Fréttablaðið - 09.06.2009, Page 14

14 9. júní 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Þórir Guðmundsson skrifar um
hjálpar starf og hernað.
Herir Atlantshafsbandalagsins í Afganist-an ákváðu að hætta að nota hvítmálaða
bíla frá og með síðustu mánaðamótum, eftir
mikinn þrýsting frá hjálparstarfsmönnum
í landinu. Rauði krossinn hefur lengi bent
á hættuna af því fyrir sjálfstæða og óháða
aðstoð á vígvellinum að starfsfólk á vegum
herja aki um á hvítmáluðum ökutækjum,
sem hefð er fyrir að hjálparstofnanir noti.
Ákvörðun NATO ber að fagna. Með henni hefur
fengist viðurkennt mikilvægi þess að skýr greinar-
munur sé gerður milli þeirra sem tilheyra aðilum að
átökum og hinna, sem veita aðstoð á grundvelli þarf-
ar, algjörlega óháð átakalínum.
Mikilvægið er augljóst: starfsfólk sem tilheyrir
einum aðila átaka getur engan veginn starfað á yfir-
ráðasvæði andstæðingsins. Ef aðgreiningin milli
þeirra og annarra hjálparstarfsmanna er óljós í
hugum heimamanna, þá geta hvorugir starfað þar.
Fólk sem býr utan þeirra svæða sem NATO-
herir hafa á sínu valdi verður því útundan
í hjálparstarfi.
Alþjóða Rauði krossinn hefur starfað
í Afganistan frá 1987. Fjöldi hjúkrunar-
fræðinga og annarra sendifulltrúa Rauða
kross Íslands hefur unnið við hjálparstörf
í landinu alla tíð síðan þá. Nú eru á vegum
Alþjóða Rauða krossins um 1.400 starfs-
menn í Afganistan, þar af á annað hundrað
erlendir starfsmenn.
Sú hugmynd, sem hefur verið vinsæl
meðal ríkja heims á undanförnum árum,
að ákjósanlegt gæti verið að reisa við fall-
in ríki með sameinuðu átaki alþjóðasamfélagsins, er
nú heldur á undanhaldi. Í þeirri hugmynd fólst meðal
annars að saman gætu farið hernaðarleg íhlutun,
margháttuð viðreisn þjóðfélagsins og hjálparstarf á
vígvellinum.
Þegar hjálparstarf er þannig samofið pólitískum og
hernaðarlegum markmiðum er voðinn vís.
Höfundur er sviðsstjóri alþjóðasviðs
Rauða kross Íslands.
NATO leggur hvítum bílum
Árla dags í október 1997 sat ég í skólastofu í úthverfi Ham-
borgar í Þýskalandi og fylgdist
með Olgu Guðrúnu Árnadóttur
spjalla við börnin í bekknum,
sem voru á fermingaraldri, og
lesa fyrir þau úr bók sinni „Peð
á plánetunni Jörð“. Tíminn hófst
með því að kennari unglinganna
kynnti góðan gest, rithöfund frá
Íslandi, sem hefði skrifað vin-
sæla unglingabók og ætlaði að
lesa úr henni fyrir þau. Síðan
settist hann hjá mér, en Olga
Guðrún tók sér stöðu framan
við kennaraborðið og ávarpaði
bekkinn. Nokkrir strákar áttu
erfitt með að sitja kyrrir og voru
bersýnilega að spegla sig hver í
öðrum, flissuðu, iðuðu í sætunum
og skimuðu látlaust í kringum
sig, en að öðru leyti virtust
þessir krakkar forvitnir fremur
en áhugasamir um þessa óvæntu
heimsókn.
Olga Guðrún kynnti sig, einlæg
og blátt áfram, sagði frá Íslandi
og lífinu þar í nokkrum orðum,
og kvaðst sjálf vera frá Reykja-
vík. Hún kynni því miður lítið í
þýsku, skildi hana ágætlega en
væri ekki sterk í málfræðinni
og bað þau að sýna því skilning.
Hún væri í fyrsta skipti í land-
inu þeirra, textinn sem hún læsi
væri þýddur á þýsku af öðrum.
Svo hóf hún lesturinn, fyrst
nokkrar setningar á íslensku, til
að leyfa þeim að heyra tungu-
málið.
Meðan hún talaði um sjálfa
sig gjörbreyttist andrúmsloftið
í skólastofunni. Kyrrð færðist
yfir hópinn og athygli vaknaði
í hverju andliti. Olga Guðrún
brýndi ekki röddina í lestrinum
og var ekki í upplestrarstelling-
um. Frekar eins og hún væri að
segja þeim frá á venjulegu tal-
máli, og það hefði mátt heyra
saumnál detta í skólastofunni.
Eftir nokkra stund spurði hún
hvort þau vildu að hún læsi
áfram eða taka stutt hlé. Svarið
kom samstundis: „Lestu áfram!”
kölluðu krakkarnir einum rómi.
Innflytjendur
Í spjallinu á eftir var mikið
spurt um Ísland, en ekki síður
um Olgu sjálfa. Hvað hún hefði
skrifað margar bækur og hvort
þær hefðu verið þýddar á þýsku.
Hún spurði þau á móti, hvort
þau læsu mikið, og hvaða bækur.
„Hvers vegna?“ spurði hún þá
sem sögðust aldrei lesa sögu-
bækur.
Þrátt fyrir framangreinda
fyrirvara talaði Olga Guðrún
lýtalausa þýsku í þessu spjalli,
að sögn kennarans við hliðina á
mér. Þegar hún kvaddi þyrptust
krakkarnir að henni og báðu um
eiginhandaráritun. Hún væri
eini rithöfundurinn sem þau
hefðu séð á ævinni.
Á leiðinni út ræddi ég við
kennarann um þetta sérstaka
andrúmsloft sem myndaðist í
bekknum þegar Olga Guðrún
var að segja frá sjálfri sér og
hélst út tímann. Það hafði ekki
farið framhjá honum. „Í þessum
bekk eru óvenju mörg börn
innflytjenda sem hafa sjálf verið
ný í þessu umhverfi og þurft að
takast á við tungumálið,“ sagði
hann. Þau hafa því kannski sam-
samað sig þessum íslenska rit-
höfundi á vissan hátt. Fundist
hann einn af þeim.
Virðing
Heimsókn í þennan skóla var
liður í kynningu á íslenskri
barnamenningu í Hamborg þetta
ár, í samvinnu við þýska menn-
ingarstofnun, Katholische Aka-
demie Hamburg.
Þar var meðal annars glæsileg
sýning á myndum úr íslenskum
barnabókum sem vakti mikla
athygli. Þáverandi menntamála-
ráðherra, Björn Bjarnason, og
Vigdís Finnbogadóttir voru
meðal þeirra sem tóku til máls á
setningarathöfninni 6. nóvember,
en Olga Guðrún Árnadóttir söng.
Mjög fallega. Næsta dag var ráð-
stefna um íslenska barnamenn-
ingu með þýsku og íslensku fag-
fólki. Auk Olgu Guðrúnar voru
með í för barnabókahöfundarnir
Guðrún Helgadóttir og Áslaug
Jónsdóttir. Heimsóknir með þeim
á leikskóla eru mjög eftirminni-
legar, en stemningin hjá Olgu
Guðrúnu í úthverfaskólanum er
þó skýrust í minninu. Börn inn-
flytjendanna.
Þó að viðbrögð þeirra og við-
mót hafi kviknað við bergmál af
sömu reynslu er ég ekki í vafa um
að virðingin sem hún sýndi þeim
allan tímann hafi ekki síður skipt
máli. Hún talaði við þau eins og
jafnaldra sem hún tæki mark
á. Hlustaði á skoðanir þeirra af
óskiptri athygli. Þegar hún sat
fyrir svörum í Katólsku Aka-
demíunni og var spurð hvernig
bækur hún skrifaði, svaraði hún:
„Ég skrifa fyrir börn og annað
fólk“.
Það eru áreiðanlega fleiri en
ég sem bíða spenntir eftir næstu
bók.
Börn og annað fólk
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Bókmenntir
ÞÓRIR
GUÐMUNDSSON
Meðan hún talaði um sjálfa
sig gjörbreyttist andrúmsloftið
í skólastofunni. Kyrrð færðist
yfir hópinn og athygli vaknaði
í hverju andliti.
Án hvíts sykurs
Án sætuefna
Með agavesafa
KE A skyrdrykkur
– fyrir heilbrig ðan lífsstíl
Nýjung með
bláberjum
Sagan af Dabba og Ömma
Kristinn H. Gunnarsson segir sögu á
bloggsíðu sinni til að sýna hvernig
hlutirnir geta farið í hring. Þar segir af
manni sem þoldi illa að sjálfstæðar
stofnanir ríkisins létu ekki að stjórn.
Þjóðhagsstofnun fékk að kenna á
því, segir Kristinn, svo þarna er átt við
Davíð Oddsson. Ögmundur Jónasson,
sem þá var í stjórnarandstöðu, var
ekki par hrifinn af þessum tilburðum
og sagði þá meðal annars:
„Í fyrri ræðunni vék ég
að aðdragandanum eins
og við þekkjum hann
öll, hvernig hæstvirtur
forsætis ráðherra
reiddist Þjóð-
hagsstofnun sem
leyfði sér að
hafa uppi aðrar meiningar en hann
og ríkisstjórnin um efnahagsmálin og
þróun þeirra“.
Hring eftir hring
Svo líður tíminn og Ögmundur er
orðinn ráðherra, segir í sögu Kristins.
Ekki líður á löngu uns hann viðrar þær
hugmyndir að svipta Seðlabankann
sjálfstæðinu. Boðskapur Kristins er á
það leið að drottnunar-syndrómið sé
ekki lengi að láta á sér kræla, það
tók aðeins fjóra mánuði. Svona fer
pólitíkin hring eftir hring; Hver veit
nema þessi ríkisstjórn dusti rykið af
fjölmiðlafrumvarpinu?
Hvað gerir forset-
inn?
Mótmælt var fyrir
utan Alþingishúsið þegar rætt var
innandyra um Icesave-samkomulagið.
Tólf þúsund manns hafa mótmælt
því á fésbókinni og segjast ekki vilja
borga brúsann. Nokkrir fræðimenn
eins og Eiríkur Bergmann og Stefán
Már Stefánsson hafa sagt okkur
Íslendinga hafa farið illa að ráði
okkar í þessu mál. Eflaust verður hiti
í mönnum á þinginu þegar þetta
verður rætt næstu daga. Því vaknar
sú spurning ef þetta verður
samþykkt á þinginu hvort
gjá hafi myndast sem Ólafur
Ragnar Grímsson þyrfti
að brúa eins og forðum
daga þegar hann
skrifaði ekki undir
fjölmiðlalögin.
jse@frettabladid.is
Á
sjómannadaginn töluðu flestir eðli máls samkvæmt um
nýju stjórnarstefnuna um sviptingu veiðiheimilda. Þar á
var þó ein undantekning: Ræða sjávarútvegsráðherrans
um það efni er enn ósögð. Hvernig má það vera?
Ein skýring gæti verið sú að ríkisstjórnin telji sig ekki
þurfa að skýra fyrir fólkinu í landinu ákvörðun sem valdið hefur
meira uppnámi af mannavöldum í rekstri sjávarútvegsfyrirtækja
og smábáta en dæmi eru um. Ekki er ástæða til að ætla að slíkur
valdhroki búi að baki. Skýringin er trúlega einfaldari.
Líklegast er að ríkisstjórnin hafi áttað sig á að ákvörðunin um
veiðileyfasviptingu hafi verið vanhugsuð. Forsætisráðherra situr
að vísu við sinn keip og fullyrðir að stefnan sé fastákveðin og fram-
kvæmdin tímasett. Sjávarútvegsráðherrann fellir þar á móti seglin
og lætur eins og stjórnarsáttmálastefnan sé ekki til.
Þeim sem mest hafa verið á móti fiskveiðistjórnunarkerfinu er
sagt að ákvörðunin um veiðileyfasviptingu standi. Hina er reynt að
róa með því að málið fari í nefnd og ekkert verði gert nema í sátt og
samlyndi. Fyrir vikið stendur sjávarútvegsráðherrann eins og illa
gerður hlutur á sjómannadaginn og getur ekki talað til þjóðarinnar
um það sem máli skiptir. Það væri hins vegar að hengja bakara fyrir
smið að skella allri skuldinni á hann.
Eðlilegt er að menn takist á um grundvallaratriði eins og stjórnun
fiskveiða. En málið snýst ekki um slík átök. Ríkisstjórnin hefur
ákveðið veiðileyfasviptingu en hefur enga hugmynd um hvað á að
koma í staðinn. Það er allt í uppnámi en engir kostir til að velja eða
rökræða. Hvernig má það vera að reyndir stjórnmálamenn lendi í
slíkri pólitískri sjálfheldu?
Með hæfilegri einföldun má segja að óánægjan með ríkjandi kerfi
snúist um tvennt: Annars vegar afleiðingar takmarkana á veiðum af
líffræðilegum ástæðum og hins vegar afleiðingar hagræðingar af
þjóðhagslegri nauðsyn. Hvort tveggja hefur leitt til fækkunar skipa,
fiskvinnslufyrirtækja og starfsfólks. Af sjálfu leiðir að rekstrar-
legar forsendur hafa brostið í mörgum minni sjávarplássum.
Pólitíski vandinn er á hinn veginn fólginn í því að margir stjórn-
málamenn með snoturt hjartalag vilja sjálfbærar veiðar án tak-
markana fyrir þá sem þeir tala við hverju sinni. Þeir vilja hagræð-
ingu og framþróun í sjávarútvegi en óbreytt umsvif fyrir þá sem
þeir standa andspænis frá degi til dags.
Það fiskveiðistjórnkerfi er hins vegar ekki til sem fullnægt getur
þessum gagnstæðu markmiðum. Fyrir þá sök er ríkisstjórnin í sjálf-
heldu. Hún hefur byggt stefnu sína á málflutningi þeirra sem ekki
sögðu þjóðinni satt um kaldan veruleikann.
Sjávarútvegsstefna Evrópusambandsins hefur með réttu sætt
gagnrýni. Ástæðan er fyrst og fremst sú að mörg aðildarríkin hafa
reynt að ná ósamrýmanlegum markmiðum: Um vísindalega vernd
fiskistofna og heildarafla eftir óskum útgerðanna og síðan um hag-
ræðingu án fækkunar skipa og sjómanna. Tilraun ríkisstjórnarinnar
með svokallaðar strandveiðar er vísir að þessari Evrópusambands-
tvöfeldni í fiskveiðum.
Niðurstaðan er þessi: Meðan menn sætta sig ekki við þau líffræði-
legu og efnahagslegu takmörk sem sjávarútvegurinn þarf að lúta
verður óánægja með hvaða fiskveiðistjórnkerfi sem er. Í slíkum
gervihugmyndaheimi verða allar lausnir óréttlátar og sérhver ríkis-
stjórn í sjálfheldu. Það getur verið erfitt að segja satt. Samt er það
betra.
Sjávarútvegsstefna í sjálfheldu:
Ósagða ræðan
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871