Samvinnan - 01.10.1967, Page 44

varð ég að fara fótgangandi á staðinn: bílstjórinn minn nam
staðar tveim húsasamstæðum þaðan og neitaði að aka nær.)
Þjóðkjörnu þingmennirnir valda engum örðugleikum. Tveir
þeirra bjuggu á sama hóteli og ég. Kvöld nokkurt sátum við og
spjölluðum um daginn og veginn. Ég spurði, hvað þingfulltrúar
væru eiginlega margir. Þeir horfðu báðir fast á mig, sviplausir.
Ég endurtók spurninguna. Hinn eldri hallaði sér alvarlegur að
mér: „Sannast að segja hef ég engan áhuga á stjórnmálum!"
Mér reyndist ógerningur að fá bílstjóra til að aka mér til þess
bæjarhverfis, þar sem hið alræmda pólitíska fangelsi Fort
Dimanche er. Ógnarstjórnin hefur gegnsýrt allt þjóðfélagið, ekki
aðeins í höfuðborginni, heldur líka virtist mér úti á landi. Með
tilstyrk herliðsins og ekki sízt með hinum ógnvekjandi og ætíð
nálægu Tontons Macoutes hefur „Friðflytjandinn Francois Duva-
lier“ fest sig svo í sessi, að ekkert virðist geta ógnað völdum hans
nema þá hreinlega yfirstéttarbylting. Tontons Macoutes er
kreólska, sem er blanda af frönsku og afrísku, og þýðir „leppa-
lúðar.“
Haítí er þéttbýlasta land á vesturhveli jarðar — þéttbýlli en
Danmörk. Undir stjórn Duvaliers hefur hagþróunin ekki aðeins
stöðvazt; framleiðnin hefur raunverulega minnkað verulega.
Útflutningságóði er aðeins fjórðungur þess sem hann var á 18.
öld. Það er langfátækasta land í öllum hinum vestræna heimi,
og iðnvæðing er þar minnst (iðnverkamenn eru um 11.000).
Sjúkdómsskýrslurnar, meðalaldurinn (32 ár) og ólæsið (um
90%) eru algjört einsdæmi í rómönsku Ameríku. Hungursneyð
er landlæg og spilling gífurleg, jafnt meðal lágra sem hárra.
En Duvalier hefur gert sína svörtu byltingu. Blökkumaður sit-
ur á ný á valdastóli. Hin sex „dagblöð" höfuðborgarinnar skrifa
öll nákvæmlega það sama: smeðjulegar fregnir um „Elskaðan
leiðtoga þjóðarinnar, Hans Hágöfgi, æruverðugan dr. Francois
Duvalier, Président á Vie de la République" og um l’Homme Noir,
blökkumanninn. „Kákasíski maðurinn hefur ríkt nógu lengi,“
er sagt, „nú er komið að blökkumanninum að taka sér sæti við
hlið hans!“ Þegar talað er um „kraftaverk blökkumannsins,"
verkar það gjarna sem grátt gaman, en verður ekki misskilið.
Undir stjörn Duvaliers hefur Haítí tengzt Afríku sterkari
böndum en rómönsku Ameríku. Hann sendir fulltrúa þjóðar-
innar á hátíðir í Afríku, einkum í lýðveldinu Senegal, þar sem
forsetinn, Léopold Sédar Senghor hefur gerzt talsmaður négritude
(hugmyndafræði sem leggur megináherzlu á andleg verðmæti
og samfélag svörtu Afríku). Á síðasta ári var tekið á móti Haile
Selassie keisara með mikilli viðhöfn í Port-au-Prince.
Kaþólska kirkjan er undirokuð á Haítí, og fyrir fáum árum
var biskupum hennar vísað úr landi. Prestastéttina skipuðu
einvörðungu hvítir útlendingar. Afturámóti hefur Duvalier
hneigzt að vodou, afrískri guðadýrkun, sem kirkjunni tókst
aldrei að uppræta. Papa Doc lítur á sig sem æðstaprest vodous-
ins. Margir almúgamenn á Haítí eru sannfærðir um, að forset-
inn sé svo heppinn að eiga maldioque, hið illa auga sem getur
grandað fjandmanni, sé því aðeins beint að honum.
Maldioque hefur jafnvel hæft sjálf Bandaríkin. Þvert ofaní
það sem Graham Greene og fleiri, sem heimsótt hafa Haítí,
telja sig geta ályktað af kynlegri stjórn Duvaliers, er stjórnin í
Washington sannarlega ekki ánægð með Haítí. Bandaríkja-
menn hafa raunverulega aldrei getað sætt sig við negralýð-
veldið Haítí, og þetta vantraust — eða réttara sagt fyrirlitn-
ing — hefur fengið stuðning spænsku- og portúgölskumælandi
manna í Vesturálfu, enda eru negrarnir taldir til lægstu stéttar
manna í þeim ríkjum. Negrauppreisnin á Haítí mætti því helzt
ekki verða fordæmi . . .
Haítí hafði verið sjálfstætt ríki í 60 ár, áður en stjórnin í
Washington viðurkenndi það árið 1864. Árið 1963 reyndi John F..
Kennedy forseti að steypa stjórn Duvaliers með því að senda
flotadeild inná höfnina í Port-au-Prince til að hræða Papa Doc á
flótta. Þetta mistókst. Síðan hafa Haítíbúar verið sannfærðir um,
að það hafi verið maldioque Papa Docs, sem drap Kennedy 22.
nóvember. Talan 22 er máttugasta tala vodou-trúarinnar.
Duvalier hefur hefnt sín á Bandaríkjamönnum. Aðalgatan í
höfuðborginni heitir nú Avenue John Brown. John Brown var
ofstækisfulli Norðurríkjamaðurinn, sem reyndi að æsa þrælana
í Norður-Ameríku til uppreisnar við Harpers Ferry 1859. Hann
var borinn ofurliði og strax tekinn af lífi fyrir „landráð."
* * *
Stjórn Papa Docs er byggð á kynþáttastefnu — sögulega grund-
völluðu hatri á hvíta kynstofninum og öllum verkum hans.
Duvalier er Malcolm X Karíbahafs, en hann verður tæpast
nokkurn tíma John Brown negranna í rómönsku Ameríku —
jafnvel þó örlög hans gætu orðið jafngrimmileg. Því að hin svarta
bylting Papa Docs hefur snúizt uppí tilgangslausa einræðisstjórn.
Dr. Francois Duvalier hefur aðeins tekizt að sýna það sem saga
Haítí undangengna hálfa aðra öld hafði áður gefið vísbend-
ingu um: að hvíti maðurinn var skúrkur, en að lífskjör í þeim
löndum, sem áfram voru undir evrópskri stjórn þar til fyrir fá-
um árum, voru betri — og skilyrði til þjóðlegs sjálfstæðis betri —
en á þeirri Haítí, sem hélt hinn 14. apríl 1967 uppá sextugs-
afmæli Duvaliers undir yfirumsjá maldioques og Tontons
Macoutes.
Þýð. HP.
Forsetahöllin i Port-au-Prince.
44