Morgunblaðið - 04.12.2007, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. DESEMBER 2007 17
MENNING
enginn annar íslenskur djassbassa-
leikari ráði eins vel við að knýja
sveifluna áfram trommulaus. Þó
ekkert píanó sé í tríói Reynis minn-
ir spilamennskan oft á kvintett
George Shearings og þegar best
lætur: Modern jazz kvartettinn.
Þannig er Litla flugan með bar-
roskum fúgublæ og sömuleiðis
bregður því minni fyrir í hinu
klassíska sönglagi Fúsa við ljóð
Sigurðs slembis: Í dag. Víbrafón-
sóló Reynis er príma og Jón Páll
flottur einsog víðast, oft syngur
blúsinn í strengjum hans einsog í
„Tondeleyo“.
Því er ekki að leyna að á stund-
um er tónlistin næsta sviplaus eins-
og oft varð hjá jafn magnaðri
hljómsveit og Shearing kvintettn-
um. Það er vandrötuð leiðin milli
þægilegrar næturklúbbatónlistar
og ólgandi djass. En eitt er á
hreinu; hér er fagmennskan í fyr-
irrúmi og hljóðfæraleikur allur
framúrskarandi. Djassunnendur
finna hér margt við hæfi og aðdá-
endur Fúsa öðlast nýja sýn á tóna-
máli hans.
SIGFÚS Halldórsson var eitt vin-
sælasta tónskáld okkar á síðustu
öld og enn lifa lögin hans góðu lífi.
Þau hafa hingað til ekki verið á
dagskrá djassmanna enda eiga þau
það sameiginlegt með lögum Rich-
ards Rodgers, eftir að hann hóf
samvinnu við Oscar Hammerstein,
að vera djassmönnum heldur erfið.
Svo reynist einnig með mörg af
þeim 16 lögum Sigfúsar er Reynir
Sigurðsson víbrafónleikari hefur út-
sett fyrir tríó sitt, en stundum
dettur Reynir niðrá töfralausnir
einsog margir góðir djassleikarar
hafa gert með Rodgers/Hammer-
stein söngdansana. „Litla flugan“
og „Í dag“ eru frábærlega útsett
og væru tvö þess virði að berja
diskinn hlustum. Félagar Reynis
eru heldur ekki af verri endanum:
stórmeistari Íslandsdjassins Jón
Páll Bjarnason á gítar og Gunnar
Hrafnsson á bassa og held ég að
Létt djassaður Fúsi
Vernharður Linnet
TÓNLIST
Geisladiskur
Tríó Reynis Sigurðssonar:
Sigfús Halldórsson
REStón 001 – 2007
 Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
„ÉG svaf hjá í Central Park.“
Svona byrjar bókin og ég veit ekki
hvort ég á eftir að lesa bók með
kröftugri upphafsorðum fyrir þessi
jól. Hann er svartur og hún er
hvít, hann er hattagerðarmaður og
trommuleikari og hún er skáld,
hann er Algea og hún er ég-ið,
hún heitir Elísabet Jökulsdóttir og
svarar spurningum mínum á ís-
köldum degi í Dublin. Bókin heitir
Heilræði lásasmiðsins og fjallar
um samband hennar við Algea
sem hefst í New York en lýkur í
Vesturbæ Reykjavíkur. Þau tvö
eru alla tíð í forgrunni, ást þeirra,
kynlífið, rifrildin og þögnin sem er
á milli þeirra. En þarna hittum við
líka fyrir fjölskyldu Elísabetar og
vini, drauga og goðsagnir – og
vitaskuld véfréttarlega lásasmiði
sem bjarga konum í neyð.
Óflúrað kynlíf
„Ég sé söguna eins og smásjá,
verkfæri til að rannsaka hvað
gerðist,“ segir Elísabet mér um
þessa smásjá á eigið líf. En var
ekkert óþægilegt að skrifa svona
opinskátt án þess að hafa skáldaða
persónu til varnar? „Ég komst að
því að best var að segja þetta bara
eins og það var. Um leið og ég
ætlaði eitthvað að fara að upphefja
kynlífið eða skammast mín fyrir
það eða eitthvað svoleiðis þá virk-
aði það ekki. Ég var ekki að flúra
þetta eða upphefja kynlífið eins og
oft er gert.“ En hún játar að hafa
fengið bakþanka þegar bókin var í
próförk og eftir að hún kom út, og
man eftir uppgötvun sinni við
skriftirnar: „Já, nú veit ég til
hvers skáldskapurinn er, hann er
til þess að fela sig. En í raun er
fáránlegt ef það er feimnismál að
skrifa um kynlíf, ég hef alltaf haft
áhuga á kynlífi og fannst gaman
að skrifa um það, en ég varð
stundum að telja í mig kjark. Ann-
ars hugsaði ég mest til Ástu Sig-
urðardóttur rithöfundar sem dó
fyrir löngu. Ég var 16 ára þegar
ég las hana, og hvernig hún skrif-
aði, ósvífið en erótískt, um konu
sem langaði að fylla hendur sínar
af hári karlmannsins, hafði mikil
áhrif á mig.“
En myndi Algea kannast við
sjálfan sig í sögunni? Ýmsu virðist
Elísabet trúa lesandanum fyrir
sem hún gat ekki sagt honum – en
þó virðist hún hafa sagt honum
meira en hann henni. „Í einum
kaflanum reyni ég að ímynda mér
hvernig hann sjái þetta. Mér
fannst ég svo ein, ég var edrú og
var búin að fara í þerapíu og var
svo æðisleg – en svo sá ég sjálfa
mig bara sem algjört kontról-frík.
Þessi svokallaða góðmennska mín,
að láta hann fá pening og bjóða
honum hingað, þetta er náttúrlega
bara misskilin góðmennska, maður
heldur að þetta sé góðmennska en
þetta er stjórnsemi.“
Jökull og aðrir draugar
Jökull Jakobsson, faðir Elísabet-
ar, var landsþekkt leikskáld sem
lést aðeins 44 ára gamall fyrir
bráðum 30 árum. Þeir sem eru
ekki nógu gamlir til að muna Jökul
þekkja hann sjálfsagt margir úr
minningabókum, ljóðabókum og
blaðagreinum bæði barna hans og
barnsmóður og fyrrverandi eig-
inkonu. „Við pössum okkur að
halda engin fjölskylduboð,“ segir
Elísabet þegar ég reyni að hnýsast
en játar svo tilgátu minni að bæk-
urnar séu fjölskylduboðin og glott-
ir í símann. „En maður hefur verið
upptekinn af kallinum. Hann er
þessi týpíski skuggi – eins og þeir
verða, James Joyce á Írlandi og
Halldór Laxness á Íslandi. Svo er
þetta líka bara alkóhólisminn,
maður verður svo upptekinn af
alkanum. En það er líka ástarjátn-
ing að skrifa um pabba, aðferð til
að skilja okkar samband, og birta
mynd af honum. Það er eðlilegt að
skrifa um þá sem maður elskar.
Mínar skriftir eru alltaf einhvers
konar ástarjátning hvort sem er.
Ég skrifaði t.d. um fótbolta af því
ég elska fótbolta.“
Jökull er þó ekki eini draugur
bókarinnar, í henni er heil herdeild
lítilla persóna, vina og vanda-
manna bæði hennar og Algea og
þeir eru alls ekki allir á lífi. „Þess-
ir draugar eru náttúrlega bara
þráhyggjan mín – og þegar maður
setur þetta á blað er þetta hálf-
ógnvekjandi,“ segir Elísabet. En
þetta er líka afskaplega goðsagna-
kennd bók, þótt hún sé sann-
söguleg verður hún aldrei hvers-
dagsleg. „Ég hef alltaf verið mjög
upptekin af goðsögunni og að líf
okkar gæti verið goðsagnakennt.
Ég kemst að því með að skrifa
þessa bók að það eru dyr þarna á
milli. Maður getur farið á milli
þessara heima, ímyndunar og
raunveruleika, og þetta er ekki
alltaf svona aðskilið eins og manni
er kennt. Stundum finnst manni líf
okkar vera ofið úr goðsögunni þótt
við vitum það ekki, enda gætum
við kannski ekki lifað ef við værum
alltaf rosalega meðvituð um það.“
Henni finnst gaman að því að ég
kalli þetta goðsögubók og rifjar
upp hvernig Matthías Viðar heit-
inn, vinur hennar, vakti áhuga
hennar á goðsögunni. „Goðsagan
klofnar í list, trú og vísindi – áður
var goðsagan til að útskýra heim-
inn,“ segir Elísabet um tæki sitt til
þess að útskýra heiminn.
Morgunblaðið/Golli
Goðsagnakennd „Ég hef alltaf verið mjög upptekin af goðsögunni og að líf okkar gæti verið goðsagnakennt. Ég
kemst að því með að skrifa þessa bók að það eru dyr þarna á milli,“ segir Elísabet Jökulsdóttir.
Ást í Miðgarði
SAGT er að endurreisnarlistamað-
urinn Michelangelo hafi séð skúlp-
túra fyrir sér inni í efninu og að
hans gjörningur hafi falist í því að
höggva utan af þeim og finna form-
in sem biðu þess að sjást. Nokkuð
háleit sýn á skúlptúrgerð, en ekki
nauðsynlega ósönn, enda með ólík-
indum að listamaðurinn hafi náð að
lífga við sjálfan Davíð úr ílöngum
marmara þar sem hann nýtti formið
upp á millimetra. Verk Rögnu Ró-
bertsdóttur „Innra landslag“ á sýn-
ingu hennar „Landslag fyrir hina og
þessa“ í Gallerí i8, hefur tilvísun í
þessa nálgun Michelangelos þar
sem hún hefur skorið basalthraun
og raungert ferhyrnda kubba innan
úr hraungrýtinu.
Ragna er aðallega kunn fyrir
veggmyndir sem teygja anga sína
til mínimalisma og landlistar.
Skúlptúrefnið er jafnan hrátt tekið
úr náttúrunni og mulið í duft eða
jafnvel endurunnið eins og raunin
er með verkið „Landslag fyrir Guð-
jón Samúelsson“, sem er gert úr
hrafntinnu af veggjum Þjóðleik-
hússins. Á sýningunni má sjá álíka
veggverk úr ólíkum náttúruefnum.
„Kristaltært landslag“ er hverfult
veggverk úr muldum kristal og
„Hveralandslag“ er gert úr hvera-
leir sem smurt er á vegg og er
merkilega áferðarfagur.
Í „Landslagi fyrir Donald Judd“
hefur listakonan sett hveraleir í
glær box og raðað þeim í anda rým-
isverka Judds og í „Tímalandslagi“
eru það silfurplötur sem breytast
við oxun.
Ragna hefur kosið að skapa innan
mjög þröngs formræns ramma og
ef maður gefur sér þennan sama
ramma þegar maður skoðar sýn-
inguna þá virkar listakonan kaót-
ískari en áður. Talsvert uppbrot er í
rýminu en á sama tíma eru heilmikil
samtöl á milli listaverka, formræn
sem/og listsöguleg, sem listakonan
heldur vel utan um. Máski er þetta
einhver ögrun hennar við sig sjálfa,
en ég er líka á því að eftir að mynd-
listarmarkaður tók að myndast á Ís-
landi má gera greinarmun á gall-
erísýningum og öðrum sýningum,
s.s. smærri safnasýningum eða í
„not-for-profit“-sýningarrýmum.
Gallerísýningar eru einfaldlega
orðnar sá söluvettvangur sem þekk-
ist annarsstaðar á vesturlöndum og
þá dugar frasinn „Minna er meira“
(Less is more) frekar skammt.
Ragna viðheldur þó góðu jafnvægi
þarna á milli, nálgast rýmið af
samskonar tillitsemi og Mich-
elangelo hefur nálgast marmarann,
og flottur leikur hjá henni að spila
út einskonar samsýningu á lista-
mönnum í eigin efni.
Morgunblaðið/Kristinn
Uppbrot á rými Það myndast heilmikil samtöl á milli listaverka á sýningu
Rögnu Róbertsdóttur, formræn sem og listsöguleg.
Samsýning með
eigin listaverkum
Jón B. K. Ransu
MYNDLIST
Gallerí i8
Opið fimmtudaga til föstudaga frá 11 -17
og laugardaga frá 13-17. Sýningu lýkur
13. desember. Aðgangur ókeypis.
Ragna Róbertsdóttir