Menntamál - 01.06.1939, Qupperneq 7

MENNTAMÁL
5
alþýðufræðslu, var Páll Briem amtmaður. Hann ritaði
skarplega um „menntun barna og unglinga“, og gerði ýtar-
legan samanburð á menntun og uppfræðslu almennings á
íslandi og í öðrum löndum.
„Almenningsálitið er mjög þess valdandi,“ segir Páll
Briem, „að menn hér á landi eru ákaflega fastir á fé til
menntamála. Það kemur varla fyrir, að menn í sveitum
leggi fram nokkurn eyri af almannafé til barnamenntunar.
Það var samt eigi alls fyrir löngu, að ein hreppsnefnd hér
á landi veitti, segi og skrifa, 50 kr. til barnamenntunar í
sveitinni. Þetta var tæplega 1y2 eyrir á mann. Þegar þetta
fréttist, gerðu sveitamenn kurr eigi alllítinn út af þessu,
því að menn álitu, að það gæti gengið með barnamennt-
unina eins og hingað til.“ Á öðrum stað ritar Páll Briem:
„Ég get eigi sagt annað, en að í menntamálum alþýðu ráði
réttnefnd andleg horkóngapólitik, og að islenzka þjóðin sé
af öllum þjóðum í Norðurálfunni, að Tyrkjum einum undan-
skildum, mestur andlegur horkóngur. Hér á landi er engin
skólaskylda, sem þó er lífsskilyrði siðmenningarinnar."
Hinar skörulegu greinar Páls Briem, sem komu út á Ak-
ureyri 1900—1901, höfðu áhrif á skoðanir almennings, og
einnig kom hann fram á Alþingi auknum styrkveitingum til
fræðslumálanna.
Um svipað leyti fékk Hið íslenzka kennarafélag Einar
H. Kvaran rithöfund til að flytja erindi um alþýðumenn-
ingu þjóðarinnar. Erindi Einars þótti afburða snjallt. Kom
það út í „Timariti hins íslenzka bókmenntafélags“ 1901. En
kennarafélagið lét sérprenta það, og sendi það til presta,
alþingismanna og kennara.
Nú koma til sögunnar tveir menn, sem hvor á sinn hátt
höfðu úrslitaáhrif á framgang fræðslumálsins: þeir Hannes
Hafstein og Guðmundur Finnbogason. Hannes Hafstein
hafði gengið í kennarafélagið árið 1891 og jafnan sýnt
menningar- og fræðslumálum áhuga og velvild, enda starf
aði hann í náinni samvinnu við Jón Þórarinsson, upphafs-