Tíminn - 01.02.1989, Síða 15

Miðvikudagur 1. febrúar 1989
Tíminn 15
lllllllllllllllllllillll MINNING !i!i'L -lii|!l":: '■'iliiH' l;nl|i';" ..:i!li":' ^li|i!" ■Miliil!1' .Mlllil11 !:i;;|l!!l!!!'
Guðný Guðnadóttir
Söluskattur
frá Torfastöðum í Fljótshlíð
Fædd 23. nóvember 1897
Dáin 24. janúar 1989
Þegar vetrarþokan grá
þig vill fjötra inni,
svífðu burt og sestu hjá
sumargleði þinni.
Þar var laungum lokið skjótt
lífsins öllum mæðum.
Manstu hvað þær flýðu fljótt
fyrir hennar kvæðum?
(Þorsteinn Erlingsson)
Þessi ljúfu erindi úr kvæði snill-
ingsins frá Hlíðarendakoti koma
mér í hug, þegar heiðurskonan,
Guðný Guðnadóttir, er til moldar
hnigin 91 árs gömul. Myndin af
henni er skýr, minningin kær. Hún
bjó yfir ríkri og hlýrri gleði, var fróð
um marga hluti og las mikið, einkum
þjóðlegan fróðleik, sagði vel frá, en
kunni líka að hlusta á aðra, var næm
á hið skoplega í tilverunni, trygglynd
og vinföst og höfðingi heim að
sækja. En hún barst ekki mikið á. I
rauninni var Guðný ein af þessum
hljóðlátu hetjum hversdagslífsins,
fórnaði sér fyrir aðra og var fremur
veitandi en þiggjandi í samskiptum
sínum við samferðafólkið.
Foreldrar Guðnýjar voru þau Jó-
hanna Jóhannsdóttir frá Krosshjá-
leigu í Austur-Landeyjum og Guðni
Kristinn Guðnason frá Torfastöð-
um. Auk Guðnýjar eignuðust þau
aðra dóttur, Þórönnu, fædd árið
1905. Uppeldissystur þeirra voru
hins vegar tvær: Guðbjörg Eyvinds-
dóttir og Kristín Guðmundsdóttir.
En í janúar 1906, þegar Guðný er 8
ára gömul og Þóranna aðeins misser-
isgömul fellur móðir þeirra frá á
besta aldri.
Nokkrum árum síðar kvæntist
Guðni svo fyrrum mágkonu sinni,
Önnu Jóhannsdóttur. Eignuðust þau
tvo syni, Kristin, sem búsettur er í
Reykjavík og Jóhann, en hann lést
fyrir um það bil 20 árum. Uppeldis-
bróðir þeirra er Guðni Þorgeirsson,
búsettur á Selfossi.
Er Guðný óx úr grasi dvaldist hún
um hríð í Reykjavík og lærði sauma
hjá Andrési Andréssyni. Nokkrar
vertíðir var hún í Vestmannaeyjum
og vann þar við eldhús- og önnur
innanhússtörf.
Þóranna giftist Helga Guðmunds-
syni og hófu þau búskap á Efri-Þverá
í Fljótshlíð, en fluttu stuttu síðar að
Torfastöðum. Þau eignuðust tvær
dætur, Hönnu og Guðnýju. En þeg-
ar þær eru aðeins þriggja og eins árs
gamlar fellur móðir þeirra frá í
blóma lífsins. Við þessi hörmulegu
tíðindi verða kaflaskipti í lífi Guð-
nýjar Guðnadóttur. Hún ákveður
að ganga hinum ungu systurdætrum
sfnum í móðurstað. Frá þeirri stundu
hafa leiðir þeirra ekki skilið þar til
nú, að frænka þeirra kveður um
sinn. Helgi Guðmundsson reisti ný-
býlið Höfða í landi Torfastaða. Þar
bjó fjölskyldan til ársins 1946, en
flyst þá til Reykjavíkur og bjuggu
fyrstu árin á Bragagötu 22a. Helgi
kvæntist nokkrum árum síðar Sigur-
björgu Lúðvíksdóttur, sem býr í
Reykjavík. Helgi lést fyrir um það
bil tveimur árum.
Orð lýsa sjaldan til fulls því sem í
brjósti mannsbýr. Viðfráfall þessar-
ar góðu vinkonu minnar hverfur
hugurinn rúmlega 42 ár aftur í
tímann. Haustið 1946 settist ég í
Kennaraskóla íslands, en var þá eins
og stundum áður vegalítill, vantaði
sárlega húsnæði. Það var ekki auð-
velt fremur en oft endranær að fá
inni í höfuðborginni á þessum tíma.
Góðvinur minn og skólabróðir frá
Laugarvatni, Albert Jóhannsson
kennari í Skógaskóla, var einnig að
hefja kennaranám. Hann var búinn
að útvega sér fæði og húsnæði „hjá
góðu fólki, sem nýlega er flutt austan
frá Torfastöðum í Fljótshlíð", en
Albert er ættaður frá Teigi í sömu
sveit. í fyrrnefndum vanda mínum
. brá nú Albert á það ráð að leita eftir
því við þetta fólk, að ég fengi að
deila með honum herberginu og
helst að fá fæði líka eins og hann. Að
sjálfsögðu gat ég vart búist við þvt,
að þetta fólk færi að taka bláókunn-
ugan strák austan af landi nánast inn
á gafl hjá sér. En ótti minn reyndist
ástæðulaus. Guðný sagði mér löngu
■ síðar á sinn hægláta hátt, að Albert
hefði sótt málið nokkuð fast og sagt
að lokum: „Ef þið þorið að hafa mig,
þá er ykkur alveg óhætt að taka
piltinn.“ Er nú ekki að orðlengja
það, að hjá þessu fólki dvaldi ég í
tvo yndislega vetur. Guðný reyndist
mér nánast eins og góð móðir og
húsbóndinn hæglátur öðlingsmaður.
Heimilislífið var glaðvært og óþving-
að, gestrisni í öndvegi og kynslóðabil
óþekkt fyrirbrigði.
Eins og áður segir hafði Guðný
yndi af góðum bókum. Var oft
gaman að ræða við hana um liðna
tíð, um menn og málefni. Ferðalaga
naut hún í ríkum mæli og hafði oft
orð á því, hversu gaman væri að
koma á þá staði og kynnast því
landi, sem gjarnan hafði verið lesið
um á bók eða í tímariti. Guðný átti
við nokkra vanheilsu að stríða hin
síðari ár, enda aldurinn orðinn hár.
En andlegri reisn hélt hún til hins
síðasta.
Að leiðarlokum færi ég þessari
vinkonu minni hugheilar þakkir fyrir
trygglyndi hennar og vinsemd aila í
gegnum tíðina. Við Anna, börn og
barnabörn þökkum Ijúfa kynningu
liðinna ára, ræktarsemi og vinsemd
alla. Systrunum heima í Byggðar-
enda sendum við okkar hlýjustu
samúðarkveðjur sem og öðrum vin-
um og vandamönnum Guðnýjar
Guðnadóttur.
Blessuð sé minning hennar alla
tíð.
Guðmundur Magnússon

BÆKUR
ALMANAKIÐ
Almanak Hlns íslenska þjóðvlnafélags 1989.
Árbók Islands 1987.115. árgangur. Umsjón-
armaður: Jóhannes Halldórsson. Bókaút-
gáfa Mennlngarsjóðs og Þjóðvlnafélagslns
1988.
Almanak um árið 1989, sem er
fyrsta ár eftir hlaupár og fimmta ár
eftir sumarauka. Reiknað hefur og
búið til prentunar Þorsteinn Sæm-
undsson - Árbók íslands 1987.
Heimir Þorleifsson tók saman. í
þörfu riti eftir Þorstein Sæmundsson
(Rímfræði - Stjörnufræði - Alfræði
menningarsjóðs) er orðið almanak
þannig útlistað: rit með dagatali og
ýmsum öðrum upplýsingum, svo
sem um göngur himinhnatta, sjávar-
föll o.fl. Skýring nafnsins er óviss...
Elsta íslenska almanakið er „Cal-
endarium - íslenzkt rím“, prentað á
Hólum 1597“. Síðan 1837 hafa kom-
ið út almanök á íslandi og Þjóðvina-
félagsalmanakið s.l. 115 ár.
Að öðrum ritum ólöstuðum er
þetta rit hið vandaðasta, gagnlegasta
og merkasta, sem út hefur komið á
hverju ári í rúmlega öld. Inntak
ritsins er tíminn, gangverk tímans,
himingeimurinn með stjörnum, sól
og tungli. Þótt þetta verk sé lofað,
er það ekki oflof, því að hér er um
að ræða trúnað við og nákvæma
útlistun á gangi himintungla, sem
ráða öllu náttúrufari hér á jörð.
Stjörnufræði er meðal elstu fræði-
greina, sem stundaðar hafa verið hér
á landi og annars staðar. Stjörnu-
Oddi, Þorsteinn surtur, Guðbrandur
Þorsteinn Sæmundsson.
Þorláksson, biskup, Páll Björnsson í
Selárdal og Björn Gunnlaugsson eru
kunnastir þeirra manna hér á landi,
sem athugað hafa gang himintungla,
hnattstöðu landsins og fleira, sem að
þessum fræðum lýtur. „Rím, kerfis-
bundnar tímatalsreglur, eða alman-
ak sniðið eftir þeim“ (Þ.S.) Fingra-
rím var iðkað hér á landi áður en
prentuð almanök komu til. Leið-
beiningar um fingrarím voru prent-
aðar hér og gengu einnig manna á
milli í handritum.
Auk dagatalsins og skráa um flóð
og fjöru, er hér að finna margvísleg-
ar upplýsingar varðandi gang himin-
tungla. Taldir eru upp hnettir him-
ingeimsins, staðsetning stjarna á
hverjum tíma, myrkvar ofl. ofl.
Einnig eru ýmiskonar upplýsingar
um veturathuganastöðvar, vindstig
og vindhraða, mælieiningar (lengd,
flatarmál, rúmmál, massi, hiti og
tími). Rómverskar tölur, stærð-
fræðiatriði, skrá yfir ríki heimsins,
tímaskipting jarðarinnar og gríska
stafrófið. Hér eru margvíslegustu
upplýsingar, sem eru öllum á ein-
hvern hátt þarflegar og nauðsynleg-
ar.
Annar hluti ritsins er Árbók ís-
lands 1987. Þetta er ársannáll uni
helstu viðburði og ástand lands og
þjóðar, yfirlit um atvinnuvegi, íbúa-
fjölda, mannalát, stjórnmál, vísitölu
og vinnumarkað. Lokakafli árbókar-
innar er „ýmislegt“ og kennir þar
margra grasa. Þar má finna upplýs-
ingar um efni, sem ekki verður
flokkað undir annað efni, fréttir um
viðbrögð, framkvæmdir og margt,
sem vakti mikla athygli sem fréttir á
sínum tíma, svo sem um þá kú sem
synti sér til lífs og um stóðhest sem
smyglað var úr landi. Þessi kafli
„Ýmislegt“ er skemmtilegasti kafli
annálsins.
Þetta rit, Almanakið, er eins og
áður segir bráðnauðsynlegt öllum
landsmönnum og er vonandi til á
hverju heimili.
Siglaugur Brynleifsson
Viöurlög falla á söluskatt fyrir desembermánuð
1988, hafi hann ekki verið greiddur í síðasta lagi
2. febrúar ’89.
Viðurlög eru 4% af vangreiddum söluskatti fyrir
hvern byrjaðan virkan dag eftir eindaga uns þau
eru orðin 20%, en síðan reiknast dráttarvextir til
viðbótar fyrir hvern byrjaðan mánuð, talið frá og
með 16. febrúar.
Fjármálaráðuneytið.
Til sölu
heyhleðsluvagn
Kemper Normal G. og Oleo-Mac heyskeri.
Upplýsingar í síma 98-78999.
Hraðakstur er orsök margra slysa. Miðum
hraða alltaf við aðstæður, m.a. við ástand
vega, færð og veður.
Tökum aldrei áhættu! míumferðar
Uráð
Tilsölu
o
MAZDA 626 GLX 4ra dyra
Sjálfskiptur, árg. ’85,
rafmagn í rúðum, vökvastýri/veltistýri,
centrallæsingar, ný snjódekk,
dráttarkúla.
Ekinn 55 þús., í toppstandi.
Aðeins bein sala eða skuldabréf.
Upplýsingar í síma 685582.