Andvari - 01.06.1959, Blaðsíða 38

36
HANNES PÉTUIISSON
ANDVAHI
sat hann nokkra stund í húsi þar í kaup-
túninu ásamt tveimur mönnum öðrum.
Bárust þá æskudagar hans í tal, m. a.
ferming. Kvað Stefán hana verið hafa
mjög sögulega. Var hann fermdur í Víði-
mýrarkyrkju af séra Hanncsi í Glaumhæ.
Hafði prestur geymda vínflösku undir
hempunni og varð brátt slompfullur. Brá
hann sér annað veifið út úr kirkjunni
til að súpa á. Tafðist því guðsþjónustan
mjög. Var gripið til þess ráðs að syngja
sömu sálmana hvað eftir annað, en
kirkjugestir tóku að ríða á næstu bæi til
að fá sér kaffisopa. Stóð athöfnin í
kirkjunni fram á kvöld.1) Sagði skáldið
fleiri skringilegar sögur af séra Hannesi.
Presturinn hér í kvæðinu styðst ekki
við ákveðna fyrirmynd svo ég viti. Nafn
hans hefur enga þýðingu, val þess er
aðeins gæla skáldsins við sérkennilega
endurminningu.
Idér að framan er saman komin vitn-
eskja mín um hinn sannsögulega Sigurð
trölla og þjóðsagnapersónuna með því
nafni. Hefði naumast þurft upplýsinga
Stefáns við til að sjá, að Sigurður bóndi
Gíslason á Fannlaugarstöðum er fyrir-
mynd hans að Sigurði trölla, þótt skáldið
hafi lagt í kvæðið næsta margt frá eigin
brjósti. Nafnið kemur mönnum á sporið.
Hefði Stefán aldrei heyrt neitt af Sigurði
Gíslasyni, en þekkt viðurnefnið trölli,
voru þá ekki litlar líkur til þess, að hann
skírði persónu sína Sigurð, en ekki ein-
hverju öðru og svipmeira nafni, sem betur
félli að skapgerð þessa ofurmennis. Annað
styrkir emnig þá skoðun, að hér sé Sig-
urður bóndi á Fannlaugarstöðum endur-
borinn, eru það staðháttalýsingar I. kafla.
Þær hcnda svo eindregið til fjalllendisins
1) Sögumaður minn er Stefán Vagnsson, sem
sjálfur heyrði skáldið segja frá þessu.
rnilli Skagafjarðar og Húnaflóa, að ekki
verður um villzt fyrir þá, scm til þekkja:
því austur og vcstur lá þai leiðln
um Langadal á milli fjarða,
sem fjöllin klufu og hrjóstrug heiðin
og hamraklif og göngin skarða.
Skáldið heldur meira að segja áttum á
þessurn slóðum: leiðin liggur austur og
vestur milli fjarðanna. Hann nefnir
Langadal berum orðum, aðal þjóðbraut-
ina milli sýslnanna, .þótt í reyndinni sé
hann sunnar í fjöllunum. Auk þess víkur
hann undir rós að Gönguskörðum —
„göngin skarða" — sem er sveitin hið
næsta Fannlaugarstöðum, Skagafjarðar
megin.
í hálendinu, sem hér um ræðir, eru
víða dalir, þar sem fyrr á öldum var
allmikil byggð, nú eydd að fullu. Sér
þó örla fyrir gömlum tóftabrotum. Á það
við um Víðidal, sem er nokkru framar
en Laxárdalur. Þar var sjálfstæð kirkju-
sókn, sem eyddist í svartadauða, að sögn.
í kvæðinu stendur:
Og það voru auðþekkt, orpin þústum,
in eyddu býli víða um dalinn.
Sú forna byggð var felld í eyði
af fári tíða og slysni mannsins,
en tóftahróf sem hrunin leiði
nú husla dauða gæfu landsins.
Á klausu Stefáns er að sjá, að uppi
hafi verið munnmæli um Sigurð trölla,
sem ekki hafa komizt á bækur, svo mér
sé kunnugt, þar á meðal þau, að hann
hafi verið „einsetukarl undarlegur",
„aldrei komið til kirkju, gengið framhjá,
þó messa stæði yfir“, „bjargað mörgum
mönnum frá að verða úti á vetrum“.
Benda orð þessi til þess, að sagnirnar af
Sigurði hafi hnigið í þá átt að gera hann
forneskjulegan og kynngimagnaðan, sbr.