Samvinnan - 01.10.1967, Blaðsíða 36

að eiga nokkur bein skipti við þýzk
stjórnarvöld, en fól svissneska „sósíalíska
alþj óðasinnanum“ Fritz Platten að sjá
um alla samninga fyrir sína hönd. Jafn-
framt fékk Lenín því til leiðar komið,
að hópur meiriháttar vinstrisinna frá
Þýzkalandi, Svíþjóð, Póllandi og Sviss
undirritaði yfirlýsingu þess efnis, að
hann hyrfi aftur til Rússlands til þess
að starfa fyrir hina alþjóðlegu öreiga-
byltingu, hann hefði í huga að aðstoða
öreiga Þýzkalands og Austurríkis í bar-
áttu þeirra gegn ríkisstjórnunum í þess-
um löndum, og væri hann af þessum
sökum tilneyddur að nota tækifærið,
sem þetta tilboð Þjóðverja byði honum.
Fyrir hönd Leníns krafðist Platten
þess að gera skriflegan samning við
þýzku stjórnina um ferðina yfir
Þýzkaland. Þegar von Romberg barón,
sendiherra Þýzkalands í Bern, heyrði um
skilmála Leníns, hafði hann orð á því,
að það væri heldur óvenjulegt, að ein-
staklingur, sem óskaði eftir að ferðast
um ríki, segði viðkomandi ríkisstjórn
fyrir um ferðaskilmálana, en eigi að
síður féllust yfirvöld í Berlín í einu og
öllu á skilyrði Leníns.
Eitt þeirra var það, að engum skyldi
leyfast að stíga inn í vagn Leníns án
leyfis Plattens, meðan lestin væri í Þýzka-
landi. Annað skilyrði var, að þýzkum
yfirvöldum væri óheimilt að rannsaka
vegabréf eða farangur Leníns og ferða-
félaga hans. Það mun hafa verið þetta
skilyrði, þar sem um undanþágu var
ræða sem var annars einungis veitt sendi-
ráðsstarfsmönnum, sem kom á kreik
sögunni um innsigluðu lestina.
* * *
Brottförin til Bern hafði út af fyrir
sig verið nógu ævintýraleg. Á þeirri
stundu, er Lenín bárust af því fregnir, að
samningsumleitanir Plattens hefðu bor-
ið árangur, vildi hann helzt halda þegar
í stað áleiðis til Bern, svo að hann gæti
hitt þar aðra útlaga frá Rússlandi og
ákveðið ferðaáætlunina til heimalands-
ins. Eða eins og Krúpskaja orðar það:
„Iljítsj stökk á fætur. „Við skulum taka
fyrstu lest.“ Það kom í ljós, að sú lest
átti að leggja af stað eftir tvær stundir.
Á þeim tíma urðum við að pakka niður
búslóðinni, sem reyndar var ekki stór,
borga húsaleiguna, skila bókum á bóka-
safnið, búa okkur og svo framvegis. „Far
þú núna, ég kem á morgun," sagði ég, en
Iljítsj heimtaði, að við færum bæði. Eft-
ir tvo klukkutíma var öllu lokið, bækurn-
ar komnar niður í töskur, sendibréf eyði-
lögð, nauðsynlegur fatnaður og annar
farangur tilbúinn, búið aö ganga frá
öllum málum og við náðum í lestina til
Bern.“
Núna, viku seinna, hafði svo verið ráð
fyrir gert að Lenín og ferðafélagar hans
hyrfu á brott frá Sviss með leynd,
en nálega hundrað rússneskir pólitískir
útlagar af báðum kynjum birtust þó á
brautarstöðinni í Zúrich til þess að
kveðja ferðalangana. Margir Rússanna
á brautarpallinum tóku undir, þegar fé-
lagar þeirra uppi í lestinni tóku að syngja
Internationalinn. Aðrir — og samkvæmt
sumum heimildum voru þeir nógu fjöl-
mennir til þess að yfirgnæfa sönginn með
öskrum og hrópum — ávörpuðu ferða-
langana með nöfnum eins og „júðaþjón-
ar,“ „æsingamenn,“ „Þjóðverjaagentar.“
„Þið verðið allir hengdir!" hrópaði ung-
ur Rússi. Lenín og Platten lentu báðir í
ryskingum við menn úr hópi þeirra,
sem stóðu að mótmælaaðgerðunum,
og þegar Lenín kom upp í lestina,
komst hann að raun um, að einn þeirra
hafði komið sér fyrir í klefa hans. Sjón-
arvottur skýrir svo frá: „Maðurinn hafði
greinilega hrósað sigri of snemma. Við
sáum Lenín grípa í hálsmál hans, og á
einhvern óskilj anlegan hátt var hann
búinn að koma honum út á brautarpall-
inn eftir örskotsstund." Lestin hélt síð-
an af stað til Bern nokkru eftir hádegið.
En hverjir voru ferðafélagar Leníns?
Enn þann dag í dag veit enginn með
fullri vissu, hve margir fylgdu bolsévíka-
leiðtoganum á þessari ferð hans, og ekki
heldur er með öllu ljóst um stjórnmála-
skoðanir allra í hópnum. Að minnsta kosti
30 manns fóru af stað og ekki færri
en tveir eða þrír í hópnum voru meðlim-
ir í Bund-flokknum, en það var rússnesk-
pólskur sósíaldemókratískur gyðinga-
flokkur, stofnaður 1897. Frá árinu 1906
hafði Bund-flokkurinn haft náið sam-
starf við mensévíka-arminn í rússneska
Sósíaldemókrataflokknum, og flestir fé-
lagar flokksins fylgdu mensévíkum í því
að vera tortryggnir gagnvart hinum æsi-
kenndu stefnumálum og starfsaðferðum
bolsévíka-armsins, sem Lenín stýrði.
Lenín vildi auðsjáanlega, að í hópi ferða-
félaga hans til Rússlands væru fulltrúar
frá sem flestum af hinum byltingarsinn-
uðu öflum í landinu. Það er hugsanlegt,
að hann hafi óttazt, að rússnesk yfir-
völd myndu vera hikandi við að hleypa
inn í landið hópi manna, sem eingöngu
samanstæði af bolsévíkum, en samt eru
flestir sagnfræðingar þeirrar skoðunar,
að í hópnum hafi að mestu verið bolsé-
víkar, og kona Leníns segir svo frá, að
„einungis bolsévíkar tóku áhættuna
af ferðinni gegnum Þýzkaland" á þeim
tíma. (Mánuði seinna fylgdu þó um 200
útlagar, margir af þeim mensévíkar, í
fótspor Leníns sömu leið til Rússlands.)
Grígorí Zínovíev og kona hans voru
í hópnum. Aðrir af ferðafélögunum, sem
nefna má, voru Grígorí Sókolníkov,
georgíski byltingarleiðtoginn Mikha
Tskhakaja, Georgí Safarov, og á landa-
mærum Þýzkalands bættist við Karl
Radek. Þar voru og nokkur börn, þeirra
á meðal Róbert, f jögurra ára gamall son-
ur meðlims Bund-flokksins. Róbert var
félagslyndur, hafði glaðlega rödd (en
talaði bara frönsku), og barnlaus kona
Leníns gat varla haft af honum augun.
í vagni Leníns var einnig 35 ára gömul
frönsk kona, sem dvalizt hafði langdvöl-
um í Rússlandi og hét Inessa Armand.
Hún hafði snúizt til fylgis við bolsévíka,
og nokkrir af ævisagnariturum Leníns
geta þess til, að hún hafi áður en hér
var komið sögu verið fylgikona hans í
París. En öllum heimildum — jafnvel
Krúpskaju — ber saman um, að Inessa
Armand hafi verið aðlaðandi kona, bæði
gáfuð, lagleg, hlý í viðmóti og fjörmikil.
Frá Zurich hélt lestin sem leið lá til
Schaffhausen, og þar fór hún yfir landa-
mæri Þýzkalands. Lenín og kona hans
höfðu klefa út af fyrir sig, svo að Lenín
bjóst við að geta haldið áfram vinnu
sinni án þess að eiga á hættu að verða
fyrir truflunum. En honum varð samt
sem áður ónæðissamt. Þegar kona nokk-
ur í næsta klefa hló of oft og of hátt að
skrýtlunum, sem Radek sagði henni, kom
Lenín inn og leiddi hana við hönd sér
inn í annan og fjarlægari klefa. Margir
bolsévíkarnir reyktu, og fljótlega varð
andrúmsloftið svo mettað af bláum
tóbaksreyk, að Lenín, sem ekki reykti,
gaf út munnlega tilskipun, sem takmark-
aði allar reykingar við setustofuna; hann
gekk svo langt að gefa út aðgöngumiða
að setustofunni, og leyfði hver miði
handhafanum að setjast þar inn einu
sinni til þess að reykja. Mestan hluta
leiðarinnar var Lenín þungbúinn á svip
og annars hugar.
Þýzki matsveinninn í lestinni fram-
reiddi góðan og ríflegan mat. Krúpskaja
ól með sér þann grun, að Þjóðverjarnir
væru að „reyna að sýna okkur, að þeir
hefðu nóg af öllu,“ þrátt fyrir styrjöld-
ina. Sjálf vissi hún betur. Þegar hún
leit út um lestargluggana, veitti hún því
eftirtekt, hve fáir menn voru sýnilegir.
36