Andvari - 01.06.1959, Blaðsíða 20

18
SIGURBJÖRN EINARSSON
ANDVAHI
vísindin og forsenda þeirra skilyrðislaust, er fram sprottið á Vesturlöndum?
Er það tilviljun, að sams konar afstöðu hefur ekki gætt hjá hinum fjölmennu
og gáfuðu þjóðum, sem hyggja Indland og eru að verulegu leyti af sama
ættstofni og Evrópumenn? Stendur þetta ekki þvert á móti í beinu sambandi
við gjörólík grundvallarviðhorf í lífsskoðun, í trú?
Indverjar þekkja ekki þann skapara, sem Biblían boðar. Þar hefur það
neikvæða viðhorf til náttúrunnar, sem lét til sín taka verulega á síðari öldum
grísk-rómverskrar fornaldar og áður er að vikið, orðið ríkjandi alls kostar. í
augum Indverjans er náttúran leikvangur margs kyns misjafnra guða og máttar-
valda, en dýpst skyggnzt er hún og efnisheimurinn allur vafasöm og enda
varasöm tíbrá, ginning. Mönnum ber að loka augum og hug fyrir náttúrunni,
ekki leiða hana sjónum eða rýna. Sú lífsskoðun, sem í aldanna rás hefur mótað
blóma austrænna þjóða, gat ekki lagt fram forsendur fyrir vísindalegri afstöðu,
gat ekki vakið né nært þann alhliða áhuga á náttúrunni og það trúnaðartraust
til lögmála efnisheimsins, sem ber uppi vísindalegt viðhorf Vesturlandabúa. Ég
hygg fyllilega óhætt að segja svo mikið, að sköpunartrú Biblíunnar hafi verið
verulegur þáttur í mótun þeirrar afstöðu, sem vestræn vísindi byggjast á.
Karl Jaspers gengur svo langt, að hann segir: „Ef til vill er tilkoma nútíma-
vísinda óhugsanleg án þeirrar sálarafstöðu og þeirrar örvunar, sem á rætur að
rekja til trúarbragða Biblíunnar".
Karl Jaspers segir þetta ekki í trúvarnar skyni. Því fer fjarri. Hann telur
sig ekki tala úr hópi kristinna manna né vera málssvara kirkjunnar. Hann
er ekki hennar maður neitt sérstaklega. En hann er gegn hugsuður, heim-
spekingur og vísindamaður, sem reynir eftir bezta viti og samvizku að kanna
rök sögunnar og túlka þau án þess að láta sögulega hleypidóma villa um
fyrir sér.
IV.
Margir myndu því til andmæla, sem nú var sagt, henda á það, sem þykja
munu sjálfsögð sannindi í mörgum skólabókum og skólastofum, að Biblían
hafi einmitt staðið sem bögglað roð fyrir brjósti manna hverju sinni sem nýjar
vísindalegar staðreyndir skutu upp höfði. Þegar vísindin voru að komast á
snoðir um stöðu jarðar í sólkerfinu, stóð frumstæð heimsmynd hinna fornu
Hebrea í vegi og trúin á bókstaf Biblíunnar — jörðin hlaut að standa kyrr
en sólin að hreyfast. Þegar vísindin voru í þann veginn að uppgötva þróunar-
samhengi lífsins á jörðinni og samband mannsins við dýrin, lá sköpunarsaga
Biblíunnar eins og steinrunnið nátttröll á glugganum og byrgði alla útsýn,