrir samvinnuhreyfinguna. Þar eru meginþætt-
ir samvinnustarfsins skilgreindir: grundvöllur og mark-
mið, starfshættir og leiðir.
í kaflanum um starfshætti og leiðir eru talin upp nokkur
atriði, sem eiga að vera samvinnuhreyfingunni til
leiðsagnar við val verkefna og leiða, þar á meðal
eftirfarandi:
■ Með samvinnustarfinu skal leitast við að skapa
sannvirði vöru og þjónustu og jafnrétti í viðskiptum og
félagslífi, og bæta þannig lífskjör, svo og að efla samhug
og umburðarlyndi.
■ Samvinnufélögin eru opin öllum og þeim er stjórnað
eftir lýðræðislegum leiðum. Samvinnufólkið á það
fjármagn sameiginlega, sem félögin eiga og nota til
viðskipta og þjónustu, eða til þess atvinnureksturs sem
þau hafa með höndum.
■ Samvinnuhreyfingin vill stuðla að því að tæknifram-
farir verði til þess að auka almenna farsæld og velmegun,
en leiði ekki til aukinnar misskiptingar lífsgæða og
atvinnuleysis.
■ Samvinnuhreyfingin vill að atvinnulíf sé skipulagt
með það í huga að farsælt fjölskyldulíf geti þróast og
aðlagast nýjum þjóðfélagsháttum og breyttri verkaskipt-
ingu í þjóðfélaginu.
■ Samvinnuhreyfingin vill að gæði og auðæfi landsins
séu notuð til að efla byggð og búsetu sem víðast til
farsældar íbúum þess. Gætt verði þó ítrustu varúðar við
hagnýtingu náttúruauðlinda svo að landið sjálft, hreinleiki
þess og fegurð, og tærleiki lofts og lagar spillist ekki af
mannavöldum.
■ Frá öndverðu hefur það verið meginverkefni
samvinnufélaganna að annast versiun og viðskipti
framleiðenda og neytenda. Fetta tvíþætta verkefni, sem
er séreinkenni íslensks samvinnustarfs, ber áfram að hafa
í öndvegi. Jafnhliða hlýtur starfssvið að víkka,
þjónustugreinum að fjölga og samvinnusamtökin að sinna
nýjum verkefnum í samvinnuanda á sviði atvinnulífsins
með það markmið í huga, að bæta kjör og styrkja stöðu
félagsmanna.
■ Samvinnufélögin leggja áherslu á að allir félagsmenn
njóti sömu félagslegra réttinda og aðstöðu til að taka að
sér trúnaðar- og forystustörf innan hreyfingarinnar.
Æskilegt er að starfsmenn hennar séu félagsmenn.
Samvinnuhreyfingin viðurkennir rétt starfsmanna til þess
að hafa áhrif á vinnuaðstöðu sína, atvinnuöryggi,
hollustuhætti og umhverfi. Hreyfingin telur eðlilegt að
starfsmenn eigi þess kost að velja fulltrúa úr sínum hópi
til að taka þátt í störfum stjórna félaganna. Hún hvetur
til þess að starfsmenn eða samtök þeirra og samvinnufélög-
in vinni sameiginlega að lausn mála sem upp kunna að
koma og varða kjör starfsmanna. Hún hvetur félagsmenn
og starfsmenn til þess að vaka í hvívetna fyrir velferð og
viðgangi samvinnuhreyfingarinnar.
í lok stefnuskrárinnar segir:
„Samvinnuhreyfingin er frjáls og óháð félagasamtök
einstaklinga, sem telja að samstaða og samstarf sé farsæl
leið til lausnar margvíslegra mála. Verkefni samvinnufé-
laganna er að bæta efnahag og lífskjör félagsmanna sinna
og efla almannaheill. Samvinnuhreyfingin á því samleið
með samtökum launafólks og vill jafnan hafa gott samstarf
við þau og önnur félagasamtök, sem vinna að sömu
markmiðum. Samvinnuhreyfingin telur ekkert samfélags-
verkefni sér óviðkomandi ef leysa má það með
lýðræðislegum hætti og í anda grundvallarreglna
samvinnumanna”. - ESJ.
___Wmmm
á vettvangi dagsins ^ • ••
Tómas Árnason viðskiptaráðherra:
Það var trúin á
samtökin, sem
var driff jöðrin
að stofnun SÍF
Ræða flutt á 50 ára afmæli samtakanna
■ Þegar ég var að alast upp á
Austurlandi um og eftir 1930 hagaði
þannig til að 8-10 vélbátar af stærðinni
6-14 smálestir voru gerðir út frá mínum
heimaslóðum.
Á haustin voru öll þurrkhús meira og
minna full af sólþurrkuðum saltfiski,
sem síðan var pakkaður og skipað út á
fisktökuskip.
Svona háttaði til í sjávarbyggðum
meira og minna kring um allt landið. Til
viðbótar komu svo stærri og afkastameiri
útgerðarstaðir, svo og stóru útgerðarfé-
lögin. Má segja að fram að síðari
heimsstyrjöldinni væri mest af fiski
Og er þá komið að afmælisbarninu,
Sölusambandi islenskra fiskframleið-
enda, en það var stofnað árið 1932 og
því er nú haldið upp á fimmtugsafmæli
þess. Aðdragandi að stofnun SÍF var
nokkuð langur. Fyrstu hugmyndir að
stofnun sölusamtaka fiskframleiðenda
munu hafa komið fram i hinu
gagnmerka riti Fiskifélags íslands, Ægi,
þegar árið 1913.
En sumarið 1932 tóku þrjú stærstu
útflutnings- og framleiðslufélögin i
landinu sig saman og stofnuðu SÍF. Þessi
þrjú fyrirtæki voru Kveldúlfur, Alliance
og fisksölusamlögin við Faxaflóa. Svo
Markmið SÍF og skipulag.
Markmið Sölusambands íslenskra
fiskframleiðenda var í fyrstu að stöðva
frekari verðlækkun á saltfiski með
samræmdum aðgerðum og að hindra
verðsveiflur á markaðnum. Eftir
stofnun SÍF tókst betur en a'ður að
samræma framboð og eftirspurn þannig
að verð hækkaði og varð stöðugra.
Tilgangur og markmið SÍF er að starfa
sem almennt hagsmunafélag þeirra, sem
framleiða og selja saltfisk. Öflun nýrra
markaða og að halda hinum eldri
mörkuðum eru jafnan forgangsverkefni
svo og vöruvöndun í hvfvetna. SÍF flytur

1 '.‘Æbí. h æBKLW. / É I jj
Sl kfo- r * : 1
[!1 • H ? 1 V, X v v',-“lys vKv'ya * JJ 1 j W | í í ^ j ; : : |
1 ' w* ■ M ;9H| >9 l . * J -J3, 8Mi § i i 1
saltaður, vaskaður og þurrkaður og
seldur þannig úr landi. Yfirleitt var þetta
vönduð vara, unnin af þrautþjálfuðu
fólki sem hafði vanist saltfiskverkun frá
barnæsku. Allt fram til seinni heimsstyrj-
aldar er framleiðsla á saltfiski helsta
útflutningsgrein íslendinga. Sem dæmi
má nefna, að árið 1921 nam útflutningur
saltfisks 67% af heildarútflutningi
landsmanna. Á þessum tíma var það
fullverkaður saltfiskur, að mestu
sólþurrkaður, sem var ráðandi í
útflutningnum. Saltfiskframleiðsla
hafði varið vaxandi framan af öldinni
og nam árið 1933 rúmum 61 þús. tonnum
eða rúmlega 50% af heildarútflutn-
ingsverðmæti þjóðarinnar. Sannanlega
voru það sannmæli, sem eitt sinn var sagt
á íslandi að lífið væri saltfiskur. Og eitt
er víst að líf SÍF hefir verið saltfiskur.
Heimskreppan, minnkandi afli og þróun
alþjóðamála ollu því að fullverkun
saltfisks dróst saman á árinu 1933 og
síðar og lagðist nær alveg niður i siðari
heimsstyrjöldinni.
Frá striðslokum fór aftur vaxandi
útflutningur ófullverkaðs saltfisks og
náði hámarki árið 1952 og var þá 25%
af heildarútflutningi. Á seinustu árum
hefir útflutningur ófullverkaðs saltfisks
verið verulegur og nam á siðasta ári 16%
af heildarútflutningi eða tæpum 60 þús.
tn.
SÍF stofnað.
Seinasti þáttur framleiðslukeðjunnar
er salan og veldur miklu hvemig til tekst.
bættust flestir aðrir fiskframleiðendur í
hópinn, þannig að þegar á fyrsta árinu,
sem SÍF starfaði seldi sölusambandið
um 90% af saltfiskframleiðslu lands-
manna. í full 50 ár hefir Sölusamband
íslenskra fiskframleiðenda annast salt-
fisksölumál fslendinga með ágætum.
Auðvitað hafa verið miklar sveiflur upp
og niður bæði í framleiðslu og verði á
þessum langa starfstíma SfF.
Ringulreið í fisksölu áður en SÍF
var stofnað.
Fyrir daga SÍF höfðu margir einstakir
aðilar haft saltfisksölu með höndum.
Samkeppni var hörð og óvægin og leiddi
m.a. til að aðilar buðu niður verð hver
fyrir öðrum til að tryggja viðskipti og
afleiðingin varð að lokum verðhrun. En
fleira kom að sjálfsögðu til.
Upp úr 1930 geisaði heimskreppan.
Fiskverð fór silækkandi og um áramótin
1931 og 1932 var skippundið af
sólþurrkuðum stórfiski komið niður í
50-55 kr. Margvislegar orsakir þessa
voru flestar þess eðlis, að ekki var á valdi
íslendinga að ráða við þær. En því
verður þó ekki neitað, að verulega hafi
ráðið hversu óheppilegt fyrirkomulag
var á fisksölumálum og auk þess skortur
á samvinnu og samtökum íslendinga
sjálfra. Það má þvi með sanni segja, að
veruleg ringulreið hafi rikt i saltfisksölu-
.málum fyrir daga StF og margir fengið
fjárhagslega sk^lli á þeim vettvangi.
út saltfisk félagsmanna sinna og leitar
samstarfs við stjórnvöld landsins um
verðlagningu og þau málefni, er
starfsemina varðar. Félagar í samtök-
unum eru samvinnufélög, samlög
útgerðarmanna, útgerðarfélög og ein-
stakir útgerðarmann. f raun og veru er
SÍF opið öllum saltfiskframleiðendum í
landinu og félagsmenn nálægt 250
talsins.
Allir félagsmenn hafa rétt til að sitja
fundi samtakanna og árlegur aðalfund-
ur kýs félaginu 7 manna stjórn og
varastjórn. Ástæða er til að vekja athygli
á því, að SÍF hefir ávallt greitt sama verð
um allt landið og hefir þvi gjaman verið
smærri framleiðendum mikil hjálpar-
hella. Ekki eru nein tök á því í stuttu
máli að lýsa nánar hinni yfirgripsmiklu
starfsemi SÍF, hvorki hér á landi né
heldur i markaðslöndum viðsvegar um
heiminn.
SÍF og stjómvöld.
Það var trúin á samtökin og samræmd
vinnubrögð, sem var driffjöðrin að
stofnun SÍF. Dugandi og framsýnir
menn beittu sér fyrir heildarsamtökum
saltfiskframleiðenda á öllu landinu um
sölu afurðanna. Þessi trú frumherjanna
hefir fullkomlega sannað gildi sitt. Þeim
var ljóst að einstakir fiskframleiðendur
áttu erfitt með að fylgjast með
saltfiskmörkuðum. Hinsvegar hefðu
samtök eins og SÍF bolmagn og