Tíminn - 30.04.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 30. apríl 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö í lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
EES: Verður völ á
tvíhliða samningi?
Undirskrift utanríkisráðherra undir EES-sam-
komulagið, sem fyrirhuguð er næstkomandi laug-
ardag í Portúgal, er örlagaríkt skref á samningaferl-
inum, þótt fyrirvari sé um samþykki Alþingis.
Það er ljóst að margt er enn óljóst um þann
samning, sem liggur fyrir, og svör utanríkisráð-
herra við spurningum Steingríms Hermannssonar
í utandagskrárumræðum á Alþingi síðastliðinn
þriðjudag skýrðu ekki málið.
í fyrsta lagi liggur ekki fyrir hvernig fyrirvarar
um umráðarétt Islendinga yfir landi og orkulind-
um eru tryggðir samkvæmt samningnum. Ekki er
ljóst hvort breytingar á innlendri löggjöf halda
varðandi kaup á landi, og hver áhrif boðuð einka-
væðing í orkugeiranum og víðar hefur.
í öðru lagi er tvíhliða samningur um sjávarút-
vegsmál ófrágenginn og óljóst um veigamikil atriði
hans, svo sem eftirlit með veiðum.
í þriðja lagi byggðist samningurinn í upphafí á
svokölluðu „tveggja stoða kerfi“, EFTA-landanna og
EB, þar sem báðar stoðirnar áttu að vera jafn rétt-
háar. Ljóst er að EFTA-stoðin verður innan skamms
mjög veik, þar sem EFTA-löndin stefna flest á aðild
að Evrópubandalaginu. Ef svo fer, er alls óljóst um
framkvæmd samningsins, hvað Island varðar.
Síðast en ekki síst hefur sú nefnd sérfræðinga,
sem ríkisstjórnin hefur skipað til þess að skila áliti
um það hvort samningurinn brjóti í bága við
stjórnarskrána, ekki lokið störfum.
Eitt grundvallaratriðið fyrir íslensk stjórnvöld,
eins og málin standa nú, er að knýja á með svör við
því hvaða möguleikar eru á því að samningurinn
gildi sem tvíhliða samningur milli íslands og EB, ef
svo fer að EFTA-þjóðirnar gangi í Evrópubandalag-
ið. Það kom í ljós í utandagskrárumræðum að þess-
ar athuganir hafa ekki farið fram, en utanríkisráð-
herra hafði þó, þegar á hann var gengið, bollalegg-
ingar um að orða þetta mál við ráðamenn í EB. Það
er nokkuð seint, því það er mikið grundvallarmál
að fá viðbrögð við þessu grundvallaratriði. Ef ætl-
unin er að stíga af lestinni til Brussel, áður en hún
er komin alla leið þangað, þarf að grandskoða þessa
möguleika, en það hefur enn verið látið undir höf-
uð leggjast.
Það sker nokkuð úr um það í raun hvort íslensk-
ir ráðamenn eru að gæla við aðild að Evrópubanda-
laginu, með hve mikilli alvöru reynt er að ganga úr
skugga um það hvort við eigum völ á tvíhliða
samningi, hliðstæðum og EES-samningnum, ef
allar EFTA-þjóðirnar að íslendingum og Lichten-
steinbúum undanskildum ganga í EB. Ef þetta er
ekki skoðað af neinni alvöru, aukast grunsemdir
um að stefnt sé á EB-aðild, eins og ýmsir einstak-
lingar í þessu þjóðfélagi hafa verið að viðra.
Hagrætt út á guð og gadd
í gær var slökkt á afkastamikl-
um raforkuverum, vegna þess
að engin þörf er fyrir rafmagnið
sem hægt er að framleiða. I dag
gengur umtalsverður hluti
starfsfólks Landakotsspítala út
af vinnustað sínum í síðasta
sinn, vegna þess að lýðveldið ís-
land er svo fátækt að það getur
ekki rekið spítala, sem því var
gefinn.
í síðustu viku var fæðingar-
heimili lokað fyrir fátæktar sak-
ir, og fyrir dyrum stendur að
loka deildum sjúkrahúsa hér og
hvar og segja starfsfólki upp.
Spítalamir verða þá reknir með
hálfum afköstum, eins og orku-
verin og fiskiskipastóllinn.
Sá er munur á sjúkrahúsun-
um og raforkuverunum, að
engir kaupendur em að ork-
unni og em þeir hvergi til nema
í gömlum delluspám tækni-
krata, en fúll þörf er á að reka
spítalana með fullum afköstum.
En sjúklingum er ýmist meinuð
spítalavist eða þeir látnir út
fyrir þröskuldinn.
Landakotsspítali verður
ekki lengur fullkomið og
nýtískulegt sjúkrahús. Stefnt er
að því að byggingamar verði
einhvers konar langlegudeildir
og elliheimili, taki við af hinu
forna þjóðfélagsíyrirbæri kör-
inni. Einhvers staðar þætti flott
að leggja fullkominn nútíma-
spítala undir slíka starfsemi. En
hvað er ekki gert fyrir hagræð-
inguna?
Samdrátturínn
Þeir sérmenntuðu starfs-
menn sjúkrahússins, sem fjár-
veitingavaldið (dagpeningaíýð-
urinn) losnar nú við af launa-
skrá sinni, eiga ekki í önnur
sjúkrahús að venda til að fá störf
við hæfi, því að alls staðar er
verið að fækka fólki, sem er sér-
þjálfað til að annast sjúka og
starfa að heilbrigðismálum yfir-
leitt.
Hvergi fréttist samt af því að
stöðugildum yfirmanna sé
fækkað, eða að þeir, sem tekið
hafa þrenn laun, láti sér nægja
tvenn, hvað þá að hátignimar í
heilbrigðiskerfinu lítillækki sig
við að nota stimpilklukkur, eins
og dauðlegir menn í öðmm
starfsgreinum.
Samdráttur, sparsemi og hag-
ræðing em margtuggðir orða-
leppar þeirra, sem valist hafa til
að sjá um ríkisreksturinn.
Fjöldauppsagnir á sjúkrahúsum
og lokun spítala og deilda er sú
hagræðing, sem vænlegust þyk-
ir til að spara.
Um það bil sem sáttatillagan
var lögð fram í launasamning-
unum miklu, sem standa yfir
eðlilegan meðgöngutíma þeirra
kvenna sem dymm Fæðingar-
heimilisins er skellt á, viðrar
forsætisráðherra þá hugmynd
að vel komi til greina að slá er-
lend lán til að efla atvinnulífið
og koma í veg fyrir atvinnuleysi.
Líklega ekki rétt að maðurinn
fari fram úr réttu megin á
morgnana, eins og frægt er orð-
ið. Sennilegra er að hann fari
framúr beggja megin, og er það
ekki á færi nema harðsnúnustu
loddara.
Að reka fólk úr störfum, sem
mikil þörf er á að unnin séu, og
slá svo dýr lán til að skaffa at-
vinnubótavinnu heyrir fremur
undir ónefnda grein læknis-
fræðinnar en þá stjórnvisku,
sem felst í hugtakinu hagræð-
ing sem í nútímanum þýðir
nokkum veginn hið sama og að
pissa í skóinn sinn.
Ráðdeildin
Eftir lokun Kröfluvirkjunar
og minni rafstöðva Iullar
Blönduvirkjun á hálfum afköst-
um til málamynda, og virkjanir
við Sog og Þjórsá em langt frá
að vera fullnýttar.
Af því að virkjanir og línu-
lagnir eru langt umfram þarfir,
verður að selja þá takmörkuðu
orku, sem kaupendur em að, á
uppsprengdu verði. Stóriðjan
fær að vísu ódýra orku, en aðrir
atvinnuvegir og heimilin verða
að blæða.
Margháttaður atvinnurekstur
er að kikna undir rafmagns-
kostnaði, og víða er óráðsían
dragbítur á nýjar atvinnugrein-
ar og þróun annarra. í þessum
efnum em þær atvinnugreinar
best settar, sem notað geta olíu
eða gas sem orkugjafa, enda fer
það mjög í vöxt samtímis því
sem orkuvemm ríkisins er lok-
að.
Miklar hitaveitur em enn í
undirbúningi þar sem hægt er
að koma þeim við, enda er það
óðs manns æði að nota raforku
á því verði, sem raun ber vitni,
til húshitunar. Raforkan er sem
sagt alltof dýr, hvort heldur er
til atvinnurekstrar eða heima-
brúkunar.
Það mun einsdæmi í landi,
sem teljast vill tæknivætt, að
slökkt sé á orkuverum, sem
ganga fyrir náttúmlegum og
endumýjanlegum orkugjöfum
og mengunarlausum í þokka-
bót. En þetta tekst á íslandi og
jafnframt em stöðvaðar margar
túrbínur í öðmm orkuverum
og verðinu haldið uppi til að ör-
uggt sé að rafmagnsnotkun
aukist ekki.
Á sama tíma em tæknikratar
og harðsvíraðir hagsmuna-
aðilar að undirbúa stærri
virkjanir en dæmi em um
hér á landi og fara létt með
að plata fjárveitingavaldið upp
úr skónum, eins og fyrri dag-
inn.
Hagræðingin
Samtímis því að Landakots-
spítala er breytt í kararbæli í
nafhi hagræðingar, em miklar
húsasamstæður, sumar upp á
15 hæðir, reistar yfir aldraða og
em kallaðar þjónustuíbúðir.
Þörfinni fyrir íverustaði fyrir
aldraða er nú fullnægt um allt
land, að sögn heilbrigðisráð-
herra. En einhver eftirspum
mun vera í Reykjavík umfram
framboð, enn sem komið er.
Hins vegar em hundmð eða
þúsundir slíkra íbúða í smíðum
og mettast markaðurinn áreið-
anlega innan tíðar.
í ljósi þessa er næsta óskiljan-
legt að gera Landakotsspítala að
elliheimili, reka starfsfólkið og
slá erlend lán til að skapa gervi-
atvinnu.
En ráðdeild og hagræðing
krefst þess að stofnunum sé lok-
að og starfsfólk rekið.
Enginn neitar því að full þörf
er á því að halda Landakotsspít-
ala í fullum rekstri, eins og öll-
um deildum annarra sjúkra-
húsa. Biðraðir em eftir aðgerð-
um og spítalavist. Samt er lokað
og menntuðu starfsfólki sagt að
éta það sem úti frýs.
En af hverju er Landsvirkjun
enn í sínu stóra húsi, og til
hvers er verið að halda þar uppi
dým starfsfólki og hvergi sparað
og hvergi hagrætt?
Orkustofnun með allar sínar
kolmgluðu spár er í fullum
gangi og engum dettur gagns-
leysi hennar í hug. OÓ