Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 34

UNDANFARI
”OKTÓBERBYLTiNGARINNAR ”
FYRIR 50 ARUM:
HEIMFÖR LENÍNS
í ’INNSIGLUÐU
LESTINNI ”
Eítir Horace W. Dewey
Þegar rússneska keisarastjórnin var
hrakin frá völdum, en síðan voru liðin
50 ár í marz, voru Vladímír Iljítsj Lenín
og kona hans, Nadezjda Krúpskaja,
pólitískir útlagar og bjuggu í Zurich.
Krúpskaja, eins og hún var kölluð, minn-
ist þess, að dag nokkurn, einmitt þegar
hún var að ljúka við uppþvottinn eftir
hádegisverðinn og Iljítsj var í þann veg-
inn að leggja af stað til bókasafnsins,
kom annar útlægur byltingarmaður þjót-
andi inn í litlu íbúðina þeirra og hróp-
aði: „Hafið þið heyrt fréttirnar? Það er
búið að gera byltingu í Rússlandi.“ Villt
af æsingu þustu þau niður á aðalgötuna
við bakka Zurieh-vatns, en þar voru dag-
blöðin hengd upp jafnóðum og þau komu
út.
„Við lásum fréttirnar hvað eftir ann-
að,“ segir Krúpskaja í bók sinni, „End-
urminningar um Lenín“, og Lenín hóf
samstundis að gera áætlanir um að reyna
að komast aftur til Rússlands. Það virt-
ist erfitt að trúa því, að einungis tveim-
ur mánuðum áður hafði hann verið djúpt
sokkinn í örvæntingu. f stúdentafyrir-
lestri um byltinguna árið 1905, sem kafn-
aði í fæðingunni, hafði hann sagt: „Það
er með öllu óvíst, að við sem erum af
eldri kynslóðinni lifum það að sjá úrslita-
orustur hinnar væntanlegu byltingar.“
Og nokkrum vikum síðar skrifaði hann
Maríu systur sinni: „Vinnuþrek mitt er
mjög takmarkað eins og er, vegna þess
hve taugar mínar eru í slæmu ásigkomu-
lagi.“
Nú hafði allt breytzt. Byltingin mikla
— er hafði aðeins verið til sem draum-
ur allt frá því að desembermönnunum
frá árinu 1825 hafði mistekizt samsærið
gegn Nikulási I — virtist nú loks vera
hafin. „Hve ógnarlegt er það ekki fyrir
okkur að sitja hérna á slíkum tímum,“
skrifaði Lenín einum af vinum sínum.
Og hinn 16. marz (að vestrænum tíma)
skrifaði hann öðrum með skiljanlegri
sálarkvöl: „Ég er utan við mig af reiði
yfir því að geta ekki farið til Norður-
landa. Ég get ekki fyrirgefið sjálfum
mér að hafa ekki tekið þá áhættu að
fara þangað árið 1915.“ En daginn áður
hafði Nikulás II keisari formlega lagt
niður völdin.
Lenín var sannfærður um, að Bretar
og Frakkar myndu verða því andstæðir,
að hann færi aftur til Rússlands, því að
þegar árið 1914 hafði hann lýst því yfir,
að ósigur Rússakeisara, bandamanns
þeirra í stríðinu, væri nauðsynlegur, ef
byltingin ætti að heppnast. Núna, þeg-
ar keisarinn hafði látið af völdum og
bráðabirgðastjórn hélt um stjórnartaum-
ana, myndi Lenín vinna gegn hagsmun-
um Bandamanna með því að heimta, að
Rússland hætti þátttöku sinni í styrjöld-
inni, sem hann kallaði „sóðalega fjölda-
slátrun heimsvaldasinna."
í fyrstu íhugaði Lenín nokkrar leiðir
til þess að komast aftur heim á ólögleg-
an hátt. „Frá því augnabliki, er frétt-
irnar bárust af byltingunni, svaf Iljítsj
ekki lengur,“ segir Krúpskaja, „og á
næturnar voru gerðar hvers konar fjar-
stæðukenndar áætlanir. Við gátum far-
ið með flugvél. En þess háttar hugmynd-
ir voru of fjarstæðukenndar til að hugsa
um þær í fullu dagsljósi." Önnur áætlun
fól í sér að ferðast á fölsuðu sænsku vega-
bréfi. Hann skrifaði Ganetsky, bolsévíka,
sem búsettur var í Stokkhólmi, og bað
hann að „finna Svía, sem líkist mér.
En ég kann ekki sænsku, og þess vegna
verður Svíinn að vera daufdumbur.
Hvernig sem það gengur, þá sendi ég
þér samt sem áður mynd af mér.“
Krúpskaja hló að honum. „Þú sofnar
og þig dreymir eintóma mensévíka, og
þá ferðu að bölva upp úr svefninum og
hrópa „þorparar, þorparar", svo að allt
kemst upp.“
Að lokum ákvað Lenín að ferðast heim-
leiðis á „löglegan" hátt, og það ferðalag
átti heimurinn eftir að kannast við sem
ferðina í „innsigluðu lestinni" yfir
Þýzkaland. Fyrsti „óinnsiglaði“ hluti ferð-
arinnar var farinn frá Zúrich til Bern 2.
apríl, og kona Leníns minntist þess síðar,
að lestin var orðin á eftir áætlun, er hún
fór frá Zúrich, vegna þess að páskarnir
stóðu yfir. í Bern slógust í fylgd með
þeim fleiri útlagar, sem ætluðu að verða
þeim samferða til Rússlands. Eftir að vika
hafði liðið, sem notuð var til að gera
áætlanir og íhuga málin, hélt hópurinn
aftur til Zúrich, þaðan sem hin mikil-
væga ferð heim til Rússlands var hafin.
Þau héldu frá Zúrich 9. apríl og komu
viku seinna til Rússlands, en þar voru
þá páskahátíðahöldin í fullum gangi, þar
sem júlíanska tímatalið gilti þar enn og
rússneska rétttrúnaðarkirkjan hafði
rétt lokið hátíðahöldunum, sem fylgdu
páskadeginum.
* * *
Það er ein af hinum meinlegri tilvilj-
unum mannkynssögunnar, að Lenín,
sjálfur efnishyggjumaðurinn og guðleys-
inginn, skyldi fara þessa för einmitt á
þeim tíma, þegar kirkjan minntist Krists,
boðbera friðarins, og upprisu hans frá
dauðum. Lenín var í raun og veru í
augum margra samlanda sinna hinn eini
og sanni boðberi friðarins og frelsari á
sinn hátt. Fyrir hina tryggu bolsévíka
fól heimkoma hans — að vísu ekki frá
dauðraheimum, heldur úr tíu ára út-
legð í fjarlægum löndum — í sér endur-
vakningu flokks þeirra sem virks afls í
rússneskum stjórnmálum. „Áður en
Lenín kom aftur," sagði einn bolsévík-
anna mörgum árum seinna, „ráfuðu all-
ir félagarnir um eins og í myrkri." Og